Şerê Cihanê yê 2em û Kurd

Dema Şerê Cihanê yê 2yem diteqe,  Kurdên Başûr bo tolhildana bêbextiya ku Ingilîzan bi Şêx Mehmûdê Berzencî kiribûn,  li dijî Ingîlîstanê tevlî şer bubûn. Rojnamevanê Frensî  A GUISSAN helwesta Kurdan weha şîrove kiriye. 

 ŞERÊ LI MEZOPOTAMPYAYÊ

Kurd, yekîneyên birûsk ên artêşa biçûcik a Iraqê

PARIS, 10 ê Gulana 1941an (Ji daraştina me ya Parîsê)

Gelo leşkerên welatekî bi gelheya xwe sê mîlyon û nîv,  wê bikaribe bi leşkerên ku Îngilîstanê heta niha bi keştiyan şandine û aniha jî ji Hîndîstanê dikişîne Iraqê?

Heger her tişt bi hejmara leşkeran bibe, hêzên rêveberiya Iraqê li dijî Îngilîstanê  seferber kirye pir xofdar e.

Artêşa Iraqê heta doh ji 24 tabur û 12 bateryayan, yekîneyeke siwariyên hêştiran, yeka lewazimê û du yekîneyên motorîze pêk dihat.

Lê, heger meriv alîkariya bi rêhewayê ve ji Iraqê re bê şandin qe hesab neke jî, divê hêjayiyeke istîsna li hêza wê zêde bike: Kurd.

Li Rojhilata Navîn gelheyeke di şer de ji wan hostetir tine. Pîşeya şervaniyê, Kurd ne tê de, di nav hemû Ereban de qedr û qîmeta xwe ji dest daye. Di dîrokê de hemû merivên wan ên hêja şervan bûn, yê herî navdar bêşik Selahedîn...

Tirkên ji çol û çiyayên Asyaya Navîn veqetiyayî û bi lez û bez ber bi Rojava ve herikî û çendik û çend welatan serî li ber wan  tewandî, dema  ber bi  "sînorê dewleta Osmanî û Îranê yê Kurd lê  bûn" ve hatin, mecbûr man kevirê xwe di ber xwe de berdin û azadiya wan nas bikin. Yek ji Sultanê wan dawîn, Abdulhamît tenê di dawiya sedsala XIXan de, ew jî bi zora zêr û bi rêya bikaranîna hesasiyeta wan a olî bi ser ket û bo tepeserkirina Ermenan  yekîneyeke cerdevaniyê ya bi xwe ve girêdayî bi wan da birêxistin kirin.

Kurdên wîlayeta Mûsilê, yên "mirazê wan ê damezirandina dewleteke serbixwe ya tevî erdên xwe yên di nav dewletên cînar de mayî di çavê wan de hîştî" bi şerê Cihanê (yê yekemîn) re xwe di nav dewleta nû ya Iraqê de hişk dorpêçkirî dîtin. Pir neçû serî rakirin lê, ji aliyê balafirên Îngilîstana ji ber berjewendiyên xwe yên di Bexdayê de bubû parêzvanê wî welatî, hatin ceza kirin.

Piştî serhildana dawîn a sala 1932yan peymaneke hatibû mor kirin. Bi wê peymanê re Bexda di dibistan û di dadgehan de bikaranîna Kurdî jî di nav de,  hin mafên Kurdên Mûsilê nas kiribû. Dîsa ew ê di karê dewletê de û di fermandariya artêşê de jî bihatina erkdarkirin.

Îro Iraq xêra vê polîtîkayê dibîne: Kurd li dijî Ingilîzan şerekî dijwar dikin. Tolhildan bo wan qanûneke pîroz e, wer dixwiyê ku  wan bombeyên Ingilîzan ên konên wan ên bi xeml û rewş wêran kiribûn, xaniyên wan ên wek kewarên mêşan noqî axa çolên Mezopotamyayê  kiribûn hêj ji bîr nekirine.

