Du Kurd-man: Bav leşkerekî Tirk û Kurê mîrê mihallemiyan

Li gorî zanîn û zanist û hişmendiya gerdûnî - yaku mirovahiyê di dirêjahiya bi hezaran salan de afirandiye - şer  bi xwe jî rastiyeke jiyanê ye. Di vê çalakiya malwêran û malkambax a ku heqî  û neheqî  li ber hev radibe  de, herî  kêm, du aliyên dijber divê hebe. Di dil û wîjdanên “xwedî wîjdanan de” bê şik alîkî heq alîkî neheq, alîkî mezlûm alîkî zalim, alîkî xizan û belengaz alîkî zikmezin   divê…

Heger her du alî neheq bin û her du serî jî bo berjewendiyên xwe yên takekesî(şexsî), an ji ber bîrdoziyên kevneperest û  nijadperest û desthilatdarîperest  rika xwe kutabin hevûdu, qîra xwe li hev dabin, dîsa jî di şer de teqez, bê şik û bê guman,  alîkî wek destpêkirê  pêşî  yê êrişê  yê neheq divê,  alî kî jî li dijî êrişê berxwedêr lewre mafdar divê…

Di dawiya dawîn de mirovê xwedî wijdan bi awakî heqî û neheqiyê ji hev vediqetîne û bi çalakî dibe, bi devkî dibe, heger  hêz û quweta wî negihîje di dil de nifir û şermezariya aliyê neheq dibe, helwesta xwe bi awakî  dide der, an jî dide dil û kezeb û gurçikan…

Ev sekn û helwest ya xwedî wijdanan e.

***

Di şer de alîkî din jî heye ku ew jî “rovî” ne; roviyên ser berateyan…

Ew debara xwe bi şer dikin. Ew tirsonek û lerizok, ewqas jî durû ne. Erd û ezman tevlihev bibe jî ew rovîtiya xwe eşkere nakin, napejirînin, nadin ser eynan. Rovî dikevin her dilqî; heger werê hesabê wan bo kemçûrek, bo kerîkî nan, bo bihustek post  dibin xal û xwarziyê gur jî,  dibin birazî û destbira û pismamê xezalê jî…

***

Roja 2’yê Îlona 2012’an de li Beyşebabê gerîlayên HPG avêtin ser  avahî û saziyên dewletê. Wek encam, bi  gotina rayedarên dewleta Tirk,  deh leşker hatine kuştin, nizanim çend ji wan jî birîndar...

Hesab û bilançoya kuştî û birîndaran bila bimîne ji dewleta Tayîpê bazirgan re; kesayetiya derizî û şikestî ya hin roviyên kurd û Kurdistanî jî  ji min re…

***

Ev rovî du cure ne: Ên guhsist û bêtextik û totikvala,

ên jîr û xwedî hisab û bi planên gemarî û genî...

Mînakek “taze û rojane” ya roviyên guhsistan, di 03.09.2012’an de di rojnameya Hurriyetê de xwe dabû der. Bi gotin û wêneyên vê rojnameyê, ew kes bavê leşkerekî Tirk e ku lawê wî di şerê Beyşebabê de hatiye kuştin...
Ew, ew bav e ku di şîna kurê xwe de,  hêj xwîna cendekê rebeno nekişiyaye dest bi karê rovîtiyê, dev bi polîtîkaya gemar a ku “dewleta wî daye ber” kiriye û gotiye:

“Ên çav berdane ala Tirkiyeyê ne  ciwanên min in. Ên çav berdane welatê Tirkiyeyê ne ji netewa Tirk in. Heke şer be, ez ê jî çiya û keviran bişewitînim;  ka çeka kurrê min li kû ye, wê bînin bidin min; ez ê  bi tena serê xwe biçim bi ser wan de bigirim. Çar çapûlçî xwe dane çiyê û mêranî dikin. Ez jî Kurd im; Wanî me; ji Erdîşê me...” 

Li ser vê gotinê, jina wî ya “nezan û belengaz û apolîtîk” li ber mêrê xwe radibe, ji nav kezeba xwe ya peritî  bersîveke dide  wî, hesab û planên mêrê xwe pûç dike:

“ Em ne Kurd  in; Tirkmanên Qafqasan in!”

Ev jinika reben, dibe ku Kurdayetiyê layîqî xwe nedîtibe; dibe ku  hisab û kîtabeke wê ya li ser Kurd û Kurdistanê tunebe; dibe ku  rant û bertîl û kemçûrek di kurdbûnê de hêvî nekiribe, lê mêrik?

Gelo ew  çima derewan kiriye û gotiye “ez jî Kurd im”?

Bi ya min ev zilam,  bi kezeba xwe ya şewitî,  bi çavên xwe yên şilek, bi pozê xwe yê çilmok dîsa jî berdevkiya polîtîkayên sed salan ên dewleta xwe kiriye;

ew polîtîkayên ku ji serî heta binî derewan, bi dek û dolaban xemilandî;

ew polîtîkayên ku pişta hemwelatiyan zexm(saxlem), bêrika wan tijî dike; heta heft nifşan nevî û nevîçirkên hinekan serfiraz dike.

Wî zilamî, peywir û berpisyariya tirko-misilmantiyê ya êdî bûye xû(benekî) aniye cih.

Ew dizane ku di xweş bazar û borsaya xwînê de xwîna “Kurdekî birakuj”,  xwîna “kurdekî dewşirme”
ji ya Alperênê Yozgatî hezar car meqbûltir e.

Ew dizane ku Tirkek “bi binyadkî Kurd” (esil Kurd, Kurd kokenlî) ji Tirkek koçer (yorûk) ê “ji heft bav ûkalan Tirk” meqbûltir û muhtebertir e...

