Dîmenek ji siyasta Tirkiyeyê û ji rewşa Kurda

Çiqas ku hilbijartin nêzîktir dibe, wek bav û kalên me yên nezan kirin, hin Kurdên “nav û kincê  ronakbîriyê lixwekirî”  dîsa rabûne pişta xwe bi siyasetmedarên Tirkan ve girêdane û dikin hilbijêrên kurd ber bi AKP û CHP’ê ve bikişînin.

Ji vir pênce sal berê, di wan salên bêyom û bêhêvîtiyê de, “nifşa bav û kalên me yên dara pişt li wan şikestî û  hêviya wan bi kurdayetiyê nemayî, ji tirs û xofa dagirkeran stûxwar,  li ber dîwaran wer mayî”  

bo birêvebirina kar û şuxulên takekesî û eşîrtiyê,

bo “parastin û bihostek firehkirina postên xwe yên şêxtiyê” ,

an jî tenê bo mezinkirina “nav û dengê xwe” li dinyaya derewîn

di partî û pûrtiyên tirkan de cih digirtin.

Ew rebenên bi piranî bê dibistan, nîvco tirkîzan,   (wek 60-70 parlemanên Xwdê giravî Kurd, ew ên  îro  rûyê xwe bi AKP’yê ve,  qûna xwe bi gelê Kurd ve  kirine; li ser sifra dagirkeran zikên xwe  bel kirine û  bêdeng rûniştî ne)   gava diçûn Enqereya şewitî di meclîsa Tirkan de hêlîna xwe di quncikê herî  talde û tarî de, dûrî çavên evdên Xwedê çêdikirin û xwe tê de ker û lal dikirin, diquncilîn, heta hilbijartinek din  diman û diman...       

Beriya ku em kesayetiya Kurdên AKPhez û CHPhez bikolin; werin em bala xwe bidin bira( kerî)  mezin a civaka Tirk û li ser hinek hûr û kûr rawestin û li bersîva pirsa “gelo ew ji ber çi sedemî deng didin partiyên xwe?” bigerin.   

Kîjan Tirk çima dengê xwe dide AKP’yê

Gava mirov li rewşa siyaseta Tirkiyeyê binêre, wek di qada şer de dibe, du enî û çeperên dijber dibîne; dibêje qey her du alî  bona qira hevûdu li ber hev sekinîne.

Tirkek  kêm-polîtîk û parîkî xwedî wîjdan, nîvco-şiyar  lê çi bike ji şoreşgerî û ji nirxên mirovahiyê yên hemdem bêpar, du bereyên(cephe) ku bi xêr û alîkariya Xwedê, bi zorî ji hevûdu vediqetîne  dide ber hev,  dawiyê de ji wan ya bêhtir demokrat hildibijêre. 

Ew rebenê Xwedê, çawa ku me gotibû xwedî wîjdan lê  pir kêm-polîtîk,  ( piraniya gelê tirk bi vî halî ye) rejîma 80 salan a  faşîst û mîlîtarîst û jakoben û kul û kureder, ya heta niha wî tu carî nekiriye şûna mirovek xwedî rûmet;  lê çi bike ku bê îrade û wîna wî heta niha li vî welatî desthilatdar lê,  îro “dem û dewrana wê borî; dîsa jî  di bin qalikê CHP û MHP’yê de dike orinî” dide alîkî û  berê xwe dide AKP’yê; ew partiya ku, çawa dike hêj kesî tiştek jê fêm nekiriye, demokrasî û  mafên mirovan û  azadî û bazirganî û  cûreyek neteweperestiya Tirktiyê  ya ne dûrî nijadperestiyê  û  umetparêziyê û lîberalîzm û faşîzmê tevlî hev dike  ji xwe re dike benîşt û şev û roj dicû…

Ew Tirkê ji dilê xwe sax, ewqas jî nezan  têdernaxe ku ev partî di nav xwe de şax şaxî ye û her şax  xwedî baweriyek cuda ye…

Ew, di qula nîr “ê li ser stû bicîhkirî” re li dîmenê temaşe dike. Lewma jî tişta ku dibîne tenê ya ku didin ber çavan e .         

Heke hilbêjêr bi xwe  neteweperest û olperest û takiyeker be,  di AKP’yê de ji xwe re Fethullah û STVyê û rojname û kovarên  wî yên wek Zaman û Bugun û Aksîyon û Sizinti dibîne û dibêje; “ Weleh min ya xwe dît” û bê dudilî mora reş  li orta lambeyê dide...