                                                       A.    GUISSAN

Nameya 18ê pûşpera 2019an

Ji raya giştî re;

Kamuoyuna duyuru;

Min pêwîstî pê dît vê daxwiyaniyê bidim; ji ber ku bi munasebeta grevên birçûbûnê yên van demên dawîn ez bêgav mam navçêtî bikim; ev yek jî rê li ber hin bûyeran vekir.

Son ölüm oruçları ve açlık grevlerinin sona ermesi vesilesi ile kullanmak durumunda kaldığım şahsi inisiyatifim konusunda, olası gelişmeleri de dikkate alarak bu açıklamayı yapma ihtiyacı duydum.

HDP bi çalakiyên xurt û şok rê li ber tecrîd û girevên birçîbûnê negirt û dîsa ez mecbûrî navçêtiyê kirim. Vê yekê jî rê li ber geşdanî û nîqaşên nû vekirin. Bi hevdîtinên hefteyî derfet çê bû ku ez him bi rayedarên dewletê re têkilî daynim, him jî nêrînên xwe ragihînim raya giştî. Ev derfeta hevdîtin û çûn û hatinê ya dewletê da min, pêşî di nav gel de wek bi AKPê re hevkarî, paşê jî wek piştgiriya CHPê hat nîşandan. Ev her du nirxandin jî dûrî rastiyê ne...

Min derheqê pêvajoya aştiyê de mi qala helwesteke hûr û kûr û qethî kiribû.

Çözüm sürecine ilişkin daha derinleştirilmiş ve netleştirilmiş bir tutumdan bahsettim.

Min bi vê ferasetê li bûyerên niha nêrî.

Mevcut gelişmelere bu perspektiften baktım.

 Hefteyeke berê bi riya parê zeran mi dabû zanîn ku bo dîtina rê û rêbazeke çareseriya pirsa Kurd min pir serê xwe êşandiye û ji berê pirtir ez amade me. Min peyameke sergirtî lê xurt da dewletê û  HDPê lê HDPê ez fêm nekirim.Di şûna ku di hilbijartinê de bêalî bimîne û riya hevdîtinan veke piştgiriyeke mezin da namzetê CHPê. Bi dehan wekîlên xwe hat Stenbolê, ket nav kûçe û kolanan...!

Rewşa îro ev e; uslûba bi xirecir a mora xwe  li pêvajoya aştiyê da û ya ji atmosfera ananevîyaTirkiyeyê ne cudatir, di serî de  pirsgirêka Kurd, hemû pirsgirêkên civakê  girantir dike.

Çözüm sürecine damgasını vuran ve Türkiye'nin geleneksel iklimini aşmayan, dolayısıyla sürekli çatışmacı ve kutuplaştırıcı üslubun başta Kürt sorunu olmak üzere tüm toplamsal sorunları ağırlaştırdığı ortaya çıkmış bir sonuçtur.

Ji berê de li Tirkiye de du eniyên bozber hene û li dûv berjewendiyên siyaseta rojane bi hev re xirecir dikin. Ev her du enî dema bi hev re dikevin ber qayîşê pirsa demokrasiyê û birîna kûr a Kurdan nakeve bîra wan. Her du jî dibin noker û parêzvan û mîlîtanên alaya sor spî, yekparçebûna Tirkiyeyê, dibin pisporê aboriyê û têkiliyên bi emperyalîstan re. HDP jî li ber bayê yekî dikeve, dikeve bin çengê yekî  û bi heman şêweyî xwedêgiravî siyaset dike. Kes wê wek muxatab qebûl nake. Bi ser de pirsgirêkan dike gilokeke bê derman. Her du alî hevûdu bi nêzîkbûna HDPê û bi piştgiriya terorîzmê sûcdar dike. Ji belaya siyaseta rojane doza Kurd li ber çavê gel cihê xwe yê wîjdanî û exlaqî ji dest dide, mafdariya xwe wenda dike, dibe terorîzm...

