Li gorî zanîn û zanist û hişmendiya gerdûnî - yaku mirovahiyê di dirêjahiya bi hezaran salan de afirandiye - şer bi xwe jî rastiyeke jiyanê ye. Di vê çalakiya malwêran û malkambax a ku heqî û neheqî li ber hev radibe de, herî kêm, du aliyên dijber divê hebe. Di dil û wîjdanên “xwedî wîjdanan de” bê şik alîkî heq alîkî neheq, alîkî mezlûm alîkî zalim, alîkî xizan û belengaz alîkî zikmezin divê…
Heger her du alî neheq bin û her du serî jî bo berjewendiyên xwe yên takekesî(şexsî), an ji ber bîrdoziyên kevneperest û nijadperest û desthilatdarîperest rika xwe kutabin hevûdu, qîra xwe li hev dabin, dîsa jî di şer de teqez, bê şik û bê guman, alîkî wek destpêkirê pêşî yê êrişê yê neheq divê, alî kî jî li dijî êrişê berxwedêr lewre mafdar divê…
Di dawiya dawîn de mirovê xwedî wijdan bi awakî heqî û neheqiyê ji hev vediqetîne û bi çalakî dibe, bi devkî dibe, heger hêz û quweta wî negihîje di dil de nifir û şermezariya aliyê neheq dibe, helwesta xwe bi awakî dide der, an jî dide dil û kezeb û gurçikan…
Ev sekn û helwest ya xwedî wijdanan e.
***
Di şer de alîkî din jî heye ku ew jî “rovî” ne; roviyên ser berateyan…
Ew debara xwe bi şer dikin. Ew tirsonek û lerizok, ewqas jî durû ne. Erd û ezman tevlihev bibe jî ew rovîtiya xwe eşkere nakin, napejirînin, nadin ser eynan. Rovî dikevin her dilqî; heger werê hesabê wan bo kemçûrek, bo kerîkî nan, bo bihustek post dibin xal û xwarziyê gur jî, dibin birazî û destbira û pismamê xezalê jî…
***
Roja 2’yê Îlona 2012’an de li Beyşebabê gerîlayên HPG avêtin ser avahî û saziyên dewletê. Wek encam, bi gotina rayedarên dewleta Tirk, deh leşker hatine kuştin, nizanim çend ji wan jî birîndar...
Hesab û bilançoya kuştî û birîndaran bila bimîne ji dewleta Tayîpê bazirgan re; kesayetiya derizî û şikestî ya hin roviyên kurd û Kurdistanî jî ji min re…
***
Ev rovî du cure ne: Ên guhsist û bêtextik û totikvala,
ên jîr û xwedî hisab û bi planên gemarî û genî...
Mînakek “taze û rojane” ya roviyên guhsistan, di 03.09.2012’an de di rojnameya Hurriyetê de xwe dabû der. Bi gotin û wêneyên vê rojnameyê, ew kes bavê leşkerekî Tirk e ku lawê wî di şerê Beyşebabê de hatiye kuştin...
Ew, ew bav e ku di şîna kurê xwe de, hêj xwîna cendekê rebeno nekişiyaye dest bi karê rovîtiyê, dev bi polîtîkaya gemar a ku “dewleta wî daye ber” kiriye û gotiye:
“Ên çav berdane ala Tirkiyeyê ne ciwanên min in. Ên çav berdane welatê Tirkiyeyê ne ji netewa Tirk in. Heke şer be, ez ê jî çiya û keviran bişewitînim; ka çeka kurrê min li kû ye, wê bînin bidin min; ez ê bi tena serê xwe biçim bi ser wan de bigirim. Çar çapûlçî xwe dane çiyê û mêranî dikin. Ez jî Kurd im; Wanî me; ji Erdîşê me...”
Li ser vê gotinê, jina wî ya “nezan û belengaz û apolîtîk” li ber mêrê xwe radibe, ji nav kezeba xwe ya peritî bersîveke dide wî, hesab û planên mêrê xwe pûç dike:
“ Em ne Kurd in; Tirkmanên Qafqasan in!”