Piçek demokrat be û bo bindestan  hin azadiyên takekesî, lê belê bo kapîtalîzmê azadiyên sînornenas biparêze,  lîberal demokratên Rojnameya Tarafê dibîne,  çav dide wan û bi ya wan dike dikeve bin bandora AKP’yê...

Oldar lê,  neyarek  gelê Kurd be, ewqas ku vî gelî û şervan û Tevgera Azadiya wî wek ruhistînê xwe bibîne,  rojnameya Akît’ê û bi dehan rêxistin û saziyên wek “Hîzbula”; ên ku ji berê ve bûne hêlîn û wargehên hêzên tarî û genî dibîne li ser şopa wan dimeşe, dengê xwe dîsa dide AKP’yê.

( ez bi zanetî di şûna HÎZBULAH de dibêjim Hîzbula; ji ber ku “hîzb” bi erebî rê û partî ye, “la” ya ku ez bi peyva hîzb’ê ve dikim tê wateya “tune” . Bi rastî jî li Tirkiyeyê û li Kurdistanê partî û rêyek bi navê Hîzbullah ku tê de jidil navê Xwedê cih girtîbe û li ser riya rehmanî (xwedê) bimeşe  tune ye. Ev tevgera kontrayî ya di salên  90’î de  di nav sazî û rêxistinên  Îslamî de -yên îro tev alîgirên AKP’ê ne –hêlîna xwe çêkiribû, karên xwe yên qirêj bi alîkarî û hevkarî û piştgiriya  Jît û Jîtem’ê dimeşand )

Hilbijêrê Tirk, xwerû neteweperest be, di AKP’de  bi hezaran dewşirmeyên  heta duh jî di MHP’yê de wek gurên devbixwîn dizûrîn  dibîne û bihna wan hildide û tevlî revdeyê (revde; koma guran) gurên AKP’yî dibe.

Heke  me mîzanek hebûya û bikaribûya pê wîjdan û hişmendî û bîrdoziya Parlemanên  AKP’yî  bipîva  aşkera bidîta ku, parêzvanên  mafên neteweyî yên kurda bona derman be jî di vê partiyê de tune ne.

Profîla Kurdên AKPyî

Ji parlemanên  binyat kurd( bi qewlê Tirkan, Kurd kokenlî )ên îro di AKP’yê de bi polîtîkayê ve bilî dibin,  her yek nûnertiya komek berjewendîxwaz, an endamtiya civak û terîqek olî, an  jî berdevkiya êl û eşîrek dike. Tu yek jî di jiyana xwe de bo gelê Kurd, di sazî û rêxistineke kurdan de tu kar û xebat nekiriye; bi nasnameya Kurdî derneketiye pêşberî raya giştî. Di nav wan de kesayetiyên wer  hene ku heta roja îro tu kesî ji devên wan peyva “ ez jî Kurd im” nebihîstiye.    

Cudahiya AKP’yê  ji  CHP’yê çiye?

Di AKP’yê de parleman li alîkî, di hilbijêrên wê de jî kesên mafên takekesî yên Kurda nas dikin û diparêzin gelek hindik in. Mirov bi hêsanî  dikare vê yekê bibêje ku hejmara wan ji xwendevanên Rojnameya Tarafê kêmtir e ne zêdetir e û bi qasî wan, di CHP’yê de jî kesên piştgiriya “mafên takekesî” yên Kurda dikin hene. Lê Kurd bi salan e bi awakî fermî naskirina nasnameya xwe û mafên xwe yên neteweyî û civakî dixwazin. Em baş pê dizanin ku;  bi çend saetan waneyên Kurdî yên  bo xwendekarên dilxwaz, bi çapkirina çend pirtûkên ji alî weşanxaneyên bazirgan, bi televîzyoneke  bêqanûn û bê mîzan  Kurd û Kurdîstan û Kurdî û Kurdayetî li ser xwe namîne, roj bi roj dîsa dihele, dibe loqê devê dagirkeran.

Aqûbet û merhaleya dawîn a ku dewleta dagirker bo gelê Kurd destnîşankirye “qira çandî” ye. Di vî mijarî de “çend partiyên piçûcik  û derûdorên kovarên çepgir û Îslamparêz ên li ser gel ne xwedî bandor” ne tê de, tevahiya partî pûrtiyên din vê polîtîkaya bêyom diparêzin. Qe yek jî xwe nade ber riya çareseriyê ya rasteqîn; ya ku Tevgera Azadiya Kurd li gorî nirxên mirovahiyê, li ser bingeheke zanistî destnîşan kiriye, bo azadî û serfiraziya hemî gelên Rojhilata Navîn pêşniyar dike.