Rastiya Tifaqa Komarê û ya  Netewê ev e lê, Tifaqa Demokratîk a HDP nûnertiya wê dike danûstandinên demokratîk û çareserîxwaziyê ji xwe re kiriye bingeh û rêgez.

Cumhur ve Millet ittifaklarının bu gerçekliğine karşılık HDP'de ifadesini bulan demokratik ittifak ve bağlantılı demokratik müzakere opsiyonu çözüm odaklı olmayı esas almıştır.

Rastiya her du enî û bere û tifaqan  ev e( AKP+MHP= CHP+IYIPARTÎ) Bo berjewendiyên xwe yên siyasî û aborî ketine ber qayîşê. Demokrasî û çareseriya pirsgirêka Kurd ne xema wan e. jixwe ew sedema damezirandin û hebûna wan ne ev e...Lê HDP? Mala we mîrat nebe, we çi zû ji bîr kir...! Ma me HDPê bo demokratkirina Tirkiyeyê û xweseriya Kurdistanê nedamezirandibû...? HDP bi xwe ne eniya demokrasiyê bû...? Di nav wê de Kurd û Tirk, Ereb, Çerkes, Laz, Gurcî, Qeraçî, dîndar, Xwedênenas, Elewî, Sunî, karsaz û karker nûnerên her kesî cih negirt...?

We çima kilîta reş li deriyê HDPê xist û CHP û ÎYÎPARTÎyê wek eniya demokrasiyê bi nav kir? We çima eşkere piştgiriya wê eniyê kir...? Hûn qasî Temel Karamollaoglû jî siyaseta TRê nizanin...Wî rasterast, eşkere piştgiriya neyarê xwe nekir, ji ber ku bo siberojê ji wan jî hêviya dengstendinê dike. Çima wek kerê boz xwe wek neyarê AKPê teşhîr bike...? Me HDPê wek alternatîfa sêyem damezirand û xwest  xwest hîmê pergala 120 salî ya TRê ya bi du partî ya dûrî demokrasî û mafên mirovan bileqînin, bihejînin û hilweşînin...! We çi kir...?

Heger mirov girantirbûna pirsgirêkên navxweyî yên civakî, herêmî û kûrewî bide ber çavan parastina vê alternatîfa sêyem pir û pir kûr û girîng e.

Önümüzdeki dönemde gerek iç toplumsal, gerek bölgesel ve küresel sorunların daha da ağırlaşacağını göz önünde bulundurarak bu üçüncü yol tavrının korunması büyük bir önem ve anlam ifade etmektedir.

Heta ez eşkere nebêjim hûn fêm nakin: Bo çareseriyê HDP, ango alternatîfa sêyem a demokrasîxwaz pir girîng e...! Li ber bayê du eniyên din nekevin. Sikura gelê kurd berdin. Bila Kurd bi dilê xwe biçin ser sandoqan û bi dilê xwe dengên xwe bidin. Heger dengê xwe bidin partî û namzetên ku bajarên  wan rûxandin, zarokên bi saxî şewitandin hûn bo kê têdikoşin...? Bo girseyeke evqas bêrûmet û bêşeref meriv can dide...? Helbet Kurdên xwedî şeref û heysiyet dizanin dengên xwe bidin kê...! HDP di vê mijarê de bila bêalî be, notr be, bêdeng be. Gel kîjan partî, kîjan  enî  demokrasîxwaz be, aştîxwaz be, bo çareseriyê xwedî proje be, wê dengê xwe bide wê...! Ev bi xebata HDPê ve na,  bi hişmendî û  bi asta polîtîk a gelê Kurd ve dibe û gelê Kurd ji HDPê polîtîktir e, serwextir e, fedakartir e...

Di vê çarçoveyê de, divê tifaqa demokratîk a HDP nûnertiya wê dike, di nîqaşên rojane yên hilbijartinê de ji kesî re nebe paldank  û piştgir.

