26.09.2016

Ol , Oldarî û Kurd



Kurd; gelek ji gelên Rojhilata Navîn.

Bi nijadkî Aryen,

bi zimanekî Hîndo-Ewropî,

bi welatkî Kurdistanî.

Beşek niştecih, bi cotkarî û bazirganiyê ve bilî,

beşek nîvkoçer, debare; sewalwanî û bi bazirganî,

beşek bi tevahî koçer, pisporê sewalvanî û hiberîna rûn û penîr...
***
Welatê Kurda, herçiqas gelek caran ji aliyê siyasî ve, ji der ve bi biyaniyan ve girêdayî xwiya kiribe jî, Kurd, heyama dagirkeriya Erebên misilman jî di nav de, ti caran dab û nêrît (orf û edet), şêl û pêl û girêdan, rabûn û rûniştina xwe ji binîve neguherandine, heta destpêka sedsala XXan bi gelemperî wek xwe mane.

Kurd, piştî ku xwe ji Zerdoştiyê dişon û ola xwe ya qedîm diguherînin dibin misilman , Îslamê pir xweş li şêwaza (terz) jiyana xwe ya xwezayî tînin; nahêlin ku misilmantiyeke bihnteng, bi hêrs, êrişkar, bi mahde û bi mirûz di nav wan de şîn bibe, jiyanê li wan biherimîne.
Em ê di vê nivîsê de misilmantiya Kurda bînin holê û bala xwe bidin cudahiya xwe û gelên cînar ên misilman:

Feqî, mele, şêx û meşayîxên Kurda:
Perwerdehiya olî di medreseyan de dibû. Her medrese di serî de ji alî alimek an şêxek Kurda ve hatibû avakirin û bi sedan salan ew bi destê nevî û nevîçirkên damezirînerê xwe ve dihat birêvebirin. Ti pêwendiyên medreseyan bi dewletê ve tune bû. Veherandina medreseyê (tamîrat) Xwarin, vexwarin, serûguhên feqiyan bi xêr û hiseneta gel dibû. Feqî nîvrokî û êvarkî mal bi mal digeriyan, ratiba(îaşe) xwe berhev dikirin. Ratiba feqiyan serê malê firaqek xwarin û nanek bû. Piştî perwerdehiya xwe bidawî dikirin û îcazet distendin, dibûn mela, debara wan dîsa li ser gel bû. Gel ji kîjan meleyî hez bikira ew danî, di tax û gundê xwe de bicih dikir, serê malê pez, dewar, genim dibe, êdî li ser çi bihev kiribin, didanê. Jin û zarên wî, pez û dewarên wî di nav ên şêniyan de bû. Ji ber vê kevneşopiyê bû ku melayê Kurd tim di nav gelê xwe de, muhtac û mehkûmê alîkariya gelê xwe bû, lewre rexneyên tahl û tûj li gel nedikir, ti car xwe li ser mirovan nedidît, dij îslamî be jî, ji melayan  nehat, nekarîn ku şêwaza jiyana hezar salan a kurdewarî biguherînin.
Mizgeft: Li Kurdistanê Mizgeft pir hindik bûn. Ew tenê di bajar û bajarokên Kurda de hebûn û bi gelemperî ji aliyê biyaniyên serdest ve, an ji alî malmezinên Kurda yên çav dabûn wan ve hatibûn çêkirin. Jiyana civakî li ku bûya, nimêj li wir dihat kirin. Di gund û taxan de axa, beg an malmezin odeyek an koşkeke deriyê wê ji der ve dişuxulî ava dikirin. Derî çi nas çi nenas, mêr- jin ji herkesî re serpiştkî vekirîbû. Xwarin û vexwarin, civîn û suhbet, şîn û şahî, razan, îbadet tev di vir de dibû. Mêvanên biyanî, çerçî, karbidestên dewletê, fîrar û mehkûmên  zagona dewletê (qaçax) çiqas dilê wan bixwesta li vir dihatin ezimandin. Mezinê malê, rûspiyê gund û taxê, melayê gund, heta sedsala XX’an dengbêj qadroyên daîmî yên vê civatê bûn û cihê wan li jor, li ser dîwanê an li ser sewkiyê bû. Wexta nimêjê ev ode vediguherî dibû mizgeft, tê de nimêj dihat kirin, mewlîd dihat xwendin. Kî nimêj nekira heta ku nimêj biqediya li paş cim’etê, bêdeng rûdinişt. Xeynî dema îbadetê mizgeft odeya civatê, mela jî wek malmezin û rûsipiyan kesayetiyek civatê bû. Her çiqas melayên Kurda, di mijara Ayat û Hedîsan de, bi taybetî di fikh û Kelam û Siyerê de xwedî zanîneke kûr be jî, ew hukmên Îslamê yên jiyana rojaneya Kurda tengezar dikir, ên dijbertiya dab û nêrît û terza jiyana wan a bi hezaran salan dikir ti car wek şertek jêneger, qethî nedida ber gel.

Wek mînak,digel ku Îslam şahiyên jin û mêr bi hev re qedexe kiribe jî, dîlanên Kurda ji berê de bi hevre ye. Jin û mêr, keç û xort dikevin ber hev, destên hevûdu digirin, govend digerînin. Dîsa, herçiqas  ol û erf û ededên biyaniyan memikên jinan wek namehrem hesibandibe jî , jina Kurd li ber çavê mela pêsîra xwe vedike, zaroka xwe dimijîne.
Beriya ku Kurd di çanda biyaniyan de çavnas bibin, simbêlên sinet nizanibûn. Rihên xwe dirêj nedikirin, ti car cube li xwe nedikirin, kimên spî nedidan serê xwe, pîrozbahiya qendîlên olî li hev pîroz nedikirin. Tenê şeva Qedrê çend riket nimêj dikirin ew bû. kinc û girêdan, şêl û pêla nelihevhatî ya hevûdu bi gotina “ev gune ye” na, “ev şerm e” rexne dikirin. Di nav civatê de ne tenê kesên oldar û nimêjkar, Ermen û Êzdî, Asûrî, Qeraçî, Tirkmanên canik û camêr, nanda, bibext, wêrek, jêhatî, xweşsuhbet jî xwedî rûmet bûn, qedrê wan dihat zanîn, tevlîbûna şîn û şahiyên wan jî ferz bû.

Digel hemû pest û pêkûtî û hewldanên pişaftin û xwepişftanê hêj di nav Kurdan de ev kevneşopî kêm-zêde berdewam e. Ev çanda gelê Kurd ya  “di dirêjahiya hezaran salan de li ser pirrengînî û çêşîtdariyê şîn bûye” bo mirovahiyê, bi taybetî bo pêşeroja Rojhilata Navîn hêviyek pir mezin e. Li ser nirxên gelê Kurd demokrasiyeke jidil û rasteqîn, mirovahiyeke azd û sefiraz ava dibe lê, divê di serî de Kurd, heta ku bibin xwedî statû, bi çavreşî li çanda xwe, li zimanê xwe, li dab û nêrîtên xwe xwedî derkevin.

Bi taybetî xwe û zarokên xwe ji “têgihîştina olperestiya bihnteng, hişk, êrişkar, dûrî jiyanê, dijminê kêfxweşiyê” biparêzin.  


















6.09.2016

Xwedê zarokên me sitar bike...!





Dema mirov bala xwe dide dîroka mirovahiyê, şer, şoreş, serhildan, tertele, reform  çi heq çi neheq, tim û tim bûne sedema dubendî û dijminatiyên kûr û dûvdirêj. Nijadperestî û fanatizm, rik û nefret merivan ewçend guherandiye ku carinan dayîk bûne dijminê zarokên xwe. Mirov, pitikên hevûdu yên hêj destek goşt kuştine, destdirêjiya jin û zarokan kirine, jahrî xistine  ava dijminên xwe, sewal û giha û dar û daristanên hev şewitandine. Çawa ku di dema rakirina  ocaxa yenîçeriyan de qewimiye,  kêlên gorên kesên hedef jî  hûrhûrî kirine, goştên hev dane ber diranan, kezeba hev xwarine dîsa kerba dilên wan dananiye…

Tevgera Azadiya Kurd a li Rojhilata Navîn nûnertiya tevahiya nirx û hêjayî û çanda mirovahiyê daye ser milê xwe, ji roja pêşî heta îro, ti caran nehîştiye ku di nav gelan de dijminatî serdest bibe. Wî ti caran şerekî bêpergal û bêpîvan li ser şervan û gel ferz nekiriye. Ev çil sal e, di guhê gele Kurd  de vê rastiyê xwendiye: “Gelek ti car nabe dijminê gelekî din. Sedema şer û pevçûnan pergala siyasî, desthilatdar, hêzên modernîteya kapîtalîst û dewletên neteweyî yên  cewrikên wan in. Bijî biratiya gelan...”