Bi ya min pelê tûrnosolê, ê ku dost û neyarên Kurdan ji hevûdu vediqetîne “perwerdeya bi zimanê Kurdî” ye. Hemî kes pê dizne ku, di sedsala îroyîn de zimanê ku ji kreşan bigire heta zanîngehan wek zimanê perwerdehiyê neyê bikaranîn teqez wenda dibe diçe. Dîsa tê zanîn ku nasnameya Kurdan bi zimanê wan ve girêdayî ye û bi wendabûyîna ziman ew jî di çend deh salan de dihelin...

Dema em bala xwe didin AKP û CHP’yê her du jî bi tundî li dijî perwedeya bi Kurdî derdikevin. Her du jî bêdil di devê xwe de digerînin dibêjin; “ bila zimanê Kurdî, ew jî  wek waneyekê bijarte ya bi çend saetan,  serde jî bo zarokên dilxwaz bê dayîn”.  Lê ji ber ku AKP ev çend sal e pêşengiya “vê dafika bi hostetî honandî” dike hin Kurdên bêhiş û bê hişmendî, demokratên ji despotîzma Komara Kemalîst  bêzar hêviya xwe didin vê partiyê.          

Ên li ser AKP’yê hûr û kûr rawestiyane şahedî li ser şahedî dikin  ku  ew di civînên xwe yên  bo Gelê Tirk amadekirî de tu car  peyvên wek “Kurd û Kurdîstan û Kurdî û Kurdayetî”  nadin ser zimanan...  Ew, van peyv û têgehan dihêlin bo civînên bo Kurdan û kesayetiyên demokrat. Di civînên nepenî de AKP'yî jî wek CHP û MHP’yiyan hesabê bişaftina Kurda dikin. Çend AKP’yî û CHP’yî yên Xwedê giravî lîberal û demokrat jî  peyvên wek “Kurd û Kurdîstan û Kurdî û Kurdayetî” di çarçoveya mafên civakî û neteweyî de na, bi tenê çawa ku Ewropî li biyanî û penaberan dikin, di çarçoveyek teng de, bi mafên takekesî sînorkirî, bilêvdikin; bo tasfiyekirina tevgera Azadiya Kurd bikartînin.

Gava dor tê ser mafên neteweyî yên kurda, girseya mezin a AKP’yiyan, wek CHP’yiyan,  mafên TAKEKESÎ, yên Kurda, ên ku lîberal  bi zorî di ber wan re kirine jî jibîr dikin û veduguherin gurên boz ên devbixwîn; bi yek dengî dizûrin, çêr û dijûnan didin ser hev;  bi ser serok û partî û şervanên Kurda de birê dikin… Wê demê di civaka wan de ên bêdeng dimînin û ji şerm û fediyan serî dikin nav şeqan, Kurdên ehmeq ên AKP’yî ne.

AKP jidil eşheda xwe bi bîrdoziya “dewlet ebed mudet”  a Osmaniyan aniye...

  Yek ji şêxên AKP’ê, Şêx Fetulayê Gulen  di helbesta xwe ya bi sernavê “Devlet-î Ebed Müddet”  de kula dilê xwe weha dide der:

Îmana wê, evîna wê  tevî hêviya wê dê bicoşe

Ew ê wek lehiya ku  di ser sûran re davêje bike gujeguj

Wê netew bi tevahî  ber bi vejîneke nû ve biçe

Sitrana pîroz a “ dewleta ebedmudet” Di dev de be

Ew ê astengiyeke din a  reş û tarî jî li dûv xwe bihêle

Û xwe bigihîne lûtkeya ku bav û kal lê li bendê ne...

(Bo tirkiya wê bnr: http://tr.fgulen.com/content/view/1175/3/)

 Giregirên AKP’yê û civak û terîqetên li ser şopa vê partiyê , di  baweriya “berdewamiya dewletê heta roja dawîn” de ji partiyên din ên Tirkan jidiltir in.

Ew vê yekê wek wesiyeteke pîroz a Fatîh Siltan Mehmet dipejirînin û di ber dewletê de kuştina zarok û birayan jî rewa dibînin. Gava ew xetereyên li ber dewletê qor bi qor didin ser hev, pirsgirêka Kurd li rêza serî bicih dikin. Tevgera Azadiya Kurd, bi partî û rêxistinên xwe, bi girseya mezin a alîgirên xwe, bi jîrtî û tûjtiya baweriya xwe li ber ûtopyaya wan a “ dewleta Osmanî ya nû ” bend girêdide.

