Neşet Ertaş û Şivan Perwer

 Neşet Ertaş, ji hunermendkî mûzîka gelêrî ya Tirka ye. Ew wek dengbêjên Kurdistanê xwedî kevneşopiyek taybet a awaz û stranbêjiyê ye. Neşet di jiyana xwe ya heftê salan de gelek bozlaqan danîne ser yên ku  ji bav û kalên wî yên “evdal” gihîştine wî. 

Her çiqas ku dîroknas û etnologên Tirk Evdalan wek  êl û eşîrek Tirkman  bihesibînin jî ji berê de baweriya wan a elewî, orf û edetên wan ên derî Tirko- Îslamî, rabûn û rûniştandin, şêl û pêl û girêdana wan a Xoresanî ji aliyê dewletê ve nehatiye pejirandin. Dewleta Tirk bi vê  cudayetiya resen wan bi raya giştî ya Tirkiyeyê ve  nedaye nasandin; lewre jî di  nav  gelê Tirk de wek “mitrib” hatine hesibandin û qedr û qîmeta wan nehatiye zanîn. Çawa ku li gelên din ên Anatoliyê hatiye kirin, Gelê Evdal jî di welatê xwe de ji ber sifetên xwe yên sor genimî, ji ber baweriyên xwe yên “ne fermî” tim û tim  li derveyî  civaka Tirk hatiye hesibandin, di civatê de li jêrê dîwanê hatiye rûniştandin. Çawa ku Kurd bi sedan salan  bi xweş nobetdariya xwe  -ev rol  wek “Kurd Memed nobet e” hatiye formûlizekirin-  hatibin naskirin û bi qasî xweş nobetdariya xwe bûne xwedî eferim; çawa ku Ermen bi zor pîşesaziya xwe heta dewrekî li her deverî ( 1915) piştî komkujiya reş  li deverekî tenê (Stenbol) hatine ecibandin û hewandin,  Evdalên belengaz jî bi qasî sazbendî û stranbêjî û sergovendiya xwe, bi qasî “xizmetkariya xwe ya bo çand û zimanê Tirkî, bi qasî leşkeriya xwe ya di artêşê de “ bûne xwedî rûmet û nan û av...

Bi bahaneya  mirina Neşet Ertaş - Jiyana rehmetî bi xwe jî mînaka herî balkêş a vê  durutiyê ye- bi sed hezaran evdalên hêj bênav û deng, hêj bênasname, hêj tî û birçî, hêj di bajar û gund û mêrg û zeviyên xelkê de nanoziko “xizmetçî, sepetçî û xurdaçî”; hêj ji Îzmîr û Edeneyê bigire heta li Germanyaya şewitî bo kerîkî nan digerin derî bi derî, hatin jibîrkirin; di kesayetiya Neşetê  ji aliyê gel ve (bi ked û xwîdana xwe ya helal) xûyayî de pesnê çanda wan, pesnê xizmeta wan a ku gihîştiye  wêje û mûzîka Tirkî, pesnê çav û brûyên wan ên qerqaş hat dayîn; pişta wan têr hat mizdan...   

A Xwedê Neşet Ertaş digel evqas xizantî û belengaziyê; nenasîn bimîne li alîkî, digel bêrûmetkirina nasname û bawerî û çanda  Evdaltiyê  bi hêza hunera xwe, bi mezinbûna Evîn û evîndariya xwe ya bo mirovan, bi nefsbiçûktiya xwe çi Kurd çi Tirk, çi Ermen çi Asûrî, çi Xaçparêz çi Cihû;  çi Sunî , çi Elewî ji alî hemî Tirkînasan ve hatibû hezkirin û hembêzkirin. 

Ev yek bi rastî jî tiştek kesnedîtî ye ku di dewletek xwedî sînorên bi dek û dolab û planên emperyalîstan xêzkirî de,  di dewletek xwedî  bi dehan netew û gel û baweriyên red û  înkarkirî de; di dewletek hema bigire sed sal e hemwelatiyên xwe bi xewn û xeyala  “yek netew, yek al, yek ziman, yek ol û yek mezheb di qula derziyê re derbaskirî, car heye li hev sorkirî û  bi hevûdu re dijminkirî de, car heye gelê xwe bi qetliam û komkujiyan, xwedêgiravî, te’dîbkirî de (terbiyekirî) Evdalek bi navê Neşet derkeve û tevahiya  nasname û  baweriyên birîndar, birîndarên  destê dewleta Tirk,  bigihîne hev, qor bi qor  bi hêstirên çavan bide  dû tabûta xwe ...

Neşet Ertaş çikir ku bû delaliyê ber dilan?

Di serî de divê bête zanîn ku Neşet Ertaş xwe û gel baş naskiribû. Ew diznibû ku ew e, dengê wî yê xwezayî ye û tenbûra  wî ye...

Ew,  piştî ji “alkolîzma ku bubû nexweşî û ketibû can û bedenê” filitî, baş têderxistibû ku ew dikare bi tendirustiya xwe ya takekesî, bi jiyaneke malbatî ya bi ser û ber, bi têkiliyeke domdar û bênavber a bi gel re Neşet e û her heye...

 Ew dizanibû ku ew ji şeş mîlyar evdan ( evd: qûl) evdek e, bi ser de jî “evdalek” ji derhanê ye; ne ji hunera wî be kes li rûyê wî mêze nake.