Ev jinika reben, dibe ku Kurdayetiyê layîqî xwe nedîtibe; dibe ku hisab û kîtabeke wê ya li ser Kurd û Kurdistanê tunebe; dibe ku rant û bertîl û kemçûrek di kurdbûnê de hêvî nekiribe, lê mêrik?
Gelo ew çima derewan kiriye û gotiye “ez jî Kurd im”?
Bi ya min ev zilam, bi kezeba xwe ya şewitî, bi çavên xwe yên şilek, bi pozê xwe yê çilmok dîsa jî berdevkiya polîtîkayên sed salan ên dewleta xwe kiriye;
ew polîtîkayên ku ji serî heta binî derewan, bi dek û dolaban xemilandî;
ew polîtîkayên ku pişta hemwelatiyan zexm(saxlem), bêrika wan tijî dike; heta heft nifşan nevî û nevîçirkên hinekan serfiraz dike.
Wî zilamî, peywir û berpisyariya tirko-misilmantiyê ya êdî bûye xû(benekî) aniye cih.
Ew dizane ku di xweş bazar û borsaya xwînê de xwîna “Kurdekî birakuj”, xwîna “kurdekî dewşirme”
ji ya Alperênê Yozgatî hezar car meqbûltir e.
Ew dizane ku Tirkek “bi binyadkî Kurd” (esil Kurd, Kurd kokenlî) ji Tirkek koçer (yorûk) ê “ji heft bav ûkalan Tirk” meqbûltir û muhtebertir e...
Ew dizane ku îro, di qada neteweyî û navneteweyî de gotineke Tirkiyeyê tenê maye:
“Em jî dibêjin hemwelatiyên me yên “bi binyadkî kurd” hene; wa ye em ê hêdî hêdî hin mafên wan ên takekesî didine wan. Lê belê hin terorîst dikin herêmek welatê me ji me bistînin; wî parçe parçe bikin û li ser dewletek Stalînîst û Zerdoşîst û terorîst ava bikin. Hemwelatiyên me yên bi binyadkî kurd bi tevahî ne PKK’yî ne; ev şer ne şerek neteweyî ye; wa ye piraniya kurdan di nav artêşa me de wek leşker, di saziyê me yên fermî de wek karker, di nav partî-pûrtiyên me de wek nefer, di nav rûpelên çapemeniya me de wek ronakbîr û rojnameger li hemberî PKK’yê têdikoşin”.
Ev paradîgma ji bo berdewamiya dagirkeriyê hêjayê bi sed hezaran zêrên zer e; çend zêr jî teqez wê bubûya para “kur şehîdketî” yê rovî yê tirk-man; lewre ew zor dide xwe ku bibe Kurd-man...
Îcar dor dora Roviyek din e, rovîyek bi hisab û bi plan...
***
Ev sed sal e gelê Kurd bo mafên xwe yên neteweyî û xwezayî bi dagirkeran re serî digerîne, şer dike. Car heye ronakbîr û rewşenbîrên wî di hibra ( mûrekkep) pênûsan de hatine xeniqandin. Car heye serok û malmezinên wî li meydanan li ber çavên wî hatine daliqandin; car heye xwîna ewladên wî yên herî hêja li serê çiya û baniyan, di deşt û newalên kûr de bi qasî ava heft aşan hatiye rijandin. Ev neheqiya ku li vî gelî hatiye kirin van sih salên dawîn –bê şik û bê şubhe- bi saya serê tekoşîna kesnedîtiya serok û şervanên vî gelî, bandorek mezin li kurdên dilşewat ên heta niha di xewa şêrîn de razayî kiriye;
bandor li Tirk û Ereb û Laz û Çerkezên ronakbîr û çepgir ên “xwedî wijdan” kiriye;
bandor li hin Tirkên “jidil oldar” kiriye.
