19.06.2011

Çiqas Kurd neçûn ser sandoqan?

Hilbijartinên 12’ê Hezirana 2011’an, bo gelê Kurd bi serkeftineke mezin bidawî bû. Divê neyê jibîr kirin ku ev hilbijartin ne ya pêşî ye ne jî ya dawîn e. Gere em bo hilbijartinên li pêş me ji niha ve amdekariyên xwe bikin ku grafîka serkeftinê tim û tim ber bi jor ve rapelike û gelê Kurd û hevalbendên wî di riya ked, demokrasî û azadiyê de bêhtir bandor li desthilatdaran bikin û bibin xwedî gotin.


Di serî de divê em kêmasiyên xwe destnîşan bikin û bo ji holê rakirina wan rêyên çareseriyê bigerin.

Bi ya min kêmasiyek pir mezin; berjêrtiriya rêjeya çûyîna ser sandoqan a Kurdistaniyan e.


Rêjeya bikaranîna dengan li sê bajarên herî gur ( qerebalix)ên Turkiyeyê:
Stenbol: % 86,94
Enqere: %88,58
Îzmîr: : %87,35
Nîvekî( ortalama) : % 87,62




Rêjeya bikaranîna dengan li pênc bajarên li rojavayê Turkiyeyê:
Manîsa : %91,59
Balikesîr : %89,84
Denizlî : %91,14
Mûgla : %89,32
Edîrne : %89,29
Nîvekî: % 90,23


Rêjeya bikaranîna dengan li pênc bajarên Turkiyeyê yên ku niştecihên wan ji ber bêşuxuliyê herî pir koç dikin:
Samsûn : %85,77
Kastamonû : %88,64
Amasya : % 91,73
Çorum : %90,45
Trebzon : %84,89
Nîvekî: % 88,29

Rêjeya bikaranîna dengan li pênc bajarên Kurdistanê:
Amed: %83,57
Riha: %84,37
Agirî: %74,72
Mûş: %81,42
Wan: %80,17
Nîvekî: % 80,85


Heke em nîvekiya hilbijêrên pênc bajarên Turkiyeyê, ên ku niştecihên wan ji ber bêşuxuliyê herî pir koçî derveyî welatê xwe dikin bidin ber rêjeya hilbijêrên ku li pênc bajarên Kurdistanê, yên neçûne ser sandoqan, bi awakî qethî tê dîtin ku rêjeya Kurdistaniyên ku dengên xwe bikar neanîne , ji sedî 7,44 zêdetir e.

Ev rêje, ji nîvekiya pênc bajarên herêma Egeyê % 9,38, ji nîvekiya sê bajarên herî gur (qerebalix) ên Turkiyeyê % 6,77 zêdetir e.

Gava mirov rêjeya % 80,85 Kurdistaniyên ku çûne ser sandoqan dide ber rêjeya nîvekiya tevahiya bajarên Tirkiyeyê (% 88,71) derdikeve holê ku : Ji sed welatiyên Turkiyeyê 12 kes, ji sed Kurdistaniyan 20 kes neçûne ser sandoqan, dengên xwe bikar neanîne.

Kurdistaniyên ku neçûne ser sandoqan bi giranî ew kesên xizan in ku bo debara xwe bi havînan diçin bajarên Turkiyeyê û wek karkerên demsalî dixebitin. Ji ber taybetmendiyên çînî û ji ber çêtir nasîna wan a nijadperestiya li dijî gelê Kurd ew bi piranî dilxwaz û alîgirên Tevgera Azadiya Kurd in. Neçûyîna wan a ser sandoqan derbek gelek mezin li têkoşîna siyasî ya gelê kurd dide.


Bo pêşîlêgirtina vê yekê, divê parlemanên bloga ked, demokrasî û azadiyê demildest pêşnumayek ( qanûn tasarisi) amade bikin, bînin meclîsê û rê li ber welatiyan vekin da ku ew bikaribin di nav tixûbên Turkiyeyê de , li her devrî dengê xwe bikar bînin.


Bi ya min astengiyên li ber wan ne rewa ye ne jî qanûnî ye . Hela li vê ecêbê û li vê gosirmetê: “Welatiyên li derveyî Turkiyeyê bikaribin dengên xwe li ber deriyên gumrukan bidin, yên di nav sînorên Turkiyeyê de cihên xwe guherandine ji vî mafî bêpar bin!”


Mirov dikare bo welatiyên ku wexta hilbijartinan li derveyî gund û bajarên xwe dimînin, di hin qadên hilbijartinê de, di cihên beriya hilbijartinê destnîşankirî û amadekirî de ( qadên hilbijartinan bi gelemperî dibistanan in) bi riya înternet û prînterê karten hilbijêriyê amade bike û saetek beriya bidawîbûna dengdayînê bihêle ku ew jî dengên xwe bidin. Heta bi dawîbûna dema dengdayînê( li Kurdistanê 16:00, li rojavayê Turkiyeyê 17:00) heke ev welatî nikaribin terka qada hilbijartinê bikin wê gavê rê li ber dengdayînên dubarebûyî (mukerrer) jî tê girtin.


Rêyek din jî, roja hilbijartinê, li seranserî Turkiyeyê di qada hilbijartinê de bi rêya înternetê dayîna tevahiya kartên hilbijêriyê ye. Heke welatî, mal dibe, hotel dibe, nexweşxane dibe roja hilbijartinê rûniştivanê kêjan taxê be, di qada sandoqên wê taxê de bikaribe ji rayedarên hibijartinê karta hilbijêriyê bistîne û dengê xwe bikar bîne, ev yek rêjeya tevlîbûnê berjortir dike. Welatî carek karta hilbijrriyê stendibe, bi dayîna dengê xwe re ew wê radestî lijneya sandoqê kiribe, cara duduyan nikare kartek din bistîne, jiber ku di înternetê de ev nelirêtî wê bixûyê.


Bi hesabê ku min kiriye, heke rêjeya dengdayîna Kurda jî bigihîje nîvekiya Turkiyeyê, dengên partî û blogên Kurda wê herî kêm % 2 zêdetir be. Li metropolên Turkiyeyê Ji sedî du zêdebûna dengên Kurda dibe sedema serkeftineke pir mezin. Wê gavê bendava % 10, ya ku xêrnexwazan li ber Kurda danîne, dibe sîleyek bi tîn û li bin guhên wan dikeve.                                   Mamoste Marûf

10.06.2011

Ehmeq kî ye, çito ye?

                                                                                                                     10
Gotineke mezinên me yên Serhedî yên berê hebû; digotin ; “ mejiyê bêmejiyan, çavên wan e”


Ev gotina ku yek ji nîşaneyên deha û kûrahiya hişmendiya xwezayî ya gelê Kurd e, bi serê xwe dikare bibe pîvan û mîhenka asta serwextî û şiyariya hemî mirovan.


Bala xwe bidin derûdora xwe, dê hûn ê;


“rastî mirovên heyrana televîzyonên plazma werin, çima ku TV ji perê din ê cihanê deng û dîmenan tîne ber çavan,


rastî mirovên 40- 50 salî yên, çawa zarok bi şekirên sor, bi telefonên xwe yên bêrikê şad dibin werin; çima ku bi dest dayîna bişkokek çiqas dûr be ne xem e; telefon, mirovan tîne ber guh û çavan


rastî mirovên li ber kompûtûr û tirêmpêl û avahî û alav û amûrên teknolojîk û xweşik û bedew û baqil û bi merîfet dev vekirî wek rebenan mayî werin, çima ku ew bi tevahî bi çavên seran tên dîtin, lewma jî taybetmendiyên wan tên nasîn û zanîn ”


Lê çi heyf e ku, li vî welatî hûn ê rastî kêm kesên heyran û qurban û dilketiyên ked û demokrasî û azdiyê werin; jiber ku ev her sê mefhûm û têgihên mîrat jî , bi çav na, bi mejî tên dîtin...


Hilbijartina demokratîk, ya ku çêjika DEMOKRASIYÊ ye, bo destnîşankirina rêvebir û berpirsyarên gel û netew û kom û komikên ji mirovan pêkhatî, riya herî zanistî, rêbaza herî xweş a “li nirx û hêjayî û rûmeta mirovahiyê hatî” ye.


Demokrasî, ew destkeftî ye ku


di dirêjahiya têkoşîna bi hezaran salan de;


di encama mirina bi mîlyaran mirovan de;


di dawiya zîndan kirin û bi qeyd û lale kirin û dîn û har kirin û ji ax û welat kirina bi mîlyonan mirovan de,


dîsa di dawiya wêran û wêrtas kirin û şewitandin, bi gaz û çekên kîmyewî jahrîkirina bi sedan welatan, bi kedeke bêhempa , bo rızgarî û azadıyê hatiye bidest xistin.


Zilm û zordestî û neheqiya dagirkeran; ked û hişmendî û xwîn û xwîdana serok û şervanên Kurdan kir, exlebê Kurda, tevî hevalbendên xwe, hiş û aqil “ji çavan derînin” bidin serî. Lewma ew girîngî û qedr û qîmeta KED û DEMOKRASÎ û AZADÎyê dizanin. Xweliya heft bajaran li serê bi mîlyonan Tirkên bi mekteb û bi medrese lê, “hiş û mejî di çavan de miciqî û mayî” be.


Xweliya çar hezar gundên bi destê dagirkeran şewitandî, wêran û wêrtas kri jî li serê kurdên bêtextik û totikvala be...


We ehmeqan nas kir?
                                                                                              Mamoste Marûf














pûşper 2011

6.06.2011

Derbarê hilbijartinan de şiyarî û pêşniyarî

 Li vî welatî Piştî darbeya leşkerî ya sala 80, çiqas referandûm û hilbijartin pêkhatin, çi li Kurdistanê çi li Stenbolê  hema bigire di tevahiyan de ez û memosteyên hevalên xwe, em  li ser sandoqan wek rêvebir hatin peyvirdarkirin. Ev jî kir em bibin xwedî gelek tecrubeyan. Lê,  hingî ku desthilatdarî ketiye destê AKP’yê, bi taybetî li Stenbolê, di şûna mamosteyan de, bi gelemperî  karbidestên şarederiyên AKP’yî  wek rêvebir didin ser sandoqan. Di vê hilbijartinê de, ez jî tê de, ji  % 90’î mamosteyên endamên Egitim-Sen’ê betal mane.  

Piştî hilbijartina borî, çar  hevalên min ên mamoste,  yên “li Stenbolê li ser sandoqan peywirdarkirî” ragihandin ku  hin nûner û çavdêrên li ser sandoqan,  yên alîgir û dilxwazên partiyên din, pêşniyariya  li hev parvekirina dengên DTP’yê û yên endamên serbixwe yên demokrat û azadixwaz kirine, lê ew bi tundî vê yekê red kirine.

Ji van hewldanan mirov têdigihîje ku ev cûre teklîf li gelek deveran tên kirin. Heke, serokê sandoqeke, tevahiya endamên lijneya sandoqê û çavdêrên partiyan li ser teklîfek bi vî rengî bihev bikin, bi hêsanî dikarin dengên dijberan di nav xwe de parve bikin.

Gava mirov gund û navçe û bajarên ku welatiyên wan bi neyartiya gelê Kurd sor û dîn û har kirî tîne ber çavan dest û dil ji demokrasiya vî welatî sar dibe; mirov dikeve nav xem û fikaran...

Bo pêşîlêgirtna vê xetereyê divê rêvebirên BDP’yê û yên partî û kes û kesayetiyên  din ên hevkar, çavdêran bişînin ser  tevahiya sandoqan. Dibe ku evqas çavdêr neyên peyda kirin, wê gavê qe nebe divê “serê her avahiya ku lê hilbijartin heye”  kesek wek berpirsyar bê peywirdarkirin; da ku xêrnexwaz bizanibin ku dengên Kurdan û azadîxwazan bê xwedî nîn e...

Lê, ji vê yekê girîngtir, piştî vê hilbijartinê, divê wekîlên me bo pêşîlêgirtina van nelêrêtiyan li riya çareseriyê bigerin. Wek mînak dikarin pêşniyariya numre dayîna hemî pusula û zerfan  bikin. Bi vî karî,  gava sandoq tên ber destê  lijneya hilbijartinê ya navçeyê, bi awakî aşkera tê dîtin û tesbîtkirin “ka kîjan  pusula û zerf bo çi hatiye betal kirin,  kîjan pusula bo kîjan partiyê hatiye bikaranîn.”

A dudo pêşniyara “li navendên navçeyan, li ber çavê nûnerên hemî partiyan jimartin û ji hev veqetandina dengên “sandoqên  ku lê hilbijartin bê çavdêrên partî, bê çavdêrên endamên serbixwe pêkhatiye ”  jî di cih de  ye.   

Bi taybetî ev tedbîr bo hilbijartinên li pêş , yên ku baraja % 10 berjêr dadikeve pir û pir girîng e. Hek ev tedbîr neyên stendin, kes nikare dengên du-sê mirovên xwedî wijdan ên li gundê Kurtkapani ya Bogazliyan a Yozgatê, yên li gundê Çîçeklî ya Trebzonê biparêze û ragihîne Lijneya Bilind a Hilbijartinê ya li Enqereyê ...
Hin kes wê bibêjin “ ma li Kurdistanê jî,  li gundên bi tevahî welatparêz jî, ev nelirêtî nabin?”
Naxêr, li Kurdistanê, mamoste dibe, karbidestek din ê fermî dibe, endamê partiyek nekurdistanî dibe yek be jî  kesek “dijberê Tevgera Azadiya Kurd” di lijneya her sandoqê de  cih digire. Lê, li Anatoliyê, ji ber polîtîkayên nijadperest ên dewleta Tirk, piraniya welatiyên tirk,  tevahiya  partî – pûrtiyên tirkan, li hemberî Kurda dibin yek û li ser sandoqan çi dengên hevkar, alîgir û dilxwazên Tevgera Azadiya Kurd hene  an di nav xwe de parve dikin, an jî bi awakî betal dikin.   

Bi vê demokrasiya xapînok û qelp, wate û girîngî li alîkî, hêviya hevkariya demokrat û aşitîxwazên Kurd û Tirk û gelên din ên Anatoliyê,  di dil û mejî û wijdana gelê Kurd de kêm dibe.
Hilbijartinek din, gere “Abdullah Levent Tuzel ê Gîresûnî, Akin Bîrdal ê Nîgdeyî, Nursel Aydogan a Bursewî ” her yek  li welatê xwe bikaribe bo wekîltiyê bibe endam û nûnertiya hemwelatiyên xwe yên xwedî şeref û rûmet bide ser milan ku baweriya gelê Kurd a bo “têkoşîneke hevpar a bi bi gelên din re ” xurt bibe. Ev blog wek îro “Xwedêgiravî, nîvco û yekalî” nebe. Em û gelên din ên vê erdnîgariya kambax, bikaribin bi hev re li ser hîmek rast û zexm û rasteqîn, bi ked û xwîdaneke hevpar, bo azadî û serfiraziya hemî mirovan xêniyek xweş û bedew ava bikin. Ev yek jî dora pêşîn bi ewlehiya sandoqan pêkan e.
                                                                                          Mamoste Marûf  
   

EZ ÇAWA 4Ê GULANA 1961’AN Jİ DAYÎKA XWE BÛM?

  Salên salixa ji dayîkbûna min didin, salên bi cih kirina serweriya komarê bû.   Ji Enqereya kambax wêdetir demokrasî û azadiyeke nîvçe, li...

Nivîsên zêde hatine xwendin