Ew têgihîştibû ku ew hozenek evîn û evîndariyê ye; nikare ji bin barê giran rabe;  lewma xizanî û belengaziya gelan, înkar û îmhakirina ziman û çandan,  şer û pevçûnên gelan ên bi pergal û dewletên zordest re neanî  ser ziman.  Li tenbûrê dida bi Tirkî digot. Digel ku bi dehan salan li Ewropayê mabû dîsa jî bo xatirê enternasyonalîzm û kariyerîzm û navûdeng belavkirinê xeynî vî zimanî bi tu zimanî neqîriya; tenbûra xwe neda alîkî, xwe neda pêş orkestrayên “pir enstrumanî” yên Ewropiyan û guh li hemwelatiyên xwe yên Kirşehirî dirêj nekir.  

Ew pêhisiya bû ku heger qurre be, doş be, fahş be, hunermendiya xwe ji bîr bike û xwe wek “xelaskar û serokê gel” bibîne û bi vî mirazî xwe li polîtîkayên rojane bigre û bi teqala siyasetmedaran bikeve biçûk dibe. Kurt û Kurmancî,  Neşet Ertaşê Evdalê Xwedê  tu car ji hed û hidûdê  xwe derneket, derpê ji qûna xwe navêt...

De îcar dor dora we ye. Hûn Neşet Ertaşê Evdal û Şivan Perwerê Kurd ê – bi ya min di stranbêjiyê de deh car li wî ye- bidin ber hev:  Ka kîjan, çima di dilê gelê xwe de pirtir cih çêkiriye?  

                                                                            Mamoste Marûf 

MİT 'A DEWLETA TIRK Û KURD

Ez di vê nivîsa xwe de naxwazim bi lêkolîn û analîzên kûr serê we biêşînim. Lewre dê ez ê bîranînên xwe yên derbarê muxbîrî û MİT a Tirka de (Saziya Îstîxbarata Neteweyî ya Tirkiyeyê) ragihînim we.

Di zarokatiya xwe de, ew zarokatî bû ku di salên şêstî de, li gundekî xir û xalî yê li serê çiyakî Kurdistanê, bê tirk û bê tirkî, bi gundiyên me yên xizan û belengaz re, bi sewalên me yê zik bi pişta ve zeliqî re û bi cendirmeyan re- ew cendirme bûn ku ketibûn şûna şêx û meşayîxên me û çend rojan carek bo weaz û şîretan, bo fitre û zikat û kemçûran, bo xwarina goştê berxan, pêwîstî pê hebûya, (me heq kiriba) bo pelixandina ser û guhê me dihatin serdana me- hêdî hêdî derbas dibû diçû. Min wan çaxan navê MİT’ê nebihîstibû lê, wek tevahiya gundiyên xwe ez jî pisporê “karê Îstîxbaratê” bûm. Me kesên ku wî karî dikirin wek “muxbîr”  binav dikirin û ji wan pir depelikand. Şuxulê wan, bi çavê me yê zarokatiyê; “gilîkirina mezinan a bi qereqolê ve” bû. Çend cûre muxbîr hebûn.

- Muxbîrên navgundî

- Muxbîrên li Nehiyeyê û li navçeyê

- Muxbîrên gerok

Muxbîrên navgundî dibûn du beş; yên daîmî, ên demdemî.
Ên dayîmî bi sernavê “fesadên gund” jî dihatin zanîn. Gundiyan ew nas dikirin. Temiyan li zarok û li bûkên xwe yên ji derve nû hatî dikirin, digotin; nebî nebî çi li ber wan, çi li ber zarok û zêçên wan gotinên kêm-zêde nekin! Çavkaniya îstîxbarata wan bi taybetî zarok bûn. Em û zarokên wan, me tim û tim bi hev re dileyîst. Yek ji wan davêt ber me digot: li mala me, di nav arîkan de keleşek, di çala li paş xêniyê me de şeşagirek û sê keleşên me hene; heke dilê me bixwaze em dikarin we gişkan bi ser hev de bikujin! Em rebenino çi bikin! Nedibû ku me jî bigota ên me ji yên we zêdetir in! Me serê xwe berjêr dikir, tûjbûna devê tirpana bavo dikir bîra wan, di cihê xwe de disekinîn!

Muxbîrên demdemî jixwe dihatin zanîn: Gava li gund şer û pevçûnek biqewimiya, piştî vê bûyerê kî ji gund derketiba muxbîr ew bû. Ew ê ser û guh di nav xûnê de bo gilî biçûya qereqolê, cendirmeyan bi “nemêrtiya” wî henekên xwe bikirana... Gundiyê ku ev hal hatibû serî û bi lingê xwe çûbû qereqolê dîsa bi xwe diket çala bo gundiyê xwe kolandî... Ew ê li ber cendirmeyên ku bi mêraniya wî tinazên xwe kiribûn xwe negirta, kesê ku lêxistibû bavê wî jî bûya bida dest: “Qumandar Beg, bi mêranî ez çawa dikaribûm pê! Evkerîmo, di nav gund de demançe di ber pişta de, keleş bi milan ve digere! Evkerîm çû çem û çem, ew jî pêvre ! Ew ê di nav du cendirmeyan de bida dû qumandar, bihata gund. Li vir bihata rûyê Evkerîm, muxbîriya ku li qereqolê kiribû dubare bikira. Yek ji wî, yek ji Evkerîm, çek û fîşekên herduyan jî derketina holê. Hevsarê wan bi şid biketa destê qumandar. Çek û fîşek jixwe çûn, lêdan û bertîl û zîndan jî bi ser de…