Gelek kes û kesayetiyên bi nijadkî“ne kurd” bi dilên xwe yên sax , bo xatirê nirx û hêjahiyên mirovatiyê û yên misilmantiya rasteqîn, êş û jana gelê Kurd di giyan û mejiyên xwe de hewandine, mezin kirine, gelek caran talûkeyên mezin dane ber çavan hest û nêrînên xwe bi devkî û bi nivîskî dane der, çalakiyan lidar xistine, bo çareseriyek aşitiyane ya bi rûmet çi ji destê wan hatiye kirine...
Bi Kurtasî, em dikarin vê yekê bibêjin ku di vî şerî de, eniya rastî û heqî û mafdariyê ji sê cure kes û kesyetiyan pêkhatiye:
-Kurdên dilşewat,
-Ronakbîr û çepgirên xwedîwîjdan ên ji nav gelên din derketî,
-Oldar û umetparêzên jidil( samîmî)...
Lê dîsa jî, çawa ku me li jor qala roviyek di eniya şer de kiribû, di enî û çepera kurda de jî hin kur-man ên rovî hene . Ji wan yek jî Orhanê Kur mîr e.
***
Peyva “mîr” di dîroka Kurd û Kurdistanê de xwedî wateyek pir kûr e. Ev peyv bi serê xwe li çar parçeyên Kurdistanê camêrî û comerdî, mêranî û mêrxasiya “mêrên berê” tîne bîra Kurda:
Ma mîr, ne ew Mîr Mihemmedê Soran bû ku di sala 1830’yan de bo azdiya Kurdistanê li ber Osmaniyan serî rakiribû...
Mîr ne Bedirxan Beg bû ku 1842’yan de Kurdistaneke azad saz kiribû?
Mîr ne Elî’yê kezebpola yê Êzdî bû ku li ber eşîrên sunî-Kurd ên deh caran lê, deh caran serî rakiribû?
Dîsa ew mîr nebûn ku digel pest û pêkûtî, zilm û zordariya Osmaniyan hîmê rojnamegeriya Kurd avêtibûn, elfabêtka Kurdî afirandibûn; digel dewlemendî û arîstokratbûna xwe, xwe li Kurdên belengaz, li kurdiya stûxar girtibûn û jiyana xwe ya bextewar veguherandibûn dojehê; tevî zarok û zêçên xwe, bi kofî û kulfetên xwe, bubûn koçerên heft welatan?
Ma Orhan jî ji bav û kalan nedigihîşt wan gorbihûştan?
Keremkin, va ye çîroka wî:
Kurê mîr Orhan, gava Apê Mûsa tê kuştin, ji ber siûda(şans) xwe ya lê nehati (xerab), di trêmpêla ku Apê Mûsa ber bi mirinê ve dajot de, bi halê xwe yê tim û tim reben û feqîrok rûniştî ye... Apê Mûsa tê kuştin, lê ew bi birîndarî difilite. Piştî ku sax dibe û radibe ser xwe, hişê wî tê serî, dest bi çêkirina tevn û pilan û projeyên xwe dike...
Ew dixwaze bêsiûdiya ku bêhemdî hatiye serî, belaya ku lê qewimî vegerîne xweş siûd û bextewariyê...
Paşnavê kurmîrtiyê, Xal û Xwarzîtiya “xwedêgiravî” bi Apê Mûsa re, rêhevaltiya wî ya roja kuştinê ya bi Apê Mûsa re, rê li ber vedike ku ew di demek kurt de, di nav HEP û DEP’ê de cihê xwe xweş bike. Bi endamtiya xwe ya parlementeriyê ya li Mêrsînê îcar ew, ne tenê wek birîndarekî ji destê neyar û bêbextan, wek siyasetmedarekî Kurdan jî bi têra xwe nav û deng dide...
