asimilasyon etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
asimilasyon etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

2.03.2009

Bêxwedîtiya Kurda û asîmîlasyaon

Kurd û dostên kurda pişaftinê (asîmîlasyonê),  lehiya ku kurdandaye ber xwe û paxiş dike an qe nabînin an dibînin xwe kerr û lal dikin.Hin ji wan, gava gotina pişaftinê dibe, ji wan tirê ew bi tenê “kurdên ku ji welatên xwe derketine û ji hev belav belavî bûne” dihelîne. Xwedê giravî, wek çareserî jî dibêjin; “bila kurd vegerin Kurdistanê”.

Disa bi ya wan,  Kurdên li Kurdistanê,  heta roja heşr û mîzanê wê kurd bimînin! Ew nizanin ku hema bibêje li tevahiya bajarên Kurdistanê û li gelek navçe û gundên wê, êdî zimanê Kurdî li ber mirinê ye û êdî dor hatiye gundên serê çiyaya...

 Ew nizanin ku Kurdistanekê bê kurdî êdî tu car ne Kurdistan e; wek îro ne bi derewkî, bi rastî û bi esayî “Dogû û guney dogû Anadolû”ye !

Hin kes jî dibêjin,  ew gelên pişfî kêmhejmar bûn,  ji 100- 200 hezar peyayan pêkhatî bûn, lewma wenda bûn.  Kurd bi milyonan in, ew ê bi ku de herin, wenda bibin?

Di hejmara 97’an a kovara zanistî ya navdar a Fransiyan a bi navê “Manière de Voir”ê de, Bernard Cassen ê êkolîner û nivîskar; edîtorê vê hejmara Kovarê- ligel van taybetmendiyên xwe ew yek ji serokên antî-globalîzmê ye - di gotara xwe ya bi sernavê “Cette arme de domination”ê de( ev çeka hukumdariyê) me bi rewşa xedar û xetereya ji binî ve paxişbûna zimanan - ên di bin nîrê dagirkeran  de ne - dihesîne û wiha dibêje: “ Xurtbûn û di nav gel de belavbûna zimanekî, bûna wî ya xwedî qadekî serwer ne bi hejmara axafkêran; bi têkiliyên amûrên desthilatdariyê dibe. Kolonyalîst, bi fermanberan be( memûr), bi leşkeran be, bi kolonan be ( kesên bi destê mêtingehkaran di koloniyan de tên bicih kirin) bi mîsyoneran be tu car ji niştecihan ne zêdetir in; lê ew,  çi aborî,  çi leşkerî çi sembolîk û psîkolojîk xwedî hemî hêz û derfetên welat in.

Dîsa di heman kovarê de, fîlozofê herî navdar ê Fransizan Regis Debray, sedema bingehîn a “liserxwe mayîn û nemirin û adaptasyona bi cihana modern ve ya zimanên îbranî, macarî, fînî, Çekî” wek xwedîdewletbûna wan û mudaxeleya dewletên wan nîşan dide.

Ez ji dil û can ev nêrînên her dû zanyaran jî erê dikim û dikim di warê “ kurdayetî û zimanê kurdî yê reben ê bê dewlet û bê desthiatdarî” de çend mînakên balkêş pêşkêşî we bikim û hûn bi xwe, bi çavên serê xwe bibînin kurdên bê dewlet û bê statû,  bê xwedî çawa dibişifin, dihelin û dibin çoyê destê xelkê xerîb...
Ewilî em bi êlekî herî navdar a kurdan destpê bikin: Rewadî... Selahadînê me yê Eyûbî ji vê eşîrê ye. Rewadiyan du dewlet ava kirine: Dewleta Eyûbiyan û Dewleta Şedadiyan. Ew tînin dewleta xwe ya Şedadî (951-1164) rasterast li ser axa azerbaycana îro saz dikin; azerbaycana ku şêniyên wê yên yekemîn ji çanda “Kûr-Araz” ên merivên hurîyan in û sê hezar sal beriya zayinê li vir dixûyên û bi nîjadkî digîhijin Huriyan ên pêşiyên kurda... Heta dawiya sedsala 11’an li Azerbaycanê çi bi navkî çi bi cankî tirk naxûyên û kurd li vir bi mîlyonan in û desthilatdar in. Bi ya “Tahir Silêman” ê Sernivîskarê Rojnameya “Dîplomat” a Komara Azerbaycanê,  di sala 1930’î de li vî welati 130.000 kes xewe wekî kurd dide nivîsandin... Lê heyfa wan e ku ew jî wek pêşiyê xwe yên “bêdewlet û bê xwedî” bi girsehî asîmîliye dibin û îro ji wan li ser hev 13.000 kurdên ji hev belavbelav  mane; dora asîmîlasyonê ya wan e. Ka yên din bi ku ve çûne? Ebul Feyz Elçîbey ê li wir ketibû dilqê “gurê-boz” ne cehşê me be? Pîr Dîma yê kurdekî êzidî û serokê Yekîtiya Rewşenbîrên Kurdên Gurcistanê ye, bi me dide zanîn ku hemî kurdên Qefqazan ber bi pişaftinê ve dibezin û yên kurdî dizanin û li kurdayetiya xwe xwedî derdikevin roj bi roj kêm dibin û malbat êdî navên kurdî li zarokên xwe nakin. Pîr Dîma dibêje ; “ jixwe navê min jî ne kurdî ye!” (bnr: nefel.com)

Seidê Kurdî di parêznameya xwe ya bi navê “ Cinayet a 3’emîn a li Dadgeh a Îdareya Orfî” de dibêje “...di 1908’an de li Stenbolê 20.000 hemwelatiyên min ên hemal ên ji dilê xwe sax û saf û nezan hebûn...” ( Seidê Kurdî di sala 1908’an de bi mabesta birêxistinkirina hemalên kurd-bona ku ew serpûşê bi navê kalpak tê zanîn û ji avusturyaya ku dijberiya Osmaniyan dike tên kirîn boykot bikin; nedin serê xwe - gelek serî diêşîne, bi wan re tê cem hev û şîretan liwan dike) 20.000 mêrên gir ên geriyayî; tevî zar û zêç, kofî û kulfet dike 100.000 can! Di ser de 100 sal derbasbûn. Hesabdarno, de ka bijmêrin heta niha ji pişta wan çiqas mirov çêbûne? Ew tu car venegeriyan “Bidlîsa şewitî” û hê îro jî li “Stembol a rengîn”  bi cih û war, bi koşk û seray in. Ji wan çend kes ji kurd û Kurdistanê hayîdar e? Ew jî bimîne li alîkî; gelo bi hebûna “hemwelatiyên xwe yên van salên dawîn ji axa bav û kalan koç kirine û varoşên wan şên dikin û hê jî bi kurdayetiyê ve girêdayî ne,” bextewar in?

Gelo ew general û siyasetmedar û karsaz û bûrokratên koka me tînin, aca me diqelînin, ûrtê me kor dikin ne ew Kurdên pişifî bin? 

Piştî Serhildana Dêrsimê kurd bi hezaran hatin kuştin, bi deh hezaran hatin koçberkirin. Ew mal bi mal ji hev hatin veqetandin û li gund û bajarên Anatoliyê hatin bicîhkirin. Îro ew bi gelemperî ji neseb û ziman bûne û xwe bi çanda tirkî û bi elewîtiyek kedîkirî ve girêdane... Wek nimûne; ên çûne Bodrumê dizanin; li teniştê gundekî tûrîstîkê bi navê “ Gûvercînlîk” heye. Şêniyên wî bi esilkî Dêrsimî ne. Çend sal berê, ez 10-15 roj liwir mam û min bi çend camêran re hevaltî danî... Min çiqas behsa kurdan dikir, ew bi tirkiya xwe ya bi devoka Egeyê li min dizivirandin û digotin; “ Serê me êşiya sadiç, em dengê xwe didin CHP’ê ma ne bes e... Êdî tu ji me doza çi dikî? Tu dikî em jî bibin terorîst!”

Gundekî bi navê “Mûtevellî” heye li herêma Ege yê . Ev gundê “gurr û şên yê bi şaredarî” li ser navçeya “Sarûhanli” ya Manîsayê ve ye. Gundî ji sedî 70 Kurd in; kurdên Serhildana Agirî nê... Şaredar jî ji wan e... Xeynî kal û pîr ên wan ên êdî li benda mirinê,  tu yek kurdî nizane, xwe li kurdbûnê nake xwedî! Bi salan e li dûv qwîna Erbakan û Turkeş ketibûn; niha murîdên Erdogan in.

Jiber ku cih teng e dor nehat Cuneyt Zapsu yê Tayîpperest ê kurê Evdirehîmê bona kurdan kezebreşî bû mir.

Dor nehat Cemal Kûtayê bav û kalên wî yên “Bedirxanî” bi hesreta welat çûn ser heqiyê, lê wî xwe li ser Ataturk merezdarî kir û bi wê kulê mir.

Bedrettîn Dalanê “Şêxbizinî”, Şêx(!) Kamûran Înanê Bidlisî, êdî nizam kê û kî.

Di vê nivîsê de min kir -herçiqas kin û lawaz be jî – kronolojiya asîmîlasyonê raxim ber çavên we yên reş-belek.

Min rastiya îro neanî ser ziman. Yên dixwazin rewşa îro bikolînin divê kaxiz pênûs bidin destan, bikevin nav malên kurdan, pêşî pirs bikin ji  70-100 sliyan; ka ji wan çend kes hene tirkî nas... Paşê dorê bînin yên 0- 15 saliyan, bi çavên serê xwe bibînin rewşa me ya kambax û malwêran...

Mamoste Marûf

1.03.2009

An Kurdî an “Kurd Memed nobete!”

Ewilê ewil divê çend gotinan bikim li ser berxwedana Azadiya welat a li hemberî asîmîlasyana malwêran a nermik û sipî... Heta salek berê jî, ev pençeşîr di can û bedena kurdan de xwe veşartibû û hêdî hêdî belav dibû lê ew ji xwe dernedixistin. Rewşenbîrên ku bi xwe û bi birîna gelê xwe hesiyayî, dikirin nedikirin nikaribûn raya giştî ya kurdan di warê asîmîlasyonê de serwext bikin û gel rakin ser piyan. Hingî ku Azadiya Welat a rojane derket û li xwendevanên xwe niçand û ew hişyar kirin; ev mijar wekî birûsk di giyan û mejiyan de veda, li her derê welat bû civîn, bû cejn, bû xwepêşandan, dawiya dawîn li Geverê bû lehî û tofan... Niha hûn di ber xwe de dibêjin; “-mamoste keda Roj Tv’ê qe nayne bira xwe!” Bi ya min gelek kurd, bi ceribandina xwendina rojnameyê tê gihîştin ku ew êdî nikarin bi zimanê xwe bixwînin û binivîsin! Ew ji xwe derxistin ku, heta niha li ber Roj Tv’ê rûniştine û xwe bi sitranên Kurdî serxweş, bi nûçe û nîqaşên bi tirkî dilgeş kirine û di warê xwendin û nivîsandina bi Kurdî de kêm tişt kirine. Zana û ronakbîr û siyasetmedarên me jî bi tîraja Azadiya Welat a bi çend hezaran veciniqîn û ji “xewa şirîn û şerîf” şiyar bûn. Ez li ser navê xwe ji vê yekê bi bawerim ku ji vir pê ve asîmîlasyon wê tim û tim di rojevê de be û kurd heta çareserkirina wê, xwîna xwe bikin çavên xwe, xwe bidin erdê! Lê belê hevalno, ligel hemû kar û xebatên pîroz ên ku tên kirin ûrtkoriya me, bi navê din; “asîmîlasyon” roj bi roj kok û aca me diqelîne, me diheline. Ev rewşa bêyom ger bi vî rengî bidome, divê em ji niha ve wesyetek kurt a nivîskî li zarokên xwe bikin û ji wan re tê de bi dilek xemgîn, bi hevokên şermok wiha lêkin: “ Roniya çavên min, ez dixwazim tu jî pê bihesî min ji ber zimanê xwe yê dayikê çi ditîn çi nedîtin. Ên hat serê min bila neyên serê gurê serê çiya … Pênûs û lênûsk, sîdî(CD) û harddisk têrê nakin ez tevan binivîsim. Tu pê nizanî ev zimanê ku ji nifşa te êdî kêm kes pê diaxife, çi şirîn û çi delalî bû ber dilên bav û kalên te yên dengbêj û çîrokbêj. Kurê min/ keça min, ên ku niha tu bi zimanê wan kar û barên xwe birêve dibî, ramanên xwe bilêv dikî û ji berdilka/ ê xwe re pê e-mailan birê dikî, helbestan dinivîsî, ew in; yên em ji kar û baran kirin, kilîta reş bi mejî û zimanên me ve kirin, berdilkên me yên xweşmêr/ bejn ziravan kuştin, konên me û wan ji nav konan rakirin... Gulsosina min, teyrê min ê baz,di zarokatiya min de ew neyarên genî û bêbext tevna asîmîlasyonê wek Sûr a Diyarbekira me ya şewitî heta nav malan dirêj kirin û dan ber me û dayikên me yên bê tirkî û bê erebî û bê farisî; lewma jî heta roja mirinê ew stûxar bûn, bê zar û bê ziman bûn, Ew bi me re bi zimanê bav û kalan diaxifîn, lê em ji wan dibehecîn, bi wan re hêrs dibûn, ser wan de diqîriyan “bi zimanê dagirkeran!”. Me ji dayikên xwe û ji xwe şerm dikirin, ji zimanê xwe îkreh( nefret)dikir, di kilaman de jina xwe, dayika xwe berdilka xwe wek “dîlbilmezê”( bê ziman) bi nav dikir û wê tewanbar û şermezar dikir. (Di gelek kilamên dengbêjan de ev gotin tê bikaranîn) Kurê min/ keça min, em bi berxwedan û xwîdana rêberê xwe, bi xwîna bi hezaran şehîdên xwe, bi coş û heyecana wan, li xwe varqiliyan(hişyar bûn) û me zor da xwe û xwe ji xefik û dehfikên Decal xilas kirin û qet nebe bi zimanê xwe yê şirîn - bi çend hevokan be jî - li hevûdu pirsî… Lê, temenê min li ser temenê te be, sermiyan ewqas bû! têra min jî nekir, lewma ji ber nema, min ji te re tu tiştek nehîşt…Tu min efû kî û nebî nebî dijminê xwe ji bîr nekî! Keda xwe li te helal nakim ger tu rojan li wî nekî zîndan, li wî neherimînî xewa şevan ” *** Wesiyet evqas bû, qediya... Xwedê kir em hê li ser xwe ne, bi piranî can û ter in. Em hê jî dikarin aşê bê av li ser serê neyarên xwe bigerînin û zarokên xwe ji tora bişaftin û xwebişaftinê azad bikin. Lê jibo gera çareseriyê divê pêşî em ji birîna xwe, ji nexweşiya xwe derxin; teşhîs bikin... Hevalno, ziman ji dest diçe, Kurdayetî jî pê re… Ma qey nasnameya me xeynî zimanê me bi çi ve girêdayî ye? Em di nav gelên misilman de ne, lewre; -Ol ne nîşaneya me ya neteweyî ye… Em an dagirkerên me, ne “çermreş”in, ne çermsor in; -Rengê çerm jî ne nîşane ya me ya neteweyî ye… Wele xeynî ziman tiştên din ên kurd û kurdewarî ev dimîn : -Tenûr. -Kurd memed nobete. -Kurd boregî. -Lorke, lorke. Gava ziman ji destê me çû, em dikarin wiha bêjin; “ -heyran, em ji van tişt û gotinan pir û pir hez dikin; lewma ji me re dibêjin; hûn Kurd in. Belge û nîşaneyên me yên neteweyî ev in... Ger em bi vana qaîl nabin, qîma xwe naynin, divê ji bo paşeroja zimanê xwe li çareseriyan bigerin , rê û rêzikên pir û pir xurt bibînin. Divê em tiştek wisa bikin ku ku,cihan dîsa bi yek dengî bêje ; “-errrrik, fenanî (wek) guleya yekemîn a şerwanên azadiyê ye!” Bi awayek din; heta tu dibêjî zanistî, heta tu dibêjî realîst, hetta tu dibêjî pragmatîk be… Divê em vê rastiyê baş fehm bikin; -her roj bi hezaran dergûş ji pişta kurdan tên cihanê lê, di pêşerojê de “ piraniya wan, exlebê wan” ( dilê min liber hev nade, xîreta min napejirîne ku ez bêjim tevahiya wan) wê nikaribin bi kurdî biaxifin! ( hûn ji wan hinekan hînî kurdî bikin jî, ewên ji wan “kurdîaxêvên xeberxweşan” tu kesî nebinin ku -şikur em jê ne bêpar in-bi wan re rûnên û derd û kulên dilan bidin der ) Her roj bi hezaran kal û pîrên me ji nav me bar dikin, diçin ber rehma Xwedê.( Xwedê çiqas li wan rehmê dike, ez pê nizanim) her yek ji wan bi xwe re parçeyek ji zimanê me, ji kurdayetiya me dibe, bi awayek din, ew, me bi kurdîki nîvco dihêlin û diçin. De ka em ji zarokên xwe re çi dihêlin? Divê em baş bizanibin ku wê dor dora me be jî... Divê em ji niha ve pêşî lê bigrin ku li dû me jî, ên ji doxîna me dikevin bila pihîn li kêlika me nedin û nebêjin: “-me bi gora we nizanim çi kiro, we ji me re çi kiro!” Mamoste Marûf

EZ ÇAWA 4Ê GULANA 1961’AN Jİ DAYÎKA XWE BÛM?

  Salên salixa ji dayîkbûna min didin, salên bi cih kirina serweriya komarê bû.   Ji Enqereya kambax wêdetir demokrasî û azadiyeke nîvçe, li...

Nivîsên zêde hatine xwendin