Biranînek ji eydên berê yên Serhedê

- Kurê min, dîza girarê pir kelî ye; wê bibe dayne nav berfê, bila bicemide. Çawa ku mele got Elahû Ekber, zûka bîne ser sfrê. Nebî nebî mîna wê rojê tu dîsa nerijînî!

“- Wê dayê, her ro her ro çima ez? Ma Tehso jî vê ziqûmê naxwe?”

-D’ez qurbana wan çavên te yên reş belek; îro erefat e, ev xêr bila ya te be.

Tu ji Tehsîn mezintir î, baqiltir î... Ez ê piştî şîvê rûnêm, bêrikek mînanî çuwal bi dêriyê kurê xwe ve bidirûm. Tu dizanî rojî îro diqede, sibeh eyd e, tu yê ji dayika xwe re eydaniyê tovkî... “

Tu rast dibêjî, dayê? Ka li kuye dîza girarê?”

Eyd ... Gava ev peyv li ber guhê min diket dilê min dibû civîkek navgundî û di hundir de dikir tepatep. Min zûka dîza girara bi kel anî derve, danî ser kurşe û di nav xewn û xeyalan de li benda ezana mele mam û mam...

Sibeh ez ê serê şeveqê rabim, dêriyê xwe yê cêb mezin lixwe kim, porên xwe şekim, kumê xwe yê ji pirtiyên rengbireng bidim serê xwe... Ma ez ê kîngê ji vî dêriyê qeremandol xilasbim; mîna mezinan şal lixwe kim? Wîîî Xwedê qe li hev neyne, Diya min wê dîsa moriya şîn bi tûncika min ve girêde... Ezê bêjim na, ewê bêje “tu yê nezerî bî kurê min!” Reşo jî yekî bi tûncika xwe ve bike ez ê jî pê qaîl bim... Erê, erê ez ê wer kim.

Gelo bêrika Reşo ji ya min girtir be? Na looo, xalojna min qe qêmîşî pirtiyan dike?

Gelo Zeze vê carê porteqalan bide an gûzan? Xwezila gûz bida. Par hejdeh gûzên min çêbibûn...

Kûçikên mala Hecî Xalis girêdayî bin? Heger Beredayî bin ez ê biqîrim; malêêê, kûçikê xwe girêdin, wa mêvan têêên!

Qeliya Meta min a Eyşo mabe tu divê? Bi Quran ez ê jê bixwazim, ma ne eyd e...

Kuro, Hecî Kalo dîsa ji min bipirse;
 “ –Sediyê min, sibeh ez werêm mala we tu yê çi bidî ber min?”

ez çi bikim, çi bibêjim? Guz? Na. Porteqal? Na. Mewûj û kişmîş? Na, na qutiya wî serqûçkî tijî ye. Hah, weleh min dît! Ez ê binê beroşê, binê şîr bidime kalo... Ma ji wî xweştir?

Gelo Nesîbeya jina Apê Evqadir, ji min dewa hêkên xwe bike û bibêje; kûçikê heram te çima diziya min kir; ez ê çi bikim? Na, na Xalê Evqadir pê re hêrs dibe dibêje; keçê eyd û erefat e; kêfa zarokan neşikîne. Kurê min bibêje ma ne hêkên apê min in; ez dixwum, ji kî re çi?

Silo’yê çarek (elewî) goşt bide ber me ezê bêjim na xalo; ez naxwum, mele gotiye destkoja we heram e. Gelo, dilê wî ji min bimîne? Namîne, namîne; ma dilê kesî ji gotinên mele dimîne!

Gelo ez çiqas eydanî berhevkim? Min bêrika xwe carek tijî bikira û bihatima malê û vala kira; carek din, carek din... Nîvrokî Xakî min li hespê xwe siwar bikira bibira gundê Kuneroviyê, li wir jî mal bi mal bigeriyam, paşê bi erebeya servekirî biçûma Erziromê mala Seyîdxan, mala Harûn, mala Hecî Baran, Mala...