Ew dizane ku îro, di qada neteweyî û navneteweyî de gotineke Tirkiyeyê tenê maye:

“Em jî dibêjin hemwelatiyên me yên “bi binyadkî kurd” hene; wa ye em ê hêdî hêdî hin mafên wan ên takekesî didine wan. Lê belê hin terorîst dikin herêmek  welatê me ji me bistînin; wî parçe parçe bikin û li ser dewletek Stalînîst û Zerdoşîst û terorîst  ava bikin. Hemwelatiyên me yên bi binyadkî kurd bi tevahî ne PKK’yî ne; ev şer ne şerek neteweyî ye; wa ye piraniya kurdan di nav artêşa me de wek leşker, di saziyê me yên fermî de wek karker, di nav partî-pûrtiyên me de wek nefer, di nav rûpelên çapemeniya me  de wek ronakbîr û rojnameger li hemberî PKK’yê têdikoşin”. 

Ev paradîgma ji bo berdewamiya dagirkeriyê hêjayê bi sed hezaran zêrên zer e; çend  zêr jî teqez wê bubûya  para “kur şehîdketî” yê rovî yê tirk-man; lewre ew  zor dide xwe ku bibe Kurd-man...

Îcar dor dora Roviyek din e, rovîyek bi hisab û bi plan...

***

Ev sed sal e gelê Kurd bo mafên xwe yên neteweyî û xwezayî bi dagirkeran re serî digerîne, şer dike. Car heye ronakbîr û rewşenbîrên wî di hibra ( mûrekkep) pênûsan de hatine xeniqandin. Car heye serok û malmezinên wî li meydanan li ber çavên wî hatine daliqandin; car heye xwîna ewladên wî yên herî hêja li serê çiya û baniyan, di deşt û newalên kûr de bi qasî ava heft aşan hatiye rijandin. Ev neheqiya ku li vî gelî hatiye kirin van sih salên dawîn –bê şik û bê şubhe-  bi saya serê tekoşîna kesnedîtiya serok û şervanên vî gelî,  bandorek mezin li kurdên dilşewat ên heta niha di xewa şêrîn de razayî kiriye;

bandor li  Tirk û Ereb û Laz û Çerkezên ronakbîr û çepgir ên “xwedî wijdan” kiriye;

bandor li  hin Tirkên “jidil oldar” kiriye.

Gelek kes û kesayetiyên bi nijadkî“ne kurd” bi dilên xwe yên sax , bo xatirê nirx û hêjahiyên mirovatiyê û yên misilmantiya rasteqîn, êş û jana gelê Kurd di giyan û mejiyên xwe de hewandine, mezin kirine,  gelek  caran talûkeyên mezin dane ber çavan hest û nêrînên xwe bi devkî û bi nivîskî dane der, çalakiyan lidar xistine,  bo çareseriyek aşitiyane ya bi rûmet çi ji destê wan hatiye kirine...

Bi Kurtasî, em dikarin vê yekê bibêjin ku di vî şerî de, eniya rastî û heqî û mafdariyê ji sê cure kes û kesyetiyan pêkhatiye:

-Kurdên dilşewat,

-Ronakbîr û çepgirên xwedîwîjdan ên ji nav gelên din derketî,

-Oldar û umetparêzên jidil( samîmî)...

Lê dîsa jî, çawa ku me li jor qala roviyek di eniya şer de kiribû, di enî û çepera kurda de jî hin kur-man ên rovî hene . Ji wan yek jî Orhanê Kur mîr e.

                                                   ***
Peyva “mîr” di dîroka Kurd û Kurdistanê de xwedî wateyek pir kûr e. Ev peyv bi serê xwe li çar parçeyên Kurdistanê camêrî û comerdî, mêranî û mêrxasiya “mêrên berê” tîne bîra Kurda:

 Ma mîr, ne ew Mîr Mihemmedê Soran bû ku di sala 1830’yan de bo azdiya Kurdistanê li ber Osmaniyan serî rakiribû...

Mîr ne Bedirxan Beg bû ku 1842’yan de  Kurdistaneke azad saz kiribû?

Mîr ne Elî’yê kezebpola yê Êzdî bû ku li ber eşîrên sunî-Kurd ên deh caran lê, deh caran serî rakiribû?

Dîsa ew mîr nebûn ku digel pest û pêkûtî, zilm û zordariya Osmaniyan hîmê rojnamegeriya Kurd avêtibûn, elfabêtka Kurdî afirandibûn; digel dewlemendî û arîstokratbûna xwe,  xwe li Kurdên belengaz,  li kurdiya stûxar  girtibûn û jiyana xwe ya bextewar veguherandibûn dojehê; tevî zarok û zêçên xwe, bi kofî û kulfetên xwe, bubûn koçerên heft welatan?  

Ma Orhan jî ji bav û kalan nedigihîşt wan gorbihûştan?

Keremkin, va ye  çîroka wî:

Kurê mîr Orhan, gava Apê Mûsa tê kuştin, ji ber siûda(şans) xwe ya lê nehati (xerab), di trêmpêla ku Apê Mûsa ber bi mirinê ve dajot de, bi halê xwe yê tim û tim reben û feqîrok rûniştî ye... Apê Mûsa tê kuştin, lê ew bi birîndarî difilite. Piştî ku sax dibe û radibe ser xwe, hişê wî tê serî, dest bi  çêkirina tevn û pilan û projeyên xwe dike...

Ew dixwaze bêsiûdiya ku bêhemdî hatiye serî, belaya ku lê qewimî vegerîne xweş siûd û bextewariyê...