Çawa ku Fetula Gulen  bang li netewa Tirk dike; dibêje:  “Ew ê astengiyeke din a  reş û tarî jî li dûv xwe bihêle” bo AKP’yê ev astengî îro Tevgera Azadiya Kurd e. AKP bo lawazkirin û jiqidûmxistina  wê,  digel gelê Tirk û YDA (Dewletên Yekbûyî yên Amerîka)  û hêzên din ên jiderve, hêviya xwe daye xayîn û hevkar û kemçûrxurên Kurda...

AKP dike bi hin bertîl û bi teberikan girseyek xurt ji gelê Kurd veqetîne bike bin baskê xwe; bi vî hawî ( çawa ku  li Lozanê kirin) xwe wek nûnerê gelê Kurd jî nîşan bide. Heke di vî karî de biserkeve, wê demê dengê neteweperestên laîk ên Kemalîst - ew derûdorên ku xwe wek xwediyê dewletê dibînin - jî dibire, rewabûna xwe bi Artêşa Kemalîst a ku li ber PKK’yê  çokdaye jî dide pejirandin.

Tevna AKP’yê ya duyem,

Heke di hilbijartinên 12’ê Pûşpera 2011’an de Gelê Kurd bi rêjeyek bilind  îradeya xwe ya azadîxwaz derxe pêş, heke Tevgera Azadiya Kurd di Kurdistan û di Tirkiyeyê de bibe xwedî hêzeke xurt a siyasî, wê gavê AKP dê bêgav bimîne,  bo “berdewamiya dewletê heta roja dawîn” û bo li ser xêrê qewimandina xewn û xeyalên ku ew bona Dewleteke nû ya  Osmanî dibîne,  bi nûnerên Kurda re jî rûnê û bazar û hevkarî bike.

Di modela ku YDA bo Rojhilata  Navîn pêşniyar dike û dide ber Tirkiye’yê de peywira serkêşiyê li ser dewleta Tirk e. Bi Kurtasî ev pergala nû;“ azadiya hatin û çûyîna  sermaye û bawerî û bîrdozî û ramanan”  dihundirîne. 

Her çiqas Bi aşkeratî neyê gotin jî ev pergala nû ya Cihanî, wê rabike ji holê sînorên neteweyî... Bibe nebe Stenbol payîtext;  Ereb û Ecem û Efgan û Kurd û Tirk bi zimanê Tirkî  hevûdu bikin serwext... De ka îcar bifikirin wê gavê kîjan ziman û nasname bibe herî bêbext?

  
Divê Kurd pir bixebitin û pir şiyar bin

Bê şik, 
Gelê  Kurd ê bi bi sedan salan e bê dewlet mayî, 
bi çar cihan ve qet qetî kirî, 
ne xwedî zimanekî hevgirtî, 
dûrî yekîtiyeke neteweyî, 
bê navendeke xurt a aborî û çandî,  
bi her awayî destvala ye. 

Heke di vê bazarê de nebin xwedî statûyeke neteweyî wê di çend deh salan de  di sûk û kolanên Stenbola rengîn de ji binîve bihelin biçin... Pergala netew dewletê, ya ku êdî ber bi tunebûnê ve diçe li çar parçeyan  derbeke mezin li gelê Kurd xist. Heke Kurd di warê pergala nû ya ku DYA di ber AKP’ê re dike  de şiyar nebin û amadekariyên xwe yên bo jiyaneke rêxistinî, xweseriya demokratîk neqedînin, wê derba mirinê ji kapîtalîzma global bixwin.  

Bona rêlibergirtina vê bêyomiyê , dora pêşîn di fermiyetê de naskirina nasnameya Kurdî divê...

Beramberî vê yekê çawa ku ji zarokên Tirk nayê pirsîn ka tu bi çi zimanî perwerdehî dixwazî; divê hemî zarokên Kurda jî  bi zimanê  Kurdî dest bi dibistanê bikin; ji kreşan bigire heta lîsansa bilind û doktorayê bi zimanê xwe perwerde bibin û bikaribin bi  zimanê xwe debara xwe bikin.

Bo parastina nasnameya Kurdên Bakûr û ya Kurdên  ji  parçeyên din ên ji Kurdistanê bên Tikiyeyê, pêwîst e ku Amed jî wek Stenbol bibe navendeke aborî, çandî, hunerî, bazirganî û şahînî...

Gotina dawîn hêviya me  jî, metirsî û reşbîniyên me jî bi têkoşîna me ve girêdayî ye. Hilbijartinên li pêş me jî parçeyek ji vê têkoşînê ye û pir û pir girîng e.

                                                                         Mamoste Marûf

Enver Kiliçarslanê Taninmiş dîn alîmî yê Hizbula

Piştî bûyera bêyom a li geverê qewimî, bo PKKyî û BDP’yiyan çi gotiye?

Heke ji hedê xwe derkevin der; em li wan kafiran cih teng dikin!

http://www.ilkehaberajansi.com.tr/haber/hadlerini-asarlarsa-bu-topraklari-onlara-dar-ederiz.html  

Kîye rewilê xwedî vê gotinê?

Enver Kiliçarslan; esikurdekî ( kurd kokenlî) reben ê Farqînî yê navê “mele” tiyê bi xwe ve daniye, bona ku gel jê re bibêje ew rehmanî ye...

Êdî kîye; rêhevalê Huseyîn Velîogluyê xwînxwar; koleksiyonerê( berhevkar) hestiyên mezlûm û bindestan... Kolemişkê bin erdê... Hevkar û sixurê dewleta mêtinger...

Êdî kiye? Nezanekî ji derhanê yê ji alî  rejîma Îrana dagirker ve bi îcazet û bi  dîplome kirî û wek xulamê  dewleta kûr a vê dewletê bi ser me de şiyandî...

               Dîplomeya Enver Kılıçarslan a ji alî Dewleta dagirker a Îranê ve hatiye dayîn.

Êdî kîye; sedem û berpirsyarê dan kurkirina rihê bi sinet ên bi deh hezaran misilmanên Kurdistanê. Ew misilmanên rasteqîn bûn ku dilê wan “ji hevkarî û xayîntî û ajantiya van decalên rû bi rih, qwîn bi şalwar, dest bi tizbî lê dil fesad û nav genî” geriya, ji wan nefret kirin- guneh li stûyê ajan û sixuran- dev ji sinetên ku ew dianîn cih berdan daku bi şaşîtî be jî gelê Kurd ew tevlî garana wan xayînan neke...

Enver Kiliçarslan êdî kiye?

Hevkarê Kujerê Mele Îzedîn... Ew gorbihûştê umrê xwe di riya Dînê Mihemed de pûçkirî. Ew camêrê xwedanxêr ê bo di nav ciwanên kurda de gihîştin û mezinkirina  nifşek oldar û welatparêz, şev û roj kiribû  yek û dixebitî...

Bo xatirê Xwedê li ajansa wan a bi navê “ iklim” ê temaşe bikin: Dê hûn ê bi çavên serê xwe hevkariya wan a bi dijminên Kurda re bibînin.

Ew 40 sal piştî şiyarbûna gelê Kurd, hêj li dûv qwîna “Saadet Partisi” ketine. Ew partiya ku Tevgera Azadiya Kurd li alîkî AKP’yê jî wek kafir dibîne û wê bi paçekirina Tirkiyeyê tewambar dike; bo pêşîlêgirtina parçekirina Tirkiyeyê dikir hemî partiyên Ergenekonparêz û Kemalîst bîne cem hev; lê Xwedê kir ew û Namik Kemal Zeybek ê faşîst li ser banê partiyek bi hev nekirin û ev tifaqa bêyom çênebû...

Ev xayînê ji alî neyarên Kurda ve “bi dîplome” xelatkirî, xayîntiya wî bi mohra reş belgewarkirî rabûye tevgera azadiya Kurd bi kafirtiyê tewambar dike!

Xwdê ayê bizina kol ji bizina bi qiloç re nahêle.

                                                                Mamoste Marûf

Berxwedana dawîn a Ermeniyan a li Turkiye’yê








Antranîk Hampartsûmyan
6-7 ê îlona sala 1955’an, bo kêmnetewên fermî yên Turkiye’yê du rojên reş û tarî ne.

Bi taybetî Rûm, dûre Ermenî, Cihû û Suryanî di van du rojan de rastî êrişên hovane tên. Xwedê giravî mafên wan ên bingehîn bi peymana Lozanê ya di 24 ê Tîrmeha 1923’yan de ji aliyê "dewletên serkeftî yên şerê yekemîn ê Cihanê" ve hatibûn garantîkirin, lê dîsa jî ji mal û dikanên wan bigirin heta dêr, kenîşte, goristan û nexweşxaneyên wan hatin talan kirin, rûxandin, wêran û wêrtas kirin.

Bi ya rayedarên dewletê 3 kes tenê mirîbûn. Dibe ku ev hejmar rast be; ji ber ku di serî de ev bûyer bi armanca çavtirsandin, çewisandin û qewirandina hemwelatiyên “netirk” hatibûn plansazî kirin.

Ermenî bi fermana komkujiyê ya sala 1915’an ji ax û ji welat û bûbûn. Ew êdî çi netew bûn, çi jî bo desthilatdariya Tirk girseyek xwedî hêz a hember(raqîb) û xeternak bûn. Desthilatdariya Tirk ya nijadperest, di komkujiyê de pirî zêde pê de çûbû, netewa Ermenî ya heta sala 1915’an yek ji wan gelên herî bi hêz ê Qavkas û Rojhilata Navîn, veguherand cemaetek olî ya biçûcik a kovî, ricifok, lerizok û tirsonek.

Gelê Kurd jixwe, di encama serhildanên Koçgirî, Şêx seîd, Dêrsim û Agiriyê de ji qudûman hatibû xistin. Êdî, dora bermahiyên dawîn ên gelên nemisilman ên stara wan tenê di navenda çend bajarên mezin de bi taybetî jî di Stenbol û Îzmîrê de mabû hatibû . Mal û milkên wan ên ji ber talana 11’ê Kanûna sala 1942’yan a ku navê “ Baca Hebûnê” (Varlık Vergisi) lê kiribûn mabûn jî gere biketa destê bûrjûvaziya Tirk.

Di sala 1955’an de li Qibrisê di nav Rûm û Tirkan de hin alozî rûdidin. Dewleta Tirk van bûyeran dike mane û fît dide neteweperestan û li seranserî Tirkiyeyê xwepêşandan û mîtîngan dide lidarxistin. Roja ku hestên neteweperestiyê di nav hemwelatiyên tirk de digihîje asta herî bilind, di rojnameya Hurriyet’ê de -rojnameya ku bi serlogoya “Turkiye ya Tirkan e” tê weşandin- nûçeyek derew tê weşandin:

“ Rûmên Stenbolê di nav xwe de pere berhev kirine û ji terorîstên ENOSIS’î re şandine!”
Dewleta rasteqîn a Tirk, ya kûr a bin erd, bi vê nûçeyê jî namîne; di 6’ê îlonê de seat 13:00’an de di radyoya fermî ya dewletê de bombeya herî mezin diteqîne:

“Rûman, Mala Atata ya li Selanîkê bombe kirin!”


Di heman roj û saetê de rojnameya bi navê Ekspres'ê – ya ku wan çaxan tîraja wê li dora 20 hezarî ye- bi vê nûçeyê dixemilînin û derdixin ser dikê. Piştî nîvro ji vê rojnameyê 290 hezar nusxeyan çap dikin, didin destê endamên komaleya “ Qibris Tirk e” û di cade û kolanên Stenbolê de bi qîreqîr didin belavkirin:

“Dinivîse! dinivîse! Rûmên qehpik mala Atayê me bombe kirine dinivîse!”

Rojnameya Expres, bi derfetên wê demê di çend saetan de 290 hezar tê çapkirin û di kolanên Stenbolê de tê belavkirin.

Di rastiya xwe de ê ku xêniyê Ataturk bombe kiriye; xortekî Tirk ê bi navê Oktay Engîn e. (Ev zilam di salên 1992-93’yan de bi walîtiya Kirşehîrê tê xelatkirin) Generalê Tirk ê bi navê Sabrî Yîrmîbeşoglû, di 21.09.2010’an de di qanalek televîzyonê de îtîraf dike dibêje: 6-7 Îlon karekî şerê taybet e. Rêxistinbûyîneke pir bed ( muhteşem) bû. Miraz çibe bi tevahî hat cih!”  



Oktay Engîn

Belê wan deman li Stenbolê bi sed hezaran Rûm û Ermenî û Cihû dijîn. Bi bangewaziya endamên MÎT'ê û bi qîreqîrên faşîstên di dilqê rojnamefroşan de ji nişkave bi deh hezaran mirov kêr, ço, hesinên înşeatan, tevşo, bivir, kolan êdî çi li ber wan ketibe, didin dest û di bin siya ala sor û spî ya Tirkan de, li ber çavên polês û cendirmeyan, êriş dibin ser hemwelatiyên nemisilman. Nabêjin Mal e, dikan e, perestgeh e (îbadetxane), nexweşxane ye, goristan e; her derî diruxînin, talan dikin, dişewitînin, dişikînin. Pirtûkên wan ên pîroz diçirînin, bi ser de mîza xwe dikin. Dikevin malan, nabêjin kal e, pîr e, nexweş e; kî û kê li ber wan dikeve bi derban serî û guh dipelixînin, keloxaşî dikin, dikujin, destdirêjiya namûsa wan dikin...

Êrişkar nabêjin Mal e, dikan e, perestgeh e (îbadetxane), nexweşxane ye, goristan e; her derî diruxînin, dişikînin, talan dikin, dişewitînin, vêran û wêrtas dikin...

Di pêvajoya komarê de hemî hemwelatiyên ne tirk, an bi komkujiyên hovane, an bi miştexîkirinên(nefî) bi zorî, an bi bacên derzagonî, an bi qanûnên dermirovî (qanûnên wek taqrîrî sûkûn, tehcîr, îskan hwd) hatine qutifandin û melisandin. Ew êdî bo mafên xwe yên herî bingehîn , bo zarokên xwe yên li ber pêsîran jî di xwe de tu cesaret û hêza berxwedanê, taqeta xwe parastinê nabînin.

Di dema bûyerên bi vî rengî de, wek bo roja qiyametê tê gotin, her kes dikeve tatêla nefsa canê xwe. Bi taybetî tirs û xofek bê hempa ketiye dil û mejiyên Ermeniyên vî welatî: zarokên sêwî û bermahiyên komkujiya 1915’an...


Wan deman li Stenbolê ji sed hezarî zêdetir Ermenî mane. Ew bi piranî ji komkujiyê bi zorî xwe xelas kirine û bi kirasê canê xwe hatine li Stenbolê û li vir bi cih bûne. Ev bajêr, bo nifşa bermahiyên komkujiyê wek îstasyoneneke rêwîtiya ber bi welatên xerîbiyê ye. Çawa ku parîkî  pûrt bi wan ve hatibe, çend quruş pere dabin ser hev, vîzeyek jî bi dest xistibin, bo kîjan welatî dibe ne xem e, lêxistine çûne .


***

Ji wan yek jî Mamas Kabasakaloğlu ye. Malbata wî bi eslê xwe ji navçeya Yildizelî ya Sêwazê ye. Di dema komkujiyê de Dapîra wî xwe li tirktiyê datîne û bi vî awayî bavê wî û apê wî ji kuştinê rizgar dike û wan direvîne tîne Tanga Topkapiya Stenbolê. Mamas li vir di sala 1943’yan de jidayîk dibe. Mala wan nêzî mala malbata Hampartsumyanan e û cînarên hev ên Mamas Kabasakaloglû baş in.. . Mamas sala 1960’an de bi malbatkî koç kiriye çûye Almanyayê. Lê, pirî bêriya welatê bav û kalan dike tebat nake, salê çend caran serê xwe digire tê Stenbolê.


Mamas Kabasakaloglû

Min ew di di çayxanekê Topkapiya Stenbolê de nas kir. Bi salan e ez di nav Ermeniyên vê taxê de dijîm, bi wan re hevaltî dikim; her roj di çayxaneya kêleka dêra wan de bi wan re rûdinim, dîsa jî ne ji Mamas’ê Almanyayî bûya ez bi Antranîk Hamparsûmyan jî, bi bûyera dêra Sûrp Nagoxos’ê jî nedihisiyam. Tirsa Ermeniyan ya ji kesên bi navkî misilman wek nexweşiyeke bê derman ketiye dilê wan; dikin nakin xwe jê xelas nakin. Tu çiqas Kurd, çiqas demokrat û azadîxwaz bî û bi wan re her tiştî aşkere biaxivî, ji te ew qas pir ditirsin; ew qas ji te dûr disekinin. Bi ya wan kî û kê evqas bê tirs biaxive an MÎT e, an jî DÎN e. Bi taybetî nêrîna Ermeniyên ji heft bavan Stenbolî ( Ên ji Kurdistanê hatine bi gelemperî berxwedêr û şiyar in) sazî û rêxistinên wan (dêr, dibistan, weqf, Agos ne tê de rojnameyên din) ev e:

"Çi şoreşger, çi demokrat, çi çepgir, çi sosyalîst, çi Kurdên welatparêz, çi xwedê nenas, çi oldar, xêra tu kes û kesayetiyek - bi navkîbe jî- misilman, ji me re nîne! Ew di tengasiyê de di cih de pişta xwe bi me de dikin. Xêr hebe jî di Kemalîstan de û di dewletê de heye; em çiqas bi wan re xwedî xweş têkilî bin û wek hemwelatiyên qenc bixwiyên ewqas tên parastin, qedrê me jî ewqas tê zanin.”