Bi desthilatdariya AKP’yê re Tirko-misilmanên kevneperest û Kemalîstên neteweperest dikevin qirika hev. Jixwe her du serî ji 28’ê Sibata 1997’an vir de ji hev nagerin; wek kevneperest û ergenekonperest dibin du bend û kîjan alî firsenda xwe bibîne pûşê yê din, derdixe holê... Bê dil be jî, AKP, bona ku derba mirinê li Kemalîstan bide, bêgav dimîne zilm û zordarî, komkujî û wehşeta Kemalîstan a li ser Kurdan qasî pozê kêrê, bi qasî hesabê xwe nîşanî raya giştî bide... Kurê mîr, derbxur û şahedê tesadufî yê kuştina rûsipiyê Kurdan Mûsa Anter, rasterast di vê pêvajoyê de- kes nizane ji ber kêjan huner û zanyarî û me’rîfetê ye -dibe yek ji wan nivîskarên Rojnameya Tarafê... Ew di destpêkê de wek ronakbîrekî Kurdê derbxurê pergala kemalîst dixwiyê û di halê xwe de û li ser qedera dilsotîner a gelê Kurd “bi her du çavan” digirî û dilorîne. Xwe nagire li ser navê me hemî Kurdên stûxar û belengazan, qanal bi qanal digere hêstirên çavan dibarîne. Alîkî ve jî hûrik hûrik, nermik nermik, şîret û rexne û çêr û dijûn û pesn û palûpûsiyan tevlîhev dike “bê adrês û bê navnîşan” bi ser Tevgera Azadiya Kurd de dişîne.
Piştî çend mehan, di sala 2009’an êdî piyê wî xweş erd digire ku di quncikê xwe de weha dinivîse:
“nivîsandina min a di Tarafê de karê herî bi rûmet e û ev yek têra min dike. Ez bi nivîsandina di vir de pir û pir kêfxweş û dilgeş im. Êz ê êdî têkilî siyasetê nebim”
Piştî demekê kurt, baş tê fêmkirin ku ew bi vê hevokê xwestiye ku bibêje; “ ez ji siyasetê na, êdî ji çeper û eniya Kurdan veqetiyame”
Meh bi meh rexneyên xwe tûj dike, adrêsa neyartiya xwe eşkere: “PKK û BDP hevkarên Ergenekonê ne, nikarin nûnertiya Kurda bikin”.
Lê dîsa jî ew, xwe;
wek ronakbîrekî Kurd ê helîm û selîm ê çareserîxwaz;
wek Kurdekî ji kar, kirin û fêlên xortaniya xwe “yên bi tevahî şaş” pol û poşman, “êdî kal û rûspiyekî Kurd ê aşitîxwaz” nîşan dide.
Di Kanûna 2010’an de di malperek Kurdan de nivîsek li ser navê kesekî ji alî Tevgera Kurd ve nenaskirî tê weşandin. Xwediyê nivîsê çend rexneyan li Kurê mîr girtine û di dawiyê de jî gotiye: “heger weha biçe navê wî bi pênûseke hibr-sor tê xêzkirin “Kurê mîr” dibe “kurê mirî yan”.
(Bala xwe bidinê, camêr negotiye ku ew ê bê kuştin û bibe kurekî mirî)
Ev hevoka dawîn a vê nivîsê, ya ku tu kesek xwedî aqil û xwedî wîjdan, bi zorî be jî, jê wateyek “tehdîtkirin û tirsandina bi kuştinê” dernaxe, destûr dide Kur-mîrê me ku ew êdî bibe neyarê sondxwarî yê Tevgera Azadiya Kurd.
Kurê mîr êdî yek ji wan îtîrafkarên binyad-kurd e (esil kurd)... Ji Evdiqadirê Aygan û ji evdihekimê Guven û ji Mehmûdê Yeşîl cudahiyek wî tenê maye: Bi Tevgera Azadiya Kurd re Têkoşîna bê çek û bê fîşek...
Nivîsa wî ya di 30.08.2012’yan de, ya di Rojnameya Tarafê de hat weşandin bû sedema nivîsandina min a vê gotarê. Bi ya min ev nivîs, di nav hemî nivîsên wî yên heta niha de ya herî jidil û can e. Bi serê xwe îtiraf e, êş e, jan e, kul û keser a pênce salan a dilê wî ye, barê giranê pişta wî ye... Ev bar; barê Kurdayetiyê ye.