Paşnavê kurmîrtiyê,  Xal û Xwarzîtiya “xwedêgiravî” bi Apê Mûsa re, rêhevaltiya wî ya roja kuştinê ya bi Apê Mûsa re,  rê li ber vedike ku ew di demek kurt de, di  nav HEP û DEP’ê de cihê xwe xweş bike. Bi endamtiya xwe ya parlementeriyê ya li Mêrsînê îcar ew, ne tenê wek birîndarekî ji destê neyar û bêbextan,  wek siyasetmedarekî Kurdan jî  bi têra xwe nav û deng dide...

Bi desthilatdariya AKP’yê re Tirko-misilmanên kevneperest û Kemalîstên neteweperest dikevin qirika hev. Jixwe her du serî ji 28’ê Sibata 1997’an vir de ji hev nagerin; wek kevneperest û ergenekonperest dibin du bend û  kîjan alî  firsenda xwe bibîne pûşê yê din, derdixe holê... Bê dil be jî, AKP,  bona ku  derba mirinê li Kemalîstan bide, bêgav dimîne zilm û zordarî, komkujî û wehşeta  Kemalîstan a li ser Kurdan qasî pozê kêrê, bi qasî hesabê xwe  nîşanî  raya giştî bide... Kurê mîr, derbxur û şahedê tesadufî yê kuştina rûsipiyê Kurdan Mûsa Anter, rasterast di vê pêvajoyê de- kes nizane ji ber kêjan huner û zanyarî û me’rîfetê ye -dibe yek ji wan nivîskarên Rojnameya Tarafê... Ew di destpêkê de wek ronakbîrekî Kurdê derbxurê pergala kemalîst dixwiyê û di halê xwe de û li ser qedera dilsotîner a  gelê Kurd “bi her du çavan” digirî û dilorîne. Xwe nagire li ser navê me hemî Kurdên stûxar û belengazan, qanal bi qanal digere hêstirên çavan dibarîne. Alîkî ve jî hûrik hûrik, nermik nermik, şîret û rexne û çêr û dijûn û pesn û palûpûsiyan tevlîhev dike “bê adrês û bê navnîşan” bi ser Tevgera Azadiya Kurd de dişîne.

Piştî çend mehan, di sala   2009’an êdî piyê wî xweş erd digire ku di quncikê xwe de weha dinivîse:

“nivîsandina min a di Tarafê de karê herî bi rûmet e û ev yek têra min dike. Ez bi nivîsandina di vir de pir û pir kêfxweş û dilgeş im. Êz ê êdî têkilî siyasetê nebim”

Piştî demekê kurt, baş tê fêmkirin ku ew   bi vê hevokê  xwestiye ku bibêje; “ ez ji siyasetê na, êdî ji çeper û eniya Kurdan veqetiyame”

Meh bi meh rexneyên xwe tûj dike, adrêsa neyartiya xwe eşkere: “PKK û BDP hevkarên Ergenekonê ne, nikarin nûnertiya Kurda bikin”.

Lê dîsa jî ew, xwe;

 wek ronakbîrekî Kurd ê helîm û selîm ê çareserîxwaz;

wek Kurdekî  ji kar, kirin û fêlên xortaniya xwe “yên bi tevahî şaş” pol û poşman,  “êdî kal û rûspiyekî Kurd ê aşitîxwaz” nîşan dide.

Di Kanûna 2010’an de di malperek Kurdan de nivîsek li ser navê kesekî ji alî Tevgera Kurd ve nenaskirî tê weşandin. Xwediyê nivîsê çend rexneyan li Kurê mîr  girtine û di dawiyê de jî gotiye: “heger weha biçe  navê wî bi pênûseke hibr-sor tê xêzkirin “Kurê mîr” dibe “kurê mirî yan”.




(Bala xwe bidinê, camêr negotiye ku ew ê bê kuştin û bibe kurekî mirî)  


Ev hevoka dawîn a vê nivîsê, ya  ku tu kesek xwedî aqil û xwedî wîjdan, bi zorî be jî, jê wateyek “tehdîtkirin û tirsandina bi kuştinê” dernaxe, destûr dide Kur-mîrê me  ku ew êdî bibe neyarê sondxwarî yê Tevgera Azadiya Kurd.

Kurê mîr êdî yek ji wan îtîrafkarên binyad-kurd e (esil kurd)... Ji Evdiqadirê Aygan û ji evdihekimê Guven û ji Mehmûdê Yeşîl cudahiyek wî tenê maye: Bi Tevgera Azadiya Kurd re Têkoşîna bê çek û bê fîşek...

Nivîsa wî  ya di 30.08.2012’yan de, ya di Rojnameya Tarafê de hat weşandin bû sedema nivîsandina min a vê gotarê. Bi ya min ev nivîs, di nav hemî nivîsên  wî yên heta niha de ya herî jidil û can e. Bi serê xwe îtiraf e, êş e, jan e, kul û keser a pênce salan a dilê wî ye, barê giranê pişta wî ye...  Ev bar; barê Kurdayetiyê ye.

Nivîsa bi sernavê “ Trajediya ronakbîrên Kurda  de ew qala ronakbîr û mîr û malmezinên Kurdan ên hema bigire bi tevahî “derbxurên dewletê ne” dike. Di paragrafekê de navê eşîrên Kurdan yek bi yek rêz dike, di dawiya hevokê de dor tîne bav ûkalên xwe:

“... bav û kalên min ên Mîrên Mihallemî yên bi tevahî rastî zordestiya dewletê hatine”

Bi xwendina vê hevokê ez wekî ji kerê bikevim, şaş û metal mam... Min ji serî heta binî nivîsên wî dîsa xwendin. Na, di tu yekê  de qala Mihallemîtiya xwe nekiriye. Min ji hemî Kurdên derûdorê pirsî, tev jî gotin ew xwarziyê Apê Mûsa ye... Elah, Elah...