Bu çerçevede HDP’de vücut bulan demokratik ittifak anlayışı güncel seçim tartışmalarına taraf ve payanda yapılmamalıdır.

HDP di cihê xwe de bisekine, tevlî nîqaşên siyaseta rojane û erzan nebe, li ber helwesta  gel û perspektîfa serokatiyê nebe asteng. Ew ê roj bê, bo çareseriyê bibe muxatabê dewletê, lewma gere rûyê xwe reş neke....

Hêjayiya Tifaqa Demokratîk û wateya wê ya dîrokî ev e ku divê ew xêrxwaziya du aliyan yekî wek ferz neke stûyê xwe, heta niha çawa kiribe îro jî ji xeta xwe ya bêalîbûnê neyê xwarê.

Demokratik ittifakın önemi ve tarihsel anlamı mevcut ikilemlere kendini angaje etmemesi ve şimdiye kadar olduğu gibi seçimlerdeki tarafsız çizgisinde ısrar etmesidir.

Doza demokrasîyê û pirsgirêka Kurd bi riya hevdîtinên bi dewletê re çareser dibe. Dibe ku ji vir şûn de HDP wek muxatab bê dîtin. Bo vê yekê divê HDP wek tevgereke bêalî bixwiyê. Li ser vê xetê bi eynat û bi îsrar tevgere. Nebe çoyê destê kesî...

Xeta li ser sêlingeya ji “lihevkirina demokratîk, siyaseta azad û hiqûqa gerdûnî” pêkhatî platforma herî rast, herî bi xêr û ber û hilberîner e. Bangewaziya hesasiyetê li hemû derûdorên elaqeder dikim.

Demokratik uzlaşı, özgür siyaset ve evrensel hukuk üçlü sac ayağına dayalı çizgi en doğru ve sonuç üretici siyasi platformdur. İlgili tüm çevreleri bu temelde duyarlı olmaya çağırıyorum.

Doza Kurd ne tenê bi hêzên neteweyî yên Tirkiyeyê, bi hemû hêzên navneteweyî, gorî hiqûqa gerdûnî, bi lihevkirina hemû aliyan çareser dibe. Ev yek jî feraseteke pir kûr divê, huner divê, zanist divê...

18ê Pûşpera 2019an

Girtîgeha sergirtî ya Îmraliyê

Abdullah Ocalan

18 haziran 2019 
İmralı Kapalı Cezaevi 
Abdullah Öcalan"

Xwedênasî û DAIŞheziya Osmaniyan

Di nav gelên Osmanî de, bi taybetî di nav ronakbîr û merivên xwendî de pir caran rêol, bawerî û doktrînên xwedênenasiyê (ateîzm) an ramanên dijberê rêol û mezhebên serdest, an jî tevgerên felesefeparêz û aqilparêz ên wek Sabiî, zindiqî, Dehrî, Îbnî Ruşdparêzî peyda bûne.

 Hin ji wan di nav gel de pir belav bûne lê, kîngê dewlet bi hebûna wan hesiyabe, bo li ber çavê gel reşkirin û  astengkirina belavbûna wan,  nema îftira li wan kirine, li alîgir û dilxazên wan ên ketî nav dest û lepên wê, nema êşkence pest û pêkûtî kirine. Kerba wê dîsa daneaniye, bi awayekî pir hovane  ew kuştine û dengên wan birîne.
Ji wan baweriyan yek jî  Mûserrînî ye...