Muxbîrên li Nehiyeyê û li navçeyê bi gelemperî dikandar bûn. Li paş dezgehên wan du kursî hebûn: Yek bo wan, ê din bo qumandarê qereqolê... Gava yekî bixwesta fesadiya yekî din bikira ji xwe re li dikandarek di muxbîriyê de jîr û jêhatî digeriya û dibû mişteriyê wî. Heke gundîki neyarê xwe li ba dikandarekî muxbîr bidîta dizanibû wê çi bê serî! Bo pêşîlêgirtina vê kerasetê ew jî dibû mişteriyê wê dikanê û nedigot bahaye, nedigot erzan e çi li ber destan biketa dikirî; bi xwediyê wî re xweş hevaltî datanî ku jahrî nekeve girarê... Lewre kriyarên (mişterî) muxbîran ji yên nemuxbîran zêdetir bûn.

Gava gundîkî li navçeyê vekirina dikanek dil bikira, divêt dora pêşî ji başçawîş re bigota “Qomitanim, beklerim ha! (Qumandarê min li benda te me ha) Heke qumandar bigota “erê” ev nîşana dewlemendiyê bû.

Muxbîrên gerok çerçî bûn. Ew bi gelemperî bi dizîka çek û fîşekan difirotin. Bi qewlê mezinan ew bi qumandarên qereqolan re şirîkatî dikirin û piştî firotinê agahî didan wan. Cendirmeyan davêt ser gund, wan çekan digirtin dibirin, dîsa didan wî çerçîyî, wî wan difirot kesên din. Lewma gere çerçî, di newaleke dûrî gund, di tariya şevê de bihatina pêşwazîkirin. Te yê navê xwe û navê gundê xwe negota, danûstandina xwe dizîka bikira û şopa xwe jî wenda... Ew ên piştî danûstendina bi mêran re bi destê sibê re bihatina gund, di malekê de razana, piştî çekên bavên me, nîvro şûn de jî şekir û benîştên me, dims û fêkî firaq û folên jinan bifirota û biçûna gundekî din.

Di heft saliya min de, me mala xwe bar kir û li navçeyeke biçûk a herêma Ege’yê danî. Heta bidawîbûna dibistana seretayî navên muxbîran li ber guhên min, reşên cendirmeyan li ber çavên min neketin.

Piştî bidawîkirina dibistana seretayî, bo xwendinê ez ji malbatê veqetiyam û çûm bajarek din ê Egeyê. Di pola duyemîn a dibistana navendî de bûm ku ji Amedê zarokek bi navê H.H hat dibistana me. Çendikî şûn de min bi wî re hevaltî danî û wî tevlî koma hevalên xwe kir. Ew bi bejn û bala xwe, bi çav û birûyên xwe kurikek pir bedew bû lê, digel van taybetmendiyên Xwedê nedikir para her kesî, nizanim çima, ew şermok û reben dixuya. Rojek ji rojên betlaneyê ew jî bi me re, em şeş heval bi hev re derketin çarşiyê û li çayxaneyekê rûniştin. Vir de, wê de bi ken û henek me suhbet dikir. Dunya li ser guhekî me, felek hêj nexayîn bû. Lê qasek din min bala xwe da hevalê xwe yê Amedî yê çend sandalî dûrî min rûniştî, ew pir bihnteng e, ji tirsa spîçorkî, çav lê direqisin, bi tatêleke mezin li derûdora xwe mêze dike. Çawa ku min li rûyê wî nêrî, çavekî xwe qirpand, pêçiya xwe ya eşhedê da ser lêvan kir “huş!” Ez ji cihê xwe qil bûm, rabûm çûm cem, guhê xwe da ber deva: wî kir pilepil û got: “ Bi Qurana ku te xwendî, ew ên li ser maseya li tenişta me rûniştî tev MİT in!”

Ji quretiyê nebû ku ez jê bipirsim ka ew kes bi MİT’î ya xwe çi karî dikin. Min hevoka wî di guhê hevalên din ên bi tevahî Tirkên Egeyî bûn de jî xwend lê, ji wan yek jî wateya wê peyvê nizanibû. Bi ser de, di nav me de yekî dolodîn ê me navê Corç lê kiribû hebû, bi dengê bilind gotina “êz ê li wan bixim lan” jî kir. Qasek şûnde min deng lê kir: “H..., tu dxwzî em çi bikin?”

Bersîva wî fermanî û lezgînî bû:

- Em di cih de rabin!

Me bi ya wî kir, rabûn çûn parka mezin a Atatturk. H... derbarê MİT’ê de birîfîngeke dûvdirêj pêşkêşî me nezanan kir. Guhên me gişkan dirêj bubûn...