Di pêvajoya şerê ku îro li Bakûrê Kurdistanê û li Turkiyeyê dikudîne de,  gelê Kurd, digel hemû êrişên nijadperest, digel hemû pest û pêkûtî, îftîra û  heqaret û neheqiyên li ser navê Tirktî û misilmantiyê lê  hatine kirin, li Kurdistanê ti car êrişî ti kesek biyanî nekiriye, nake jî.  Gelê Kurd xwedî vê bîr û bawerî û hişmendiyê ye: 
“ Gelê Tirk apolitik e. Dewlet û çapemeniya ku di bin bandora  dewletê de çi rê bide ber gelê Tirk,  di wir re diçe, bi wî awayî tevdigere. Dewlet, bona ku gelê Tirk piştgirî bide şer, zarokên xwe bişîne şer  Kurda li ber çavê gelê Tirk reş kiriye. Sibe aştî çêbe, dewlet xwe biguherîne, jidil û can bibêje Kurd û Tirk bira ne, wek hev in, xwedî heman maf û berpirsiyariyan in, gelê Tirk wê me hembêz bike, neyartiya nijadperest û paşverûyan wê di rojekê de ji holê rabe… ”

Lê, ev xweşbînî û hêvî û hişmendiya Gelê Kurd sih sal in yek alî ye. Her çiqas dewlet û raya giştîya Kurd û Tirk pir neyne rojevê jî, gele Kurd bi taybetî di bajar û bajarok û gundên Anatoliyê de di bin nijadperstî û êriş û cudakeriyê de nalenal e. Berê “nijadperestan tene” eşkere dijminatiya Kurda dikir, niha olparêz jî li wan  zêde bûn. Di şerê çil salan de, çi ji nezanan, çi ji xwendiyan,  li Turkiyeyê nifşeke weha hat afirandin ku xwîna Kurda vexwe jê têr nabe. Li dehan cihan lînçkirina karmendên Kurd, nefreta li hemberê karkerên demsalî, ji ber strandina bi  Kurdî kuştina ciwanên Kurd, girtina bi ser mal û dikanên wan de, şewitandin, rûxandin, teşhîrkirin,  nedayîna kar û xanî, di stadyûman de, bi girsehî protestokirina rêzgirtina bo qurbaniyê Terorê, herî dawî di xewa şevê de şewitandina Mehmet Aytaç…

Îcar dewlet, çav lê ye mamosteyên Kurd ên li Kurdistanê ji kar bavêje û zarokên Kurdan ên reben, ên hêj nikarin-nizanin xwe biparêzin,  bi tevahî teslîmî mamosteyên biyanî bike û îcar wan di welatê wan de biperçiqîne, bihincirîne, bipelixîne, snoqî bike…

Ka  kî dizane ji wî gurê Mehmet Aytaç di xewa şeve de şewitand , ji wan faşîstên agir berî malan didin, ji wan dilkevirên xizanan ji zeviyan davêjin, ji wan sofîkên aqil di qûnê de, bi tekbîran êrişî misilmanan dikin,  çend heb di dilqê  mamosteyan de werin bikevin şuna mamosteyên Kurd?

Perwerdehiya bi zimanê dayîkê li alîkî, tirsa min ew e ku kesayet û tendirustiya derûnî  ya zarokên me  jî ji dest biçe…!

Heta niha li Kurdistanê,  di her dibistanekê de hebûna çend mamosteyên Kurd û şoreşger , hejmara wan çibe jî zirara mamosteyên nijadperest û serhişk û bihnteng tolere dikir, nerm dikir. Piştî çûyîna wan Xwedê zarokên me sitar bike…!   

  

EZ ÇAWA 4Ê GULANA 1961’AN Jİ DAYÎKA XWE BÛM?

  Salên salixa ji dayîkbûna min didin, salên bi cih kirina serweriya komarê bû.   Ji Enqereya kambax wêdetir demokrasî û azadiyeke nîvçe, li...

Nivîsên zêde hatine xwendin