Min li pirtûkan nêrî mihallemî, bi qewlê me Kurmancên reben Mihelmî, Kurdistanî ne, bi nijadkî  wek Ereban“Samî”, bi zimankî xwedî devokek Erebî ya  bi navê “kiltû” ne.  

Gelo nav û “dengê Kurê mîr” ê wek “ronakbîrekî Kurd” ji ku derketiye?

Çima di raya giştî ya Tirk de, pêşnavên “ronakbîrên rasteqîn ên demokrat û aşitîxwaz û alîgirên Tevgera Azadiyê yên ne-tirk, Kurdçî ne lê, navê kurê Mîrê Mihelmî çima hêj ronakbîrê Kurd Orhan Mîroglû ye?

Ez, di nav xem û fikaran de digevizîm ku hêşê min çû bîst sal berê...

Roj, roja sazbûna NÇM’yê ya li Tarlabaşiya Stenbolê bû. Ez û çend hevalan em jî tevlî vê roja şahiyê bubûn; çûbûn cem Apê Mûsa; li teniştê rûniştibûn. Piştî silav û çend gotinên lihevpirsînê, ew wekî xalê me yê helal  serê gotinê, binê gotinê ji me re jî digot xwarzî... Xal û xwarzîtiya wî ya bi kurê mîr re jî ne tiştek weha be?
Paşê hevalekî min ê ji Stilliyê gihîşt hewara min:

“Orhan Mîroglû, ji aliyê dayika xwe wek  lêzimek Apê Mûsa tê zanîn, lê çi Apê Mûsa çi jî Orhan bi xwe  asta lêzimtiya xwe nizanin, Apê Mûsa jê re digot xwarzî, ew î jî lê vedigerand digot xalo...”

Min li jor jî gotibû, li vî welatî eniya aliyê heqiyê ji sê cûre kes û kesayetiyan pêktê:

-Kurdên dilşewat,

-Ronakbîr û çepgirên xwedî wîjdan ên ji nav gelên din derketî,

-Oldar û umetparêzên jidil( samîmî)...

Orhanê Kurê mîr bi devê xwe gotiye “ ez ne kurd im”

Dîsa ew, ji zû de eşkere  kiriye  gotiye çepgiriya min a xortaniyê xeletî bû, ez êdî dûrî sosyalîzmê me...

Bi qasî ku ez dizanim ew  ne umeparêz e; bibe jî hêj deklare nekiriye.

-Oldarî?

Bona ku  xwe bi Xwedê bide bexşandin, van rojan  dest bi nêmêj û tahetê kiribe ez wê jî nizanim...  

Di wan rojên ku min serê xwe li ser Kurê mîr diêşand de, hey dît ew pihînek li “terafê” xwe yê nû jî xistiye. Piyê xwe daniye şûna “andiçkarên” 28’ê Sibatê. Çawa ku li xalê xwe yê Mûsa yê di gorê de kir, xew li  Xalê xwe yê(!)Ahmet Altan jî herimandiye, bi bayê payîzê re çûye ketiyê bin baskê Tayîp!

Kurê mîr çima weha kir? Bi ya min ew têgihîşt ku êdî wek “Kurd-man” jî  nikare bijî, lewre...

                                                                       Mamoste Marûf

Têbinî:

Bo hûrûkûrbûna li ser veguherîna Kurê mîr hûn dikarin li nivîsên min ên berê jî binêrîn:

http://mamostemaruf.blogspot.com/2011/03/ronakbiren-me.html

http://mamostemaruf.blogspot.com/2011/05/xale-orhan-miroglu-cawa-guheri-veguheri.html

Neşet Ertaş û Şivan Perwer

 Neşet Ertaş, ji hunermendkî mûzîka gelêrî ya Tirka ye. Ew wek dengbêjên Kurdistanê xwedî kevneşopiyek taybet a awaz û stranbêjiyê ye. Neşet di jiyana xwe ya heftê salan de gelek bozlaqan danîne ser yên ku  ji bav û kalên wî yên “evdal” gihîştine wî. 

Her çiqas ku dîroknas û etnologên Tirk Evdalan wek  êl û eşîrek Tirkman  bihesibînin jî ji berê de baweriya wan a elewî, orf û edetên wan ên derî Tirko- Îslamî, rabûn û rûniştandin, şêl û pêl û girêdana wan a Xoresanî ji aliyê dewletê ve nehatiye pejirandin. Dewleta Tirk bi vê  cudayetiya resen wan bi raya giştî ya Tirkiyeyê ve  nedaye nasandin; lewre jî di  nav  gelê Tirk de wek “mitrib” hatine hesibandin û qedr û qîmeta wan nehatiye zanîn. Çawa ku li gelên din ên Anatoliyê hatiye kirin, Gelê Evdal jî di welatê xwe de ji ber sifetên xwe yên sor genimî, ji ber baweriyên xwe yên “ne fermî” tim û tim  li derveyî  civaka Tirk hatiye hesibandin, di civatê de li jêrê dîwanê hatiye rûniştandin. Çawa ku Kurd bi sedan salan  bi xweş nobetdariya xwe  -ev rol  wek “Kurd Memed nobet e” hatiye formûlizekirin-  hatibin naskirin û bi qasî xweş nobetdariya xwe bûne xwedî eferim; çawa ku Ermen bi zor pîşesaziya xwe heta dewrekî li her deverî ( 1915) piştî komkujiya reş  li deverekî tenê (Stenbol) hatine ecibandin û hewandin,  Evdalên belengaz jî bi qasî sazbendî û stranbêjî û sergovendiya xwe, bi qasî “xizmetkariya xwe ya bo çand û zimanê Tirkî, bi qasî leşkeriya xwe ya di artêşê de “ bûne xwedî rûmet û nan û av...

Bi bahaneya  mirina Neşet Ertaş - Jiyana rehmetî bi xwe jî mînaka herî balkêş a vê  durutiyê ye- bi sed hezaran evdalên hêj bênav û deng, hêj bênasname, hêj tî û birçî, hêj di bajar û gund û mêrg û zeviyên xelkê de nanoziko “xizmetçî, sepetçî û xurdaçî”; hêj ji Îzmîr û Edeneyê bigire heta li Germanyaya şewitî bo kerîkî nan digerin derî bi derî, hatin jibîrkirin; di kesayetiya Neşetê  ji aliyê gel ve (bi ked û xwîdana xwe ya helal) xûyayî de pesnê çanda wan, pesnê xizmeta wan a ku gihîştiye  wêje û mûzîka Tirkî, pesnê çav û brûyên wan ên qerqaş hat dayîn; pişta wan têr hat mizdan...   

A Xwedê Neşet Ertaş digel evqas xizantî û belengaziyê; nenasîn bimîne li alîkî, digel bêrûmetkirina nasname û bawerî û çanda  Evdaltiyê  bi hêza hunera xwe, bi mezinbûna Evîn û evîndariya xwe ya bo mirovan, bi nefsbiçûktiya xwe çi Kurd çi Tirk, çi Ermen çi Asûrî, çi Xaçparêz çi Cihû;  çi Sunî , çi Elewî ji alî hemî Tirkînasan ve hatibû hezkirin û hembêzkirin. 

Ev yek bi rastî jî tiştek kesnedîtî ye ku di dewletek xwedî sînorên bi dek û dolab û planên emperyalîstan xêzkirî de,  di dewletek xwedî  bi dehan netew û gel û baweriyên red û  înkarkirî de; di dewletek hema bigire sed sal e hemwelatiyên xwe bi xewn û xeyala  “yek netew, yek al, yek ziman, yek ol û yek mezheb di qula derziyê re derbaskirî, car heye li hev sorkirî û  bi hevûdu re dijminkirî de, car heye gelê xwe bi qetliam û komkujiyan, xwedêgiravî, te’dîbkirî de (terbiyekirî) Evdalek bi navê Neşet derkeve û tevahiya  nasname û  baweriyên birîndar, birîndarên  destê dewleta Tirk,  bigihîne hev, qor bi qor  bi hêstirên çavan bide  dû tabûta xwe ...

Neşet Ertaş çikir ku bû delaliyê ber dilan?

Di serî de divê bête zanîn ku Neşet Ertaş xwe û gel baş naskiribû. Ew diznibû ku ew e, dengê wî yê xwezayî ye û tenbûra  wî ye...

Ew,  piştî ji “alkolîzma ku bubû nexweşî û ketibû can û bedenê” filitî, baş têderxistibû ku ew dikare bi tendirustiya xwe ya takekesî, bi jiyaneke malbatî ya bi ser û ber, bi têkiliyeke domdar û bênavber a bi gel re Neşet e û her heye...

 Ew dizanibû ku ew ji şeş mîlyar evdan ( evd: qûl) evdek e, bi ser de jî “evdalek” ji derhanê ye; ne ji hunera wî be kes li rûyê wî mêze nake.

Ew têgihîştibû ku ew hozenek evîn û evîndariyê ye; nikare ji bin barê giran rabe;  lewma xizanî û belengaziya gelan, înkar û îmhakirina ziman û çandan,  şer û pevçûnên gelan ên bi pergal û dewletên zordest re neanî  ser ziman.  Li tenbûrê dida bi Tirkî digot. Digel ku bi dehan salan li Ewropayê mabû dîsa jî bo xatirê enternasyonalîzm û kariyerîzm û navûdeng belavkirinê xeynî vî zimanî bi tu zimanî neqîriya; tenbûra xwe neda alîkî, xwe neda pêş orkestrayên “pir enstrumanî” yên Ewropiyan û guh li hemwelatiyên xwe yên Kirşehirî dirêj nekir.  

Ew pêhisiya bû ku heger qurre be, doş be, fahş be, hunermendiya xwe ji bîr bike û xwe wek “xelaskar û serokê gel” bibîne û bi vî mirazî xwe li polîtîkayên rojane bigre û bi teqala siyasetmedaran bikeve biçûk dibe. Kurt û Kurmancî,  Neşet Ertaşê Evdalê Xwedê  tu car ji hed û hidûdê  xwe derneket, derpê ji qûna xwe navêt...

De îcar dor dora we ye. Hûn Neşet Ertaşê Evdal û Şivan Perwerê Kurd ê – bi ya min di stranbêjiyê de deh car li wî ye- bidin ber hev:  Ka kîjan, çima di dilê gelê xwe de pirtir cih çêkiriye?  

                                                                            Mamoste Marûf 

MİT 'A DEWLETA TIRK Û KURD

Ez di vê nivîsa xwe de naxwazim bi lêkolîn û analîzên kûr serê we biêşînim. Lewre dê ez ê bîranînên xwe yên derbarê muxbîrî û MİT a Tirka de (Saziya Îstîxbarata Neteweyî ya Tirkiyeyê) ragihînim we.

Di zarokatiya xwe de, ew zarokatî bû ku di salên şêstî de, li gundekî xir û xalî yê li serê çiyakî Kurdistanê, bê tirk û bê tirkî, bi gundiyên me yên xizan û belengaz re, bi sewalên me yê zik bi pişta ve zeliqî re û bi cendirmeyan re- ew cendirme bûn ku ketibûn şûna şêx û meşayîxên me û çend rojan carek bo weaz û şîretan, bo fitre û zikat û kemçûran, bo xwarina goştê berxan, pêwîstî pê hebûya, (me heq kiriba) bo pelixandina ser û guhê me dihatin serdana me- hêdî hêdî derbas dibû diçû. Min wan çaxan navê MİT’ê nebihîstibû lê, wek tevahiya gundiyên xwe ez jî pisporê “karê Îstîxbaratê” bûm. Me kesên ku wî karî dikirin wek “muxbîr”  binav dikirin û ji wan pir depelikand. Şuxulê wan, bi çavê me yê zarokatiyê; “gilîkirina mezinan a bi qereqolê ve” bû. Çend cûre muxbîr hebûn.

- Muxbîrên navgundî

- Muxbîrên li Nehiyeyê û li navçeyê

- Muxbîrên gerok

Muxbîrên navgundî dibûn du beş; yên daîmî, ên demdemî.
Ên dayîmî bi sernavê “fesadên gund” jî dihatin zanîn. Gundiyan ew nas dikirin. Temiyan li zarok û li bûkên xwe yên ji derve nû hatî dikirin, digotin; nebî nebî çi li ber wan, çi li ber zarok û zêçên wan gotinên kêm-zêde nekin! Çavkaniya îstîxbarata wan bi taybetî zarok bûn. Em û zarokên wan, me tim û tim bi hev re dileyîst. Yek ji wan davêt ber me digot: li mala me, di nav arîkan de keleşek, di çala li paş xêniyê me de şeşagirek û sê keleşên me hene; heke dilê me bixwaze em dikarin we gişkan bi ser hev de bikujin! Em rebenino çi bikin! Nedibû ku me jî bigota ên me ji yên we zêdetir in! Me serê xwe berjêr dikir, tûjbûna devê tirpana bavo dikir bîra wan, di cihê xwe de disekinîn!

Muxbîrên demdemî jixwe dihatin zanîn: Gava li gund şer û pevçûnek biqewimiya, piştî vê bûyerê kî ji gund derketiba muxbîr ew bû. Ew ê ser û guh di nav xûnê de bo gilî biçûya qereqolê, cendirmeyan bi “nemêrtiya” wî henekên xwe bikirana... Gundiyê ku ev hal hatibû serî û bi lingê xwe çûbû qereqolê dîsa bi xwe diket çala bo gundiyê xwe kolandî... Ew ê li ber cendirmeyên ku bi mêraniya wî tinazên xwe kiribûn xwe negirta, kesê ku lêxistibû bavê wî jî bûya bida dest: “Qumandar Beg, bi mêranî ez çawa dikaribûm pê! Evkerîmo, di nav gund de demançe di ber pişta de, keleş bi milan ve digere! Evkerîm çû çem û çem, ew jî pêvre ! Ew ê di nav du cendirmeyan de bida dû qumandar, bihata gund. Li vir bihata rûyê Evkerîm, muxbîriya ku li qereqolê kiribû dubare bikira. Yek ji wî, yek ji Evkerîm, çek û fîşekên herduyan jî derketina holê. Hevsarê wan bi şid biketa destê qumandar. Çek û fîşek jixwe çûn, lêdan û bertîl û zîndan jî bi ser de…

Muxbîrên li Nehiyeyê û li navçeyê bi gelemperî dikandar bûn. Li paş dezgehên wan du kursî hebûn: Yek bo wan, ê din bo qumandarê qereqolê... Gava yekî bixwesta fesadiya yekî din bikira ji xwe re li dikandarek di muxbîriyê de jîr û jêhatî digeriya û dibû mişteriyê wî. Heke gundîki neyarê xwe li ba dikandarekî muxbîr bidîta dizanibû wê çi bê serî! Bo pêşîlêgirtina vê kerasetê ew jî dibû mişteriyê wê dikanê û nedigot bahaye, nedigot erzan e çi li ber destan biketa dikirî; bi xwediyê wî re xweş hevaltî datanî ku jahrî nekeve girarê... Lewre kriyarên (mişterî) muxbîran ji yên nemuxbîran zêdetir bûn.

Gava gundîkî li navçeyê vekirina dikanek dil bikira, divêt dora pêşî ji başçawîş re bigota “Qomitanim, beklerim ha! (Qumandarê min li benda te me ha) Heke qumandar bigota “erê” ev nîşana dewlemendiyê bû.

Muxbîrên gerok çerçî bûn. Ew bi gelemperî bi dizîka çek û fîşekan difirotin. Bi qewlê mezinan ew bi qumandarên qereqolan re şirîkatî dikirin û piştî firotinê agahî didan wan. Cendirmeyan davêt ser gund, wan çekan digirtin dibirin, dîsa didan wî çerçîyî, wî wan difirot kesên din. Lewma gere çerçî, di newaleke dûrî gund, di tariya şevê de bihatina pêşwazîkirin. Te yê navê xwe û navê gundê xwe negota, danûstandina xwe dizîka bikira û şopa xwe jî wenda... Ew ên piştî danûstendina bi mêran re bi destê sibê re bihatina gund, di malekê de razana, piştî çekên bavên me, nîvro şûn de jî şekir û benîştên me, dims û fêkî firaq û folên jinan bifirota û biçûna gundekî din.

Di heft saliya min de, me mala xwe bar kir û li navçeyeke biçûk a herêma Ege’yê danî. Heta bidawîbûna dibistana seretayî navên muxbîran li ber guhên min, reşên cendirmeyan li ber çavên min neketin.

Piştî bidawîkirina dibistana seretayî, bo xwendinê ez ji malbatê veqetiyam û çûm bajarek din ê Egeyê. Di pola duyemîn a dibistana navendî de bûm ku ji Amedê zarokek bi navê H.H hat dibistana me. Çendikî şûn de min bi wî re hevaltî danî û wî tevlî koma hevalên xwe kir. Ew bi bejn û bala xwe, bi çav û birûyên xwe kurikek pir bedew bû lê, digel van taybetmendiyên Xwedê nedikir para her kesî, nizanim çima, ew şermok û reben dixuya. Rojek ji rojên betlaneyê ew jî bi me re, em şeş heval bi hev re derketin çarşiyê û li çayxaneyekê rûniştin. Vir de, wê de bi ken û henek me suhbet dikir. Dunya li ser guhekî me, felek hêj nexayîn bû. Lê qasek din min bala xwe da hevalê xwe yê Amedî yê çend sandalî dûrî min rûniştî, ew pir bihnteng e, ji tirsa spîçorkî, çav lê direqisin, bi tatêleke mezin li derûdora xwe mêze dike. Çawa ku min li rûyê wî nêrî, çavekî xwe qirpand, pêçiya xwe ya eşhedê da ser lêvan kir “huş!” Ez ji cihê xwe qil bûm, rabûm çûm cem, guhê xwe da ber deva: wî kir pilepil û got: “ Bi Qurana ku te xwendî, ew ên li ser maseya li tenişta me rûniştî tev MİT in!”

Ji quretiyê nebû ku ez jê bipirsim ka ew kes bi MİT’î ya xwe çi karî dikin. Min hevoka wî di guhê hevalên din ên bi tevahî Tirkên Egeyî bûn de jî xwend lê, ji wan yek jî wateya wê peyvê nizanibû. Bi ser de, di nav me de yekî dolodîn ê me navê Corç lê kiribû hebû, bi dengê bilind gotina “êz ê li wan bixim lan” jî kir. Qasek şûnde min deng lê kir: “H..., tu dxwzî em çi bikin?”

Bersîva wî fermanî û lezgînî bû:

- Em di cih de rabin!

Me bi ya wî kir, rabûn çûn parka mezin a Atatturk. H... derbarê MİT’ê de birîfîngeke dûvdirêj pêşkêşî me nezanan kir. Guhên me gişkan dirêj bubûn...

Ji wê rojê şûn ve di dibistana me de MİT, Mîtbûn, ajantî wek nexweşiya mirîşkan belav bû. Me kîjan merivek xwedî rabûn û rûniştandineke xerîb, xwedî cil û bergên cuda, xwedî peyv û hevokên ji yên me têkûztir bidîta dikir endamê MiTê û jê direviyan. Me ji mamosteyan dest li gera MİT’iyan kiribû. Xwedêyo MİT’î çiqas xweş li mamosteyê mûzîkê dihat! Berçavkên wî reş qeytanî, porên wî bi paş ve şehkirî, qata kincên wî yên lacîwert ên xweşik kewîkirî(ûtîkirî), qerewata wî ya sor a hevrişîm, ji heman qumaşî mendîla di bêrika pêşiya cakêt de şemal dida, dibiriqî... A Xwedê, Camêr pîşeya xwe qe nevedişart; marşên bi hestên neteweperestiyê, bi artêşperestiyê têr û tijî neman bi me dan jiberkirin. Wî digot: Tirk li pêş in, tirkino bidin pêş!( Tûrk önde, Tûrk îlerî!) me jî, ji tirsa, tamarê stû diwerimand û lê vedigerand...

Çend meh şûn de çima ku yekî wî hevalê me yê Amedî di kolanekê de di milê mamosteyê mûzîkê de dîtibû MİT’î pê ve jî zeliqî û sikura wî hew berda. Ez jî di nav de me dawî li hevaltiya bi wî re anî û wî bi tena serî hîşt. Salek şûn de me wî di dibistanê de êdî nedît.

Di sala 1987’an de wek mamosteyê lîseyê çûm navçeyeke biçûcik a Kurdistanê. Ez bi hestên welatparêziyê têr û tijî bûm lê, çi bikim ku bi tirkiya têkûz, bi Erziromîya xwe - wan çaxan Kurdên Erziromê pir nedihatin nasîn; ew bajêr ji serî heta binî wek warê faşîstan dihat zanîn- bi berçavkên li ber çavan dora MİTîyê îcar ya min bû. Rebiyo, ev çi hal e! Ez li kî û kê slav dikim ew dibe ji wan tirkperestên har û hov ên derpê ji qûn avêtî... Roja duşemiyê gava ez tevlî xwendina marşa sirûştî dibim, xwe bidim aliyê kêjan polê xwendekarên wê ji yên din deh car zêdetir diqîrin, dengê wan digihîje ezmanan. Di waneyê Fransî de, ew dikin deh malikên "îstîklal Marşi"yê jiberkî ji min re bixwînin û bi neteweperestiya Tirktiyê xwe bikin çavê min. Zarên cerdewanan her roj muxbîriya xwendekarên welatparêz bi min ve dikin:

“Mamoste, ew digel deh malikên Îstîklal Marşiyê, dikare jiberkî “herne pêş” jî bixwîne!”

“Mamoste filankes Apoçî ye! Mamoste bavê bêvankesî ji ber alîkariya Apoçiyan di girtîgehê de ye!”

Rojek êdî kêr da hestî, Min hew xwe ragirt. ez di sinifê de bi wan re bi Kurdî axivîm. Li ser xerabiya muxbîriyê çend şîretan li wan kir û ji wan xeyîdîm. Di serî de tev di cihê xwe de miçîqîn man; ji yekî tu deng derneket. Piştî çend xulekan kurê cerdewanek bêteklîf rabû ser xwe û got:

“- Ez qurbana Fermandariya giştî ya Tirk bim, çi kurdiyek delal hînî mamoste kirine!”

Rojek em tevî hevalên mamoste li ber deriyê pêş ê dibistanê rûniştîbûn ku merivek ji derve ket baxçeyê dibistanê. Kalekî ketî, serûguh perîşan, şewqê li serî xiloxxwar… Bêyî ku kes silava wî lê vegerîne dîsa jî hat cem me, rasterast li tenişta min rûnişt. Min wî di xewna xwe de jî nedîtibû lê, nizanim çima, wî ez baş nas dikirim. Destê xwe da ser çoka min bi dengekî heta jê hat bilind, bi tirkîyek qirix kir barebar û got:

“-Mamoste ez Hecî E... Mezinê eşîra D...me. Em tev qoriçî ne. Em dewleta xwe ala xwe, netewa xwe ji bolîciyan (dabeşkar) diparêzin. Mamosteyên vê lîseyên bi tevahî bolîcî û qomînîzm in. Par kurê min bi zanetî di sinifê de hîştin. Ez dizanim tu Erziromî yî û ji me yî.”

Rozeta gurê boz a bi sikura xwe ve kiribû nîşanî min de û pêde çû:

“ -Ev rozêt biçûk e, baş naxwiyê, Bo xêra mezinên xwe, ji min re wêneyê gurek ewqas mezin çêke ku bila devê wî ( her du milên xwe heta jê hat vekir) evqas be. (heta jê hat bi zeft kulmek li singa xwe da û got)Ez ê wî bi bi vir de bikim û bêm vê dibistanê!” Min ê jê re bigota; “ xalo ew ne karê min e, wa ye mamosteyê wênesaziyê ev e” û tinazê xwe pê bikira lê, li derûdora xwe mêze kir ez û Hecî tenê mane... Min bi awakî rê da ber û ketim dibistanê...

Her cara ku ez derdiketim sûka navçeyê yek diket milê min û bi zorî ez dibirim loqante û çayxanêkê... Ew ê bi lava û ricayan min bida rûniştandin, piştî xwarin û vexwarinê, emrê Xwedê bû, teqez muxbîriya yekî bikira. Min meheke dûvdirêj liber xwe da. Di wê maweya kin û kurt de ez bi tevahiya sirên navçeyê hisiyabûm: Kî û kê alîgirê dewletê ye, kî û kê welatparêz e, kî diziya kî kiriye, kî tîryakfiroş e, kî şev û roj serxweş e, kî doxînsist e, jina kî bi kî re ye... Ev devsistî, muxbîrî, fesadî, şeytanî, rik û kîna Kurdan a li hemberî hevûdu , bû xençerek zengarî û li ser dilê min birînek mezin vekir. Lewma ez ji cerdevan û general û serbaz û MİT û JİT û polêsên dagirkeran bêhtir ji kurdên muxbîr îkreh dikim. Piştî sih salan bi vegera welatê bav û kalan di mejiyê min de birûskek veda: Di kurdistanê de dagirker ne hewceyê MİTîyan e, xayînên me ji serê me zêdetir in

Mehek şûn de, min hew tebat kir û hewara xwe da çend hevalên welatparêz ên ji vê navçeyê bûn û me li zanîngehê hevûdu nas kiribûn. Ew zanîngeh qedandi bûn lê, ji tirsa van şeytan û fesadan, ji pest û pêkûtiyên dagirkeran newêrîbûn bihatina welatê xwe, li bajarên Tirkiyeyê belavbelavî bubûn. Xwedê kir ew bi awakî gihîştin heval û hogir û xizmên xwe yên hêj li navçeyê mabûn û rûyê min ê rasteqîn ragihandin wan, ez ji wê belayê roj bi roj  rizgar bubûm lê îcar dor, dora têkoşîna bi “tirsa gel ya ji MİT û muxbîriyê bû”.

Wek min gotibû ez mamostekî dewleta tirk bûm û divêt ez bi tevahiya karbidestên dewletê û bi xwendekarên xwe re xwedî têkilî bûma ku bikariba karê xwe bikira. Li sûka navçeyê rastî gerînendeyê perwerdehiya neteweyî ya navçeyê bihatima, li ser lingan me li hev bipirsiya, çend gotinan bikira dotina rojê teqez çend kes dihat ez şiyar dikirim: “ Mamoste, nebî nebî baweriya xwe bi wî merivî neynî haaa, ew MİT e!”

Min destê xwe li serê xwendekarek bida û bi rûkenî pê re bipeyîvama te hey dît yek li ber pozê min şîn bû ji min re got: “ Mamoste ma tu nizanî ew muxbîrê kurê muxbîran e. Pir rû nede wî/wê!”

Çend roj bi mamostyek biyanî re hevaltî bikira, gelê  navçeyê dor bidor dihat cem min  pirsa wî jimin dikir. Meraqa mezin: Gelo ew MİT e an na...  

Sê salên ku min li wê navçeyê derbas kiribûn ji serî heta dawî bi serpêhatî û bi bîranînên li ser vê rastiyê tijî ne.  

Berê dua û nifirek me Kurda hebû; digotin : Xwedê kesî bi nefsa can  bilî neke. Nifir; Xwedê te bi nefsa canê te bilî bike. Belê, dagirkeran tirs û xofek ewqas mezin kiribû dilê gelê Kurd ku êdî ew çi welat, çi gel, çi ziman û çand, çavê wî ti tişt nedidît;  bi nefsa canê xwe, bi jiyana xwe, bi evlehiya xwe tenê bilî dibû. Heta niha di vî warî de ti lêkolîneke zanîstî nehatiye kirin lê, ez baş pê dizanim ku nexweşiyên derûnî yên wek şîzofrenî û paranoya di nav Kurda de pir û pir zêde dixwiyê. Mirov dikare bibêje Kurd sê çar caran li Tirkan bi van nexweşiyan dikevin. Sedema bingehîn jî polîtîkayên tirsê yên dagirkeran e.  Ev rewşa kambax bi têkoşîna Tevgera Azadiya Kurd sal bi sal, hate guherandin.Îro qe nebe gelê Kurd, li gelek deverên Kurdistana xwe  bê tirs û bê tatêla muxbîriyê jiyana xwe berdewam dike.
                                                           Mamoste Marûf