Ji wê rojê şûn ve di dibistana me de MİT, Mîtbûn, ajantî wek nexweşiya mirîşkan belav bû. Me kîjan merivek xwedî rabûn û rûniştandineke xerîb, xwedî cil û bergên cuda, xwedî peyv û hevokên ji yên me têkûztir bidîta dikir endamê MiTê û jê direviyan. Me ji mamosteyan dest li gera MİT’iyan kiribû. Xwedêyo MİT’î çiqas xweş li mamosteyê mûzîkê dihat! Berçavkên wî reş qeytanî, porên wî bi paş ve şehkirî, qata kincên wî yên lacîwert ên xweşik kewîkirî(ûtîkirî), qerewata wî ya sor a hevrişîm, ji heman qumaşî mendîla di bêrika pêşiya cakêt de şemal dida, dibiriqî... A Xwedê, Camêr pîşeya xwe qe nevedişart; marşên bi hestên neteweperestiyê, bi artêşperestiyê têr û tijî neman bi me dan jiberkirin. Wî digot: Tirk li pêş in, tirkino bidin pêş!( Tûrk önde, Tûrk îlerî!) me jî, ji tirsa, tamarê stû diwerimand û lê vedigerand...

Çend meh şûn de çima ku yekî wî hevalê me yê Amedî di kolanekê de di milê mamosteyê mûzîkê de dîtibû MİT’î pê ve jî zeliqî û sikura wî hew berda. Ez jî di nav de me dawî li hevaltiya bi wî re anî û wî bi tena serî hîşt. Salek şûn de me wî di dibistanê de êdî nedît.

Di sala 1987’an de wek mamosteyê lîseyê çûm navçeyeke biçûcik a Kurdistanê. Ez bi hestên welatparêziyê têr û tijî bûm lê, çi bikim ku bi tirkiya têkûz, bi Erziromîya xwe - wan çaxan Kurdên Erziromê pir nedihatin nasîn; ew bajêr ji serî heta binî wek warê faşîstan dihat zanîn- bi berçavkên li ber çavan dora MİTîyê îcar ya min bû. Rebiyo, ev çi hal e! Ez li kî û kê slav dikim ew dibe ji wan tirkperestên har û hov ên derpê ji qûn avêtî... Roja duşemiyê gava ez tevlî xwendina marşa sirûştî dibim, xwe bidim aliyê kêjan polê xwendekarên wê ji yên din deh car zêdetir diqîrin, dengê wan digihîje ezmanan. Di waneyê Fransî de, ew dikin deh malikên "îstîklal Marşi"yê jiberkî ji min re bixwînin û bi neteweperestiya Tirktiyê xwe bikin çavê min. Zarên cerdewanan her roj muxbîriya xwendekarên welatparêz bi min ve dikin:

“Mamoste, ew digel deh malikên Îstîklal Marşiyê, dikare jiberkî “herne pêş” jî bixwîne!”

“Mamoste filankes Apoçî ye! Mamoste bavê bêvankesî ji ber alîkariya Apoçiyan di girtîgehê de ye!”

Rojek êdî kêr da hestî, Min hew xwe ragirt. ez di sinifê de bi wan re bi Kurdî axivîm. Li ser xerabiya muxbîriyê çend şîretan li wan kir û ji wan xeyîdîm. Di serî de tev di cihê xwe de miçîqîn man; ji yekî tu deng derneket. Piştî çend xulekan kurê cerdewanek bêteklîf rabû ser xwe û got:

“- Ez qurbana Fermandariya giştî ya Tirk bim, çi kurdiyek delal hînî mamoste kirine!”

Rojek em tevî hevalên mamoste li ber deriyê pêş ê dibistanê rûniştîbûn ku merivek ji derve ket baxçeyê dibistanê. Kalekî ketî, serûguh perîşan, şewqê li serî xiloxxwar… Bêyî ku kes silava wî lê vegerîne dîsa jî hat cem me, rasterast li tenişta min rûnişt. Min wî di xewna xwe de jî nedîtibû lê, nizanim çima, wî ez baş nas dikirim. Destê xwe da ser çoka min bi dengekî heta jê hat bilind, bi tirkîyek qirix kir barebar û got:

“-Mamoste ez Hecî E... Mezinê eşîra D...me. Em tev qoriçî ne. Em dewleta xwe ala xwe, netewa xwe ji bolîciyan (dabeşkar) diparêzin. Mamosteyên vê lîseyên bi tevahî bolîcî û qomînîzm in. Par kurê min bi zanetî di sinifê de hîştin. Ez dizanim tu Erziromî yî û ji me yî.”

Rozeta gurê boz a bi sikura xwe ve kiribû nîşanî min de û pêde çû:

“ -Ev rozêt biçûk e, baş naxwiyê, Bo xêra mezinên xwe, ji min re wêneyê gurek ewqas mezin çêke ku bila devê wî ( her du milên xwe heta jê hat vekir) evqas be. (heta jê hat bi zeft kulmek li singa xwe da û got)Ez ê wî bi bi vir de bikim û bêm vê dibistanê!” Min ê jê re bigota; “ xalo ew ne karê min e, wa ye mamosteyê wênesaziyê ev e” û tinazê xwe pê bikira lê, li derûdora xwe mêze kir ez û Hecî tenê mane... Min bi awakî rê da ber û ketim dibistanê...