Wêne li min, şîrovekirin li we

Ev bawerî bi Hirant û Rojnameya wî ya Agosê parîkî sist bibe jî, di nav saziyên wan ên din de bandora xwe didomîne.

Mamas li Almanyayê di serî de rojnameya Hirant Dînk şopandiye, dûre çend Kurdên welatparêz nas kiriye û bi dilsoziya gelê Kurd ya bi Ermeniyan re bawerî aniye. Lewma ew, ji bûyerên 6-7 Îlona 1955’an çi di bîrê de mabû bêtirs dan der:

“ Gava keraseta 6-7 Îlonê rûda, ez 12 salî bûm. Li Beyazîtê li ber destê hostekî ermenî çiraxî dikir. Ber bi esrê me hey dît, bi hezaran mirov di destê wan de ço û hesin û bivir û ala tirk, êrişî dikanan dikin, diruxînin, talan dikin. Her kesî bo parastina mal û canê xwe alên Tirk bi dikanên xwe ve dikirin. Lê ev konektî jî pere nedikir. Cînarên tirk pirî caran xaçparêzan didan dest. Hostayê min darebeyên dikanê girt û ez şandim malê. Ez ê bi peyatî heta Topkapiyê biçûma. Bi hezaran mirov di cade û kolanan de diqîriyan. Li Findikzadeyê min çend kamyonên bi alên Tirka xemilandî dîtin. Çend kes li ber kamyonan sekinîbûn bi dengê bilind bang dikirin digot:
“Çûyîn belaş e, Beyoglû, Beyoglû!”


li Fatîh û Beyazitê hema bigire dikan û malên nemisilmanan ên netalankirî nemabûn. Li ser riya xwe min li erdê çend saetên mêran û bazineke zîvîn dîtin; lê çend xort bi zorî ew ji min stendin.
Ez hatim Topkapiyê. Min hew dît li ber dêra me, Sûrp Nîgoxayos, qelebalix e. Bi sedan kes dikin qîrînî. Ez nêzîkî wir bûm; wa ye kesekî bi dengê bilind wekî biore diqîre dibêje; "kî nêzîkî vir be ez zikê wî diqelişînim! Ez we dişewitînim lawo!"
Hinekan bi dest û lingên yekî birîndar girtibûn wî radikirin nexweşxaneyê. Ez li bavê xwe ketim şikê û pir tirsiyam. Çavê min bi Ermenîkî kal ê ji aqilê xwe parîkî sivik ket û jê pirsî ka ew ê birîndar kî ye, kî nîne. Ew î got ne ermenî ye, dacîk e (misilman). Li derûdora dêrê xeynî wî kalî tu ermenî Rûm nedixwîyan. Tev reviyabûn xwe veşartibûn. Ez ber bi dêrê ve çûm min dît ku Romanên Sûlûkûleyê jî tê de, gundiyên Anatoliyê, kesên bi qiravat û fotêr, kal û pîr, zarên bi temenkî hevalên min, tev bûne yek, zor didin derî ku bikevin hundirê dêrê. Lê yekî, kêrikeke daye destê xwe nahêle kes bikevê hundir. Çend polês jî xwe dabûn pêşberê dêrê ji dûrve li bûyerê temaşe dikirin. Min bala xwe da ew ê dêrê diparêze Antranîk ê Kurê Hanopê Masîvan e. Di nav xwîdanê de mabû. Çavên wî sor bûbûn. Bi destekî derî girtibû bi destê din kêrika xwe vir de wê de dihejand û li êrişkaran gefan dixwar. Aleke piçûk a tirkan jî bi stûyê xwe ve kiribû. Du kesên birîndar jî li ber lingên wî li erdê dirêjkirî bûn. Ji zikên wan xwîn diçû.
 



( Deriyê pêşî yê dêrê, ê ku Antranîk Hamparsûmyan diparêze; Wêne; Mamoste Marûf)

Di wê kolanê de dêra Rûma ya bi navê Aya Nîkola heye. Dîwarên wê bi kevirên birî çêkirî bûn. Êrişkaran cih bi cih ji dîwar keviran derxistibûn û di wan qulan re ketibûn hundir; agir berdabûn dêrê. ji wir çi biribûn ez pê nizanim lê, piştî xerakirina wê, dor hatibû dêra me .



Ez ji tirsa reviyam çûm malê. Lê min kir nekir kesî ji min re derî venekir. Paşê ez hînbûm ku bavê min nehîştiye  kes derî veke. Ez dîsa li derve mam. Min berê xwe