Dîplomat û dîrokzanê Îngilî Paul Rycaut derheqê Mûserrîniyan de agahiyên gelek balkêş dide

Paul Rycaut  di pirtûka xwe ya bi navê "L'État présent de l'empire ottoman.."  (Rewşa Niya ya Împaratoriya Osmanî) de Mûserriyan wek xwedênenas (ateîst) pênase kiriye: 

"Bawermendên Mûserrîniyê, ku ev rasterast Xwedênenasi ye, baweriya xwe wek "Rêya heq, bawreriya rast" pênase dikin. Ev bawerî ji înkarkirina Xwedê wêdatir ne tişt e. Bi ya wan her tiştên em bi çavê hîkmetê li wan dinêrin û heyret dikin, jê îbertan distîni  ji aliyê xwezayê ve hatine afirandin, prensîbên wan ên navxweyî dibe sedama tevger û libat û teşegirtina wan. Bi ya wan Roj, Hîv û stêrk jî weha teşe girtiye, gorî vê prensîbê tevdigere. Bi vî awayî mirov jî wek giha û kulîlkan şîn dibe, diçilmise, hişk dibe, dimire diçe"

Ev camêr jî wekî piraniya nivîskar û wêjenasên qirna xwe bi piştgiriya rayedarên dewleta xwe debara xwe dike, berhemên xwe diweşîne. Jixwe di qapaxa pirtûka xwe de jî gotiye "Bi xêra qiral min ev berhem nivîsî". Wan çaxan hemû qiral,împarator, sultan û padîşah rewabûna xwe ji ol distendin û xwe wek parêzvanên ol û oldaran dihesibandin. Lewre nivîskarê me jî rexneyên tûj li xwedênenasan  kiriyeû vê bawriyê bo civakê pir xeternak dîtiye:

"Li Stenbolê hejmara merivên li ser vê baweriyê  pir zêde ye û hebûna wan bo paşerojê metirsiyeke mezin û xofdar e. Ev meriv bi piranî qadî û alimên pirtûkên Erebî ne. Ên mayî jî xaçparêzên xirriyayî..!  Ev kafir, bo tirsa xwe ya ji ezabê Xwedê binuxumînin dibêjin, piştî mirinê ti tiştê meriv jê bitirs e, an ti qenciyeke jê hêvî bike tune"

Paul Rycot li Stenbolê gelek maye, derheqê pergala Împaratoriyê de lêkolînên bikîtekît kirine, ketiye nav hemwelatiyên mensûbê çand û baweriya serdest û ji devê wan jî derheqê rêol û ramanên dijber de agahî stendine. Jixwe Êzdî û Elewî, Bektaşî, rafizî, Qelenderî jî di nav de, dijberên ol û rêola serdest ên li jor jî me hinekan gotibû ji tirsa dewletê û paşverûyên çoyê destê wê,  di nav şêniyên serdest de fikr û ramanên xwe yên rasteqîn vedişartin. Ji ber vê yekê, wekî piraniya lêkolînerên Ewropî yên qirna xwe  propagandaya dewletê li wî jî bandor kiriye.  Lê dîsa jî ji çavdêriyên wî meriv gelek tişt hîn dibe. ew derheqê xwedênenasekî Stenbolî yê xwe deşîfrekirî de weha dibêje: 
                       
Xwedênenasê xwe deşîfrekirî; Mihemed Efendî                                         
"Tê bîra min, dema ez li Stenbolê bûm  merivekî pir dewlemend û di zanyariyên rojhilatî de pir kûr hebû; Mihemed  Efendî. Ew ji ber ku ehmeqî dikir, eşkere, bêtedbîr li her derê hebûna Xwedê înkar dikir hat daliqandin. Mihemed Efendî rêya xwe ya şaş bi vê delîlê  diparast; Xwedê an qet tine an jî qasî ku alim dibêjin ne jîr, ne hişyar û ne jî bitedbîr e. Nexwe wî ez dijminê xwe yê herî mezin ê li rûyê dinyayê  nehîştima, an jî ez bianiyama ser rêya xwe"
Nivîskar, wer dixwiyê ku ji bin ve  ji dilsozî û wêrektiya Mihemed Efendî hesûdî jî dike: 
"Pir balkêş e ku ev meriv dikaribû xeletiya xwe îtiraf bikira û xwe ji mirinê xilas bikira. Çer hebû paşê dîsa dikaribû bi ya xwe bikira lê, Weha nekir. Got; çer hebe ez ê rojek bimirim, piştî mirinê jî wê ti tişt nekeve destê min; qenebe ez ê di oxira rastiyê ya ku evîndarê wê me de bibim şehîd"

Pul Rycot bi vê hevokê mijara Mihemed Efendî dibe serî:

"Min di jiyana xwe de bi hebûna Xwedênenasekî rasteqîn bawerî nedianî. Baweriya min a berê ev bû: Çawa ku tîrêj bi awayek xwezayî ji Rojê derdikevin îman jî bi wî şiklî ji mejiyê mirov bi xwe derdikeve. Lê, bi naskirina vî  vî merivî min dît ku Xwedê tîrêja mejiyê hinekan bi rastî jî ditefîne"

 Pir balkêş e, nivîskar ji gel bêhtir, li ber  qadro û gegirên dewletê yên li ber bayê xwedênenasan ketine bi gilî û gazinc e: 

"Ev baweriya bêyom û lanetî wek bapêş belav bûye, gihîştiye heta serayê. Bi bi taybetî ketiye mejiyê cariye û mêrên xesandî (Hadim) û ew ji bî nîve lewitandine. Mûserrintî di nav paşayan de jî belav bûye; Piştî herimandina mejiyê wan, jahriya xwe berî ser ehlê koşk û qonaxên wan de jî daye...!" 

Pir balkêş e ku , Paul Rycault îftira û boxtanên Misilmanên Sunî yên serdest li gel, li bawerî û rêolên bindest kirine bêşik û şubhe wek rastî  pejirandiye û dubare kiriye.  Wî  jî bi heman zimanê jahrî yê misilmanên paşverû  Elewî û Bektaşiyan wek Çirapifkar, Êzdiyan wek şeytanparêz, Kurdan wek hov û talanker  pênase kiriye. Ji ber  vê reşkirin û bêrûmetkirinê,  gelên Ewropayê, heta nîveka Sedsala XIX jî, komkujiyên ku Osmanî di nav van gelên reben de pêk dianî rewa û meşrû didît.

Pal Rycaut, Mûserrîniyan jî bi awayekî sergirtî di bi doxînsistî û rêşaştiyê (Sapiqtî)  sûcdar dike.

 "Revaltiya piştgirên Mûserrînîtiyê, di nac xwe de pir û pir kûr û dilsoz e; di hemû kar û baran de alîkariya hev dikin, dilê hev bi her awayî xweş dikin. Ew gelek şareza û mêvanhez in jî. Heger kesekî ji fikr û ramanên wan haydar, bi rasthatinî be jî li wan biqeside, bibe mêvanê wan, qenciyên pir mezin lê dikin. Mêvan ji xweş suhbet û ji pesnên wan têr nabe. Bo kêfa wî heta sibehê bidome, bi şev dilê wî bibije kîjan zayendê (jin- mêr)  yeka/yekî bedew dikin ber"

DAIŞa Dewleta Osmanî

Gelo Netewa Tirk çima ji tervger û rêolên Selefî hez kiriye...?

Paul Rycault end hevok şûn de sedema di nav gel de belavbûna Kadizadeliyên Selefî  weha eşkere dike:

"Tê gotin Sultan Mûrad (Mûradê Çarem) di seray û artêşa xwe de gelek  piştevaniya vê baweriyê ( Mûserrîniyê) dikir lê,  di nav gel de rê li ber Kadîzadeliyan (Rêbazeke îslamî ya Selefî ya pir bêhnteng, erhişk û paşverû) nedigirt, ew  teşwîq dikirin;  ji ber ku Kadizadelî bi  bi oldariya xwe ya xemgîn, bi mahde û bi mirûz, bi serhişkî û çikûsiya xwe xizneya wî tijî pere dikir."

Çend wêneyên karbidest û dîlên seksê yê seraya Osmanî