Her cara ku ez derdiketim sûka navçeyê yek diket milê min û bi zorî ez dibirim loqante û çayxanêkê... Ew ê bi lava û ricayan min bida rûniştandin, piştî xwarin û vexwarinê, emrê Xwedê bû, teqez muxbîriya yekî bikira. Min meheke dûvdirêj liber xwe da. Di wê maweya kin û kurt de ez bi tevahiya sirên navçeyê hisiyabûm: Kî û kê alîgirê dewletê ye, kî û kê welatparêz e, kî diziya kî kiriye, kî tîryakfiroş e, kî şev û roj serxweş e, kî doxînsist e, jina kî bi kî re ye... Ev devsistî, muxbîrî, fesadî, şeytanî, rik û kîna Kurdan a li hemberî hevûdu , bû xençerek zengarî û li ser dilê min birînek mezin vekir. Lewma ez ji cerdevan û general û serbaz û MİT û JİT û polêsên dagirkeran bêhtir ji kurdên muxbîr îkreh dikim. Piştî sih salan bi vegera welatê bav û kalan di mejiyê min de birûskek veda: Di kurdistanê de dagirker ne hewceyê MİTîyan e, xayînên me ji serê me zêdetir in

Mehek şûn de, min hew tebat kir û hewara xwe da çend hevalên welatparêz ên ji vê navçeyê bûn û me li zanîngehê hevûdu nas kiribûn. Ew zanîngeh qedandi bûn lê, ji tirsa van şeytan û fesadan, ji pest û pêkûtiyên dagirkeran newêrîbûn bihatina welatê xwe, li bajarên Tirkiyeyê belavbelavî bubûn. Xwedê kir ew bi awakî gihîştin heval û hogir û xizmên xwe yên hêj li navçeyê mabûn û rûyê min ê rasteqîn ragihandin wan, ez ji wê belayê roj bi roj  rizgar bubûm lê îcar dor, dora têkoşîna bi “tirsa gel ya ji MİT û muxbîriyê bû”.

Wek min gotibû ez mamostekî dewleta tirk bûm û divêt ez bi tevahiya karbidestên dewletê û bi xwendekarên xwe re xwedî têkilî bûma ku bikariba karê xwe bikira. Li sûka navçeyê rastî gerînendeyê perwerdehiya neteweyî ya navçeyê bihatima, li ser lingan me li hev bipirsiya, çend gotinan bikira dotina rojê teqez çend kes dihat ez şiyar dikirim: “ Mamoste, nebî nebî baweriya xwe bi wî merivî neynî haaa, ew MİT e!”

Min destê xwe li serê xwendekarek bida û bi rûkenî pê re bipeyîvama te hey dît yek li ber pozê min şîn bû ji min re got: “ Mamoste ma tu nizanî ew muxbîrê kurê muxbîran e. Pir rû nede wî/wê!”

Çend roj bi mamostyek biyanî re hevaltî bikira, gelê  navçeyê dor bidor dihat cem min  pirsa wî jimin dikir. Meraqa mezin: Gelo ew MİT e an na...  

Sê salên ku min li wê navçeyê derbas kiribûn ji serî heta dawî bi serpêhatî û bi bîranînên li ser vê rastiyê tijî ne.  

Berê dua û nifirek me Kurda hebû; digotin : Xwedê kesî bi nefsa can  bilî neke. Nifir; Xwedê te bi nefsa canê te bilî bike. Belê, dagirkeran tirs û xofek ewqas mezin kiribû dilê gelê Kurd ku êdî ew çi welat, çi gel, çi ziman û çand, çavê wî ti tişt nedidît;  bi nefsa canê xwe, bi jiyana xwe, bi evlehiya xwe tenê bilî dibû. Heta niha di vî warî de ti lêkolîneke zanîstî nehatiye kirin lê, ez baş pê dizanim ku nexweşiyên derûnî yên wek şîzofrenî û paranoya di nav Kurda de pir û pir zêde dixwiyê. Mirov dikare bibêje Kurd sê çar caran li Tirkan bi van nexweşiyan dikevin. Sedema bingehîn jî polîtîkayên tirsê yên dagirkeran e.  Ev rewşa kambax bi têkoşîna Tevgera Azadiya Kurd sal bi sal, hate guherandin.Îro qe nebe gelê Kurd, li gelek deverên Kurdistana xwe  bê tirs û bê tatêla muxbîriyê jiyana xwe berdewam dike.
                                                           Mamoste Marûf   

Bo parlemanên DTP’yî roj roja şoreşgeriyê ye

Roj tune ye ku kurdek xwedîşeref neyê binçavkirin

Roj tune ye ku sazî û dezgehên kurdan neyên serobino kirin û hiş û bîr û arşîvên wan neyên desteserkirin.

Roj tune ye operasyonek neyê lidarxistin; li ser serê zarokên me yên ku ji ber zilm û zordariya dagirkeran xwe dane çiyê; ên ku bo wan ji bilî kuştin û teslîmiyeteke  bêrûmet tu rê nehatiye hîştin. 

Çi serê we biêşînim, Dewleta Tirko- ya îro, ya vê gavê di nav dest û lepên  AKP’yê de ye-wek desthilatdarên berê bi kuştinê, ew jî nebû bi zîndankirinê, ew jî nebû bi talankeriyê, ew jî nebû bi gefxwarin û bi çavtirsandinê dixwaze dor li siyaseta Kurd teng bike, bihna wê biçikîne,  wê bifetisîne, wê ji qidûman bixe û bîne ser riya xwe.

Gelê Kurd û şervanên wî peywirên xwe tînin cih?

Di vê pêvajoyê de, bi ya min, gelê Kurd û şervanên wî fedakariyên  mezin dikin; peywirên  xwe bi têra xwe  tînin cih. Gelê Kurd, digel xizanî û belengaziya xwe, digel tunebûna saziyên ku di rojên tengasiyê de di warê aborî û civakî de hewara xwe bidê, mirin û girtin, birçîbûn û  şerpezebûna  zarok û zêçên  xwe dide ber çavan, li şehîdên xwe, li saziyên xwe xwedî derdikeve.

Şervan, digel hevkariya tevahiya hêzên serdest ên cihanê, digel teknolojiya wan a “bê mirov”  û “bê mirovahî”  ya ku nahêle bê destûra wan morî ji cihê xwe bilve, digel bêbextiya hin kurdên xwefiroş dîsa jî liberxwe didin, xûna xwe dikin çavên xwe, kozikên xwe yên li çiyayên Kurdistanê vala nahêlin.

Serok û siyasetmedarên zîndankirî berxwedaneke efsanewî, lê ewqas jî kêm hatiye nivîsandin û vegotin didin. Di dîroka cihanê de kesî nedîtîtiye, nebihîstiye, nexwendiye ku bi hezaran mirov bi heman hincetê, ji alî hêzeke  evqas har û hov û zilimkar ve hatibe girtin û zîndankirin û darizandin, dîsa jî  ji wan ti kes di doza xwe de, di berxwedan û baweriya  xwe de qelsî û sistî nekiribe,gavek biçûk be jî paşve navêtibe!       

 Gelo parlemanên ku bi xûn û xwîdana şervanan, bi  ked û berxwedana  gelê Kurd çûne Enqereyê çi ji dest tê dikin?

Bi ya min parlemanên BDP’yî yên bi xûn û xwîdana şervanan, bi  ked û berxwedana  gelê Kurd çûne Enqereyê, heta niha  rê û rêbaz û çalakiyên ku wek mafek jêneger bi qanûn û zagonan bo parleman û hemwelatiyan hatine destnîşankirin bikar anîn: Xebata zagonsaziyê, tevlîbûna meş û mîtîng û daxwiyaniyên çapemeniyê yên girseyî, serdan û pêşwazîkirinên dîplomatîk,  beşdariya şîn û şahiyan... Ev qad, qada legalîteyê ye. Ev cûre kar û xebat û çalakî di welatekî bi têra xwe demokratîk de, di welatekî rêzadar û giramgirê mafê mirovan de, di welatekî xwedî desthilatdariyek dûrî faşîzm û şovenîzmê de, di welatekî “ne di tora kapîtal-emperyalîzmê de”  kêrî tiştek tê, encamekê xêrê dide, bandorek  li ser mêtingehkar û desthilatdaran dike.

Gelo parlemanên BDP’yî, dewleta Tirk, desthilatdariya Tirk a îro  demokratîk dihesibînin, lewma ji çarçoveya legalîteyê denakevin?

Gelo  siyasetmedarên BDPyî  yên şoreşger, welatparêz, çi sosyalîst, çi oldar – bêşik û bêguman her yek ji wan hema bigire  ji zarotiyê virde umrê xwe, bi analîzên “li ser kapîtal- emperyalîzma   xûnmij û kedxwur, li ser faşîzma har û hov ” li ser desthilatdariya ku ev sed sal e li Tirkiyeyê  hevkariya wan dike  pûç kiriye- çima niha ji çarçoveya zagon û rêgez û prensîpên serdestan dernakevin, siyasteke  şoreşger a “ ji rêz û rêzikên wan azad”  nameşînin?   

Bi ya min, siyasetmedarên dijber ên îro yên di DTP’yê de karê siyasetê dikin, derbarê polîtîkayên Dewleta Tirk de di warê teoriyê de pir tişt dizanin lê, baweriya wan  bi agahî û  zanîn û bîrdoziya wan kêm e.  Îro tu ji kîjan siyasetmedarê Kurd û Kurdistanî, sosyalîst û şoreşger, misilmaneke xwedî wîjdan   bipirsî her yek  dikare derbarê van sernavên jêrîn de çendik û çend konferansan bide, bi dehan gotaran binivîse:

-Ji Îttîhat Terakiyê vir de polîtîkaya desthilatdariya Tirk ya di warê gelên din de.

-Têkiliya faşîzm û  şovenîzmê bi desthilatdariya bi navê Tirktiyê

- Polîtîkayên çandî yên desthilatdariya Tirk yên ji Îttîhat Terakiyê vir de.

- Bîrdoziya Tirkperestiyê û têkiliya wê ya bi têgeha Dewletê re

- Têkiliya desthilatdariya Tirk a bi kapîtal emperyalîzma navneteweyî re...

Mêtingehkar bi dilê xwe dev ji planên xwe bernedaye, bernade

Siyasetmedarên ku bi ked û xûdana gelê Kurd çûne Parlemantoyê gere baş pê bizanibin ku desthilatdariya ku Kurd û Kurdistanê kiriye nav dest û lepê xwe tu car bi dilê xwe, bi xweşî, dev ji plan û projeyên xwe yên  di kûrahiya mejî de veşartî – ev proje di dewra Mustafa Kemal de tirkkirina Anatolî û Kurdistanê bû, niha  carinan dibe Tûran û sêva Sor, carinan dibe sînoreke ji Adriyatîkê heta bedena Çînê, carinan dibe hesreteke mezin a bi Împaratoriya Osmaniyan - bernade û di vê riyê de bi kapîtal emperyalîstan re jî, bi Siyonîstan re jî, li ber destê  wê bikeve bi sosyalîstan re jî, bi şeytanê lanetî re jî hevkarî, hevalbendî, destbiratî dike.

Hebûna Tevgera Azadiya Kurd nahêle  ev desthilatdariya ku li gorî xwe emperyalîzmeke herêmî dajo, di rastiyê de xulamtî ye,  mirazê dilê xwe bîne cih. Lewre jî ew dike  vî gelî hêdî hêdî, bi rê û rêbazên nermik,  di dirêjahiya sed- sed û pênce salan de ji binîve asîmîliye bike, konê wî ji nav konan rake... 

Di vê pêvajoya tevliheviyê de, ya ku dewletên Rojhilata Navîn  tê re derbas dibe de, dewleta Tirk  dixwaze  hesabê xwe yê emperyal- ku xewn û xeyala AKPyê û ya şirikê wi yê Fetula bi alîkariya DYA’yê  û dewletên rojavayî  avakirina Dewleteke  wek ya Osmaniyan e-  bibe serî.  Heta beriya hilbijartinan emperyalîstên Rojavayî,  hewl didan pirsgirêka Kurd bi hevkariya Tevgera Azadiya Kurd çareser bikin û paşê berê xwe bidin Rojhila Navîn û li seranserê vê erdnîgariyê bi pêşengiya dewleta Tirk planên xwe û yên  kapîtal emperyalîzmê bikar bînin. Lê,  ji ber hin sedeman- sedema sereke serî netewandina Tevgera Azadiya Kurd e-  wan vî planî guherand û tepeserkirina Tevgera Azadiya Kurd wek armanca yekemîn dan ber xwe. Li ser vê mijarê  emperyalîstan û Tirkiyeya xulamê wan ê bidil   bi hev kirine ku agirê raperînên li Rojhilata Navîn “vê gavê” daniye. Ma “Tirkiyeya ku barê Kurda li ser milan”  bi vê giraniyê çawa bikaribe  li Rojhilata Navîn li ser navê emperyalîstên Rojavayî  pêşengiya demokrasî û mafên mirovan(!) bike? Ji ber vê yekê  jî emperyalîzma Rojavayî û  hevkarê wê yê bidil Dewleta Tirk, di sala 2012’an de çareseriya pirsgirêka Kurd  bi lezgînî dane ber xwe. Lê, ev plana çareseriyê ya “bêkurd”,  “bê Tevgera Azadiya Kurd”  tu car hebûna Gelê Kurd, nasnameya wî, berdewamiya ziman û çanda wî, jiyana wî ya azad a li Kurdistana wî û li Metropolên Tirkiyeyê garantî nake. Serde jî bi rê û rêbazên hovane dixwaze  teslîmiyetê, bêrûmetiyê lê ferz bike.

Dîsa em vegerin ser şêweya siyaseta parlemanên DTP’yê      

Gelo BDP bi rê û rêbazên legal, bi xebatên di bin banê parlemantoya Tirk de,  bikaribe rê li ber polîtîkaya Emperyalîstan û hevkarê wan bigire û daxwaziyên gelê Kurd bîne cih? 

Bi dîtina min ev hêvî ji binî ve pûç e; ji xewnên şevan  wêdetir ne tu tişt e...

 Statûyek fermî li alîkî, desthilatdariya Tirk bo perwerdehiya bi Zimanê Kurdî jî her du lingên xwe hişk dane  erdê . Miraz û mexseda wê dayîna mafek bi navê   “hindekariya zimanên herêmî bo dilxwazan” e. Ew jî di heftekê de ji  2-3 saetan ne zêdetir e... Ew jî bibe, bi giranî bi destê mamosteyên umetparêz û Fetulaparêz ên neyarên Tevgera Azadiya Kurd  dibe.

Siyasetmedarên Kurd  gere serê xwe ji qula meclîsa wan  derxin, dev ji siyaseta di çarçoveya zagon û rêzik û rêziknameyên Dewleta mêtinger de tê meşandin berdin û dest bi xebat û çalakiyên afirîner û şoreşger bikin.

Di serî de divê xalên bingehîn ên polîtîkayên emperyalîstan û yên dewleta Tirk, yên derbarê Rojhilata Navîn de bi awakî  brbiçav, bi awakî rût û repal, yeko yeko bên tesbîtkirin. Divê sozên ku ew didin gelên Rojhilata Navîn, piştî gihîştina ber mirazan bêbextiyên ku ew dikin, bi mînakên balkêş, wek rapor dibe, wek silayt û dfîlmên dokûmanter dibe bên berhevkirin.

Piştî van amadekariyan , parlemanên DTP’yî  dikarin li tevahiya dewletên Rojhilata Navîn bigerin û xefik û dafikên ku Emperyalîstên Rojavayî û Dewleta Tirk bi hev re li ber gelan datînin teşhîr bikin. Ev xebat wê  derba mirinê li planên wan ên berjewendîperest bide û hesabê wan ê emperyal serobino bike. 

Di mijara Îmraliyê de, desthilatdar  bi derewan, Siyaseta Kurd jî bi şandina çend parêzeran xwe bilî dike

Desthilatdariya mêtingehkar  bi salan e Serokê Gelê Kurd di girava  Îmraliyê de di nav şert û mercên dermirovî û derqanûnî de dîl digire. Mafên wî yên herî rewa an tên binpêkirin an jî bikaranîna wan wek qenciyek mezin  tê nîşandan.  Mafên hûrik ên hatine dayîn jî dikin sehevdeya serê wî û serê gelê Kurd. Ecêba mezin ew e ku gava neyê hesabê wan hevdîtinên wî yên bi parêzeran re di rojên xweş sayî de xerabûna kostereke bi bihayê 10-15 hezar dolaran, heke li asîman ewrekî spî bixwiyê, wê demê jî xerabûna  hewayê  dikin mane û çûn û hatina girava 15-20 Km. dûrî  Gemlikê asteng dikin. Ew bi derewan, siyaseta Kurd jî bi şandina çend  parêzeran xwe bilî dike. Ev şeş meh in gelê Kurd dest li ser kezeban li vê şanoyê temaşe dike.  Gelo parlemanên BDP’yî, nikarin vê lîstikê  bi çalakiyek şoreşger xera bikin?  Kes ji wan re nabêje, bila bi keştiyeke wek ya Marmarayê derkevin sefera Gazayê! Ew, çawa  bav û kalên me yên Wanî bi sedan salan kirine, rasterast di  rojeke ji wan rojên ku dagirkerê  konek bi hinceta rewşa xerab a  hewayê hevdîtinê asteng dike de,  bi Kelekek xiloxar  jî dikarin derkevin rêwîtiyê û xwe bigihînin perava Îmraliya kambax!      

Ma derî û baceyên saziyên navneteweyî ji BDP’yî yan re girtî ne?

Parlemanên BDP’yî  tev bi hevre dikarin bikevin avahiya navendî ya UNESCO’yê û li wir heta ku dikarin bimînin û polîtîkayên komkujiyê yên  li ser ziman û çanda Kurdan û li ser gelên din ên Anatoliyê tên meşandin ragihînin cihanê  û rûyê rasteqîn ên emperyalîstan û yê Tirkiyeya xwedê giravî wek mînaka demokrasiyê û modela Îslama nermik didin ber Rojhilata Navîn teşhîr bikin; dxwaziya perwerdehiya bi zimanê Kurdî ragihînin Cihanê.

Dîsa ew dikarin heman çalakiyê,  ji ya UNESCO’yê jî radîkaltir  li saziya NY (Netewên Yekbûyî) ya li Newyorkê , li Parlemantoya Ewropayê ya li Strasbourgê  jî lidar bixin û di salonên wan de serî bavêjin rojiya mirinê û bênasnametî û bêstatûtiya ya gelê Kurd, neheqiyên ku lê tên kirin bînin ziman.

Xeynî parlemanan hema bigire  tevahya Gelê Kurd, dijberên xwedî şeref,  siyasetmedarên çalak, şaredar û cîgirê wan, xebatkarên şarederiyan, nivîskar û rojnamevan ev çend sal in, wek pezên li ber kêrê stû dirêj kirine û li benda girtin û zîndankirinê sekinîne. Parleman  hêj dor nehatiye wan, li hemberî vê zilma desthilatdaran dikarin hin çalakiyên radîkal lidar bixin. Wek mînak; gava hejmara “girtî û binçavkiriyên sivîl” gihîşt deh kesan, parlemanek dev ji karê meclîsê berde û biçe tevlî xebatên di nav gel de bibe, gelo ev çalakî bala tevahiya raya giştî ya cihanê nakişîne û durutî û konektiya wan, demokrsîxwaziya wan a qelp nake qula çavê efendiyên wan?

Ev çend pêşniyar ji bin serê rebenekî mîna min derdikevin. Baweriya we bi gel û Tevgera Azadiyê be, di nav ewladên Kurdistanê de bi hezaran kes û kesayetiyên ji min hezar car baqiltir, jîrtir û jêhatîtir hene... Bes hûn guh bidin gelê xwe û xwe ji tevna desthilatdaran ya bi navê “ legalîte”yê rizgar bikin û werin ser xeta meşrûiyetê û şoreşgeriyê...

Xebat û lebatên  şoreşger, him hêz û enerjiyeke mezin dide gelê Kurd, çalakiyên sivîl geştir dike,  him cesaretê dide  gelên dîl û reben ên Rojhilata Navîn,  him jî raya giştî ya Cihanê ya dijberê kapîtal emperyalîzmê ye  lê,  bi salan e bi jahriya emperyalîzmê teviziye û serî avêtiye xewa şêrîn  şiyar dike.

 Her tişt li alîkî, gelê Kurd gava parlemanên xwe hilbijart,  li gerden û qerewatên wan na, li dîploma û doktoraya wan na, li Misilmantî û Xaçparêztiya wan jî na, li Kurdbûn û Tirkbûna wan jixwe qe na, tenê û tenê li şoreşgeriya wan û li cesareta wan mêze kir. Ne wisan?

                                                                           Mamoste Marûf