Elahû ekber, elahû ekber!

Sibeh cejn e; cejna we pîroz û bimbarek be...
---------------------------------------------------------------------------
Dîz: qûşxaneya ji axê çêkirî
Dêriyê qeremandol: Berê dêrî li zarokên lawîn dikirin. Ew dêrî, ji pirtiyê reş ê erzan dihat dirûtin. Navê wî pirtiyî qeremandol bû.
Girar: Ev girar bi dew û dan tê çêkirin, li herêmên din wek “mehîr” tê binav kirin û nok jî dikeve nav û cemidî tê xwarin. li girara dew a Serhedê germagerm tê xwarin.
Kurşe: Berfa cemed girtî, berfa hişk.
Tûncik: Berê porên zarokên lawîn di tanga ser guhan de glover dihatin birîn û parçeyek por li ser eniyê dirêjkirî dihat hîştin. Jê re tûncik dihat gotin. Dayîk kumên rengînî çêdikirin didan serê wan û tûncikê tenê li derve dihîştin û morî, pelikên zêr û zîv pêve dikirin dixemilandin.
Mamoste Marûf

http://www.vicdanfilmleri.org/?see=qhhmr

http://www.vicdanfilmleri.org/?see=qhhmr Hevalên hêja, beriya xwendina ev çend hevokên li jêr, divê hûn li lînka jor bitikînin û li kurtefîlma tê de veşartî temaşe bikin û dûv re dev bi xwendina nivîsa li jêr bikin Bayram Balci û hevalên wî yên kedkar re... We kurtefîlmekî gelek watedar û balkêş çêkiriye. We di xulekek de, di kuçekek de “kulek ji kulan” vegotiye. Ez we ji dil û can pîroz dikim. Hêvî û baweriya min ew e ku hûn ê, di rojên pêş de, berhemên hêjatir pêşkêşî mirovahiyê bikin. Di jiyana me Kurdan de ewqas êş û elem , bextreşî û serfirazî, evîn û rik hene ku bi hezaran fîlm û roman û çîrok û drama nikarin dawî lê bînin. Lê, digel vê dewlemendiyê ( gelo dewlemedî ye an malxirabî ye; em pir nekolin) nizanim çima, gelê me, xwe ji hunerê dûr dide, tenê bi çepikan pê şad dibe! Di vî warî de dixwazim bangewaziyek li hunermendên me bikim. Divê ew, ên ku parîkî be jî di şaxek hunerê de xwe dabin xûyakirin, di cih de bi rêya atolyeyan tu tiştekî di kîsê xwe de veneşêrin, ragihînin kesên din. Ev yek di nav gel de wê bibe sedema belavbûna hunerê û di encamê de hunermendên me bi giştî jê sûde werbigirin. Jixwe di civaka me de kesek bibe xwedanî huner û pîşe, di cih de ên din jî xwe lê digirin û yek kes, salekî de dibe hezar... Misqalekî Xêra feodalîteya me hebe ew jî ev e... Bala xwe bidinê, ji çolemergê çend Yilmaz Erdogan derketine... Bi taybetî di gundan de xort û keçên me yên pir û pir bi zên, jîr û jêhatî hene ku ji bela xizanî û bêkesî û şermokiyê di kuncikên xwe de rûdinên, dirizin diçin. Baweriya we bi Xwedê be , bi hezaran keç û xortên Kurd bona hînbûna pîşe û hunerekî bi xebata nanoziko ya bi deh salan qaîl in. Ma Yilmaz Guneyê me,Yaşar Kemal û Şivan Perwer û Evadalê Zeynikê, Şakiro û hemî dengbêjên me yên din - her yek ji wan hêjayî Homerosekî ye-zanîngeh qedandibûn? Ew jî stûyê xwe li ber hostekî tewandine, bi çav û guh, bi ked û xwîdan bûne xwedî huner. Cihû serê her qurbaneke komkujiyê berhemeke hunerî afirandin, diafirînin... Me hê, ji bo lehengekî xwe be jî, tiştekî bi rêk û pêk çê nekiriye. Ez çi serê we biêşînimn em gelekî bi derengî ketine; lê hê roj neçûye ava... Hê bi hezaran xulek, hezaran kuçe, bi hezaran jî kulên me hene... Xala zêrîn; wek Rojda Xanim jî gotiye; navê fîlma we kurdî bûya çêtir dibû... Wê gavê ew dibû malê gelekî ; lê naverok kurdî, nav Tirkî... Bi vî şiklî ew bê xwedî, li ber dîwaran maye... Hunermend, çiqas xweşikî û alozî û taybetmendiyên herêmî baş bibîne û vebêje yên gerdûnî(evrensel) jî ewqas dibîne û dikare vebêje. Çiqas xwe li herêma xwe bike xwedî, ewqas jî dibe navnetewî. ( Necîb Mehfûz;Wêjenasê Misirî; Xwediyê Xeleta Nobelê ya Wêje) We bi vî fîlmê, ziman ne tê de, tevahiya şertan aniye cih. Xwedê siûda we lê bîne... Bimînin di xêr û xweşiyê de... Mamoste Marûf

Qûn tazî; tembûr dixwazî...

Kurd divê li ser dîroka nêz a Dewleta Tirk pir hûr û kûr rawestin. Wê ew, tê de rastî bi hezaran ecêbên kesnedîtî werên û polîtîkaya “Dewleta ebed mudet” a wan baştir fam bikin.

Nivîsa Xidir gewîş a li tenişta Kebanê pêşniyariya Las Vegas’ê dikir min jî di Rojnameya Tarafê de xwendibû û tê de tu tiştek xerîb nedîtîbû; jiber ku ez di wê baweriyê de me ku, “projeyên qirêj ên dewletê” li seranserî Tirkiyeyê û Kurdistanê ji berê berê de jixwe berdewm e... Lê bihna hin rewşenbîrên me bi vê pêşniyarê pir teng buye û hêrsa xwe di serê Xidir de dane der...

Va ye ez çend mîmûneyan ji kirinên dewletê didime we;

Beriya avakirina Bendava Kebanê, bi sed hezaran donim erdê gundiyan hatibû îstîmlaqkirin. Gundiyên Kurdên xizan û belengaz, di ber eraziyên xwe de ji dewletê bi mîlyonan lîra pere stendibûn. Bi rastî jî pereyekî mezin dabûn... Hin kes wê bêjin ev yek xêra Xwedêye, ser wan de barî ye.

Gelê me yê nezan jî wisa digot. Xalê Şêx Elîrizayê Septîoglî, wan rojan gund bi gund digeriya û ji murîdê xwe re pesnê Siloyê gavan dida û digot; geşbûna dînê Mihemed jî, dewlemendiya miletê me jî bi AP’yê(Partiya edaletê ya piştî darbeye 1960’an hatibû sazkirin) pêkan e!

Dibe ku ew rebenê xwedê, ji nezaniya xwe, bi dilê xwe yê sax van gotinan dikir. Ma rebeno, xefik û dafikên ku “Dewleta Ebed Mudet” dabû ber wan ji ku bizanibûya!

 

Werên guh bidin îja çi bû, çi nebû:

Mirîdên Şêx, ên rojeke de dewlemendî bûyî, bi tevahî gundî bûn...

Hê gundên xwe valanekiribûn ku bi mîlyonan pereyê girêdayî gihîştibû ber destê wan...

Ew nizanibûn ka bi vî pereyî çi bikin? Pîşe tune ye, ji bazirganîyê fam nakin, dewlet di şûna eraziyên wan de ax jî nedabû wan?

Ew ku de herin, çi karî bikin, şaş û mat mabûn ku...

Hema di wê demê de, çawa bû kes hê jî pê nizane, di Elezîzê de bi dehan pavyon û, kulûbên şevînî û malên randevûyê û qumarxane vebûn û gihîştin hewara wan bê war û bê karan...

Elezîz nava çend mehan de veguherî Beyrûda rengîn...

Mirîdên şêx jî bubûn wek prens û şeyxên Ereban... Kêf kêfa wan bû. ji xwe re di guhê Elezîzê de bi çend quruşan koxên xanîyan stendin; kofî û kulfet, zarok û zênçan avêtin binî; bi şalwarên xwe yên Qerejdaxî û û şewqeyên xwe yên şeş koşe berê xwe dan van warên kêf û evîn û teralî û zexeliyê; bona jibîrkirina derd û kulên dinyaya derwîn...

Pereyên xwe li van deran rijandin, xerckirin, xwarin, xilaskirin çû!

***

Mînakeke din, ji dîroka nêz a dewleta ebed mudet: Ji zarokatiyê heta xortaniyê jiyana min di navçe û bajarên Ege’yê de derbas bubû. Piştî darbeya leşkerî bû nesîb, ez çûm Kurdistanê. Xizanî, bêhêvîtî, ji hevûdu bêbawerî, tirs û xofa li ser gel, di kolanan de piraniya leşker û polîsan pir bala min kişandibû.

Roja min a ewil, ber bi êvarê, seba temaşekirina nûçeyan ez çûm qehwexaneyeke .

Piştî nûçeyan min hey dît xwediyê qehwexaneyê filmeke pornografîk avêt vîdeoyê!

Ji zarokên 9-10 salî bigire heta mêrên mezin, kursiyên xwe bi pêş de dan û çavên xwe kutan ekran; bê xem û bê xof lê temaşe dikirin ! Xwedêyo ev çibû! Ez di cih de ji wir derketim û ketim yeka din. Ew jî wisa... Yeka din, yeka din... tev jî wisa...

Piştî çend mehan ez li vir çavnasî bûm û min ji astsûbayekî pirsî: “ Hûn çima pornografiya li qehwexaneyan asteng nakin?

 

Min di jiyana xwe de li Manîsa û li Balikesîr û li Aydin’ê tiştek weha nedît...”

- Miletê vir bêexlaq e. Dev jê berde... Heta dibin terorîst bila bi seksê bilîbin, çêtir e...

Mînakek din; li hemî bajaran binêrin; navendên fihûşê li ku ne?

Çend nimûne li min; ên din hûn bibînin; Kerxaneya Stenbolê di taxa qedîm a Cihûyan de, hema bêje li tenişta Havraya wan e; ya Erzromê berê di nav taxa Kurdan de bû; niha nizanim li ku ye; ên din tev li taxên Qereçî û xizanan çêkirî ne...

***

Tiştek din; qumarxaneyên Tirkiyeyê çend sal berê, bi zora Dewletê bar kirin. Çûn kuderê? Qibris!

Çima ne Yozgat?

***

Çend sal berê bi destûra “emniyeta” dewleta ebed mudet, di Dêrsimê de bi dehan Xwedê giravî, restauran venekiribûn?

Di wan de bi sedan jin- Xwedê giravî wek garson- nedixebitîn?

Lê ji bextê wan re Şaredarî ket destê tevgera azadiyê û hêlîna wan xera bû, planên wan ên din jî ser de...

 

***

Gotina dawîn; Xidir Gewîş Dêrsîmî ye, gere baş bizanibe kux ev heştê sal e, dewlet dike di şûna ”karxaneyan” de “kerxaneyan” bide gelê me yê ji xizanî û ji birçîbûnê hal tê de nemayî, ji qidûman ketî...

Îjar Xidirê me jî rabûye qumarxaneyan ber me re dike...

Xidiro Keko, 50 sal berê li Kebana ku tu dibêjî bila bikin Las Vegas, me ji binî ve şêlandin...

Êdî me ne pere ye, ne pol e...

Qûn tazî, tu rabûyî ji me re tembûr dixwazî...