Nivîsa bi sernavê “ Trajediya ronakbîrên Kurda de ew qala ronakbîr û mîr û malmezinên Kurdan ên hema bigire bi tevahî “derbxurên dewletê ne” dike. Di paragrafekê de navê eşîrên Kurdan yek bi yek rêz dike, di dawiya hevokê de dor tîne bav ûkalên xwe:
“... bav û kalên min ên Mîrên Mihallemî yên bi tevahî rastî zordestiya dewletê hatine”
Bi xwendina vê hevokê ez wekî ji kerê bikevim, şaş û metal mam... Min ji serî heta binî nivîsên wî dîsa xwendin. Na, di tu yekê de qala Mihallemîtiya xwe nekiriye. Min ji hemî Kurdên derûdorê pirsî, tev jî gotin ew xwarziyê Apê Mûsa ye... Elah, Elah...
Min li pirtûkan nêrî mihallemî, bi qewlê me Kurmancên reben Mihelmî, Kurdistanî ne, bi nijadkî wek Ereban“Samî”, bi zimankî xwedî devokek Erebî ya bi navê “kiltû” ne.
Gelo nav û “dengê Kurê mîr” ê wek “ronakbîrekî Kurd” ji ku derketiye?
Çima di raya giştî ya Tirk de, pêşnavên “ronakbîrên rasteqîn ên demokrat û aşitîxwaz û alîgirên Tevgera Azadiyê yên ne-tirk, Kurdçî ne lê, navê kurê Mîrê Mihelmî çima hêj ronakbîrê Kurd Orhan Mîroglû ye?
Ez, di nav xem û fikaran de digevizîm ku hêşê min çû bîst sal berê...
Roj, roja sazbûna NÇM’yê ya li Tarlabaşiya Stenbolê bû. Ez û çend hevalan em jî tevlî vê roja şahiyê bubûn; çûbûn cem Apê Mûsa; li teniştê rûniştibûn. Piştî silav û çend gotinên lihevpirsînê, ew wekî xalê me yê helal serê gotinê, binê gotinê ji me re jî digot xwarzî... Xal û xwarzîtiya wî ya bi kurê mîr re jî ne tiştek weha be?
Paşê hevalekî min ê ji Stilliyê gihîşt hewara min:
“Orhan Mîroglû, ji aliyê dayika xwe wek lêzimek Apê Mûsa tê zanîn, lê çi Apê Mûsa çi jî Orhan bi xwe asta lêzimtiya xwe nizanin, Apê Mûsa jê re digot xwarzî, ew î jî lê vedigerand digot xalo...”
Min li jor jî gotibû, li vî welatî eniya aliyê heqiyê ji sê cûre kes û kesayetiyan pêktê:
-Kurdên dilşewat,
-Ronakbîr û çepgirên xwedî wîjdan ên ji nav gelên din derketî,
-Oldar û umetparêzên jidil( samîmî)...
Orhanê Kurê mîr bi devê xwe gotiye “ ez ne kurd im”
Dîsa ew, ji zû de eşkere kiriye gotiye çepgiriya min a xortaniyê xeletî bû, ez êdî dûrî sosyalîzmê me...
Bi qasî ku ez dizanim ew ne umeparêz e; bibe jî hêj deklare nekiriye.
-Oldarî?
Bona ku xwe bi Xwedê bide bexşandin, van rojan dest bi nêmêj û tahetê kiribe ez wê jî nizanim...
Di wan rojên ku min serê xwe li ser Kurê mîr diêşand de, hey dît ew pihînek li “terafê” xwe yê nû jî xistiye. Piyê xwe daniye şûna “andiçkarên” 28’ê Sibatê. Çawa ku li xalê xwe yê Mûsa yê di gorê de kir, xew li Xalê xwe yê(!)Ahmet Altan jî herimandiye, bi bayê payîzê re çûye ketiyê bin baskê Tayîp!
Kurê mîr çima weha kir? Bi ya min ew têgihîşt ku êdî wek “Kurd-man” jî nikare bijî, lewre...
Mamoste Marûf
Têbinî:
Bo hûrûkûrbûna li ser veguherîna Kurê mîr hûn dikarin li nivîsên min ên berê jî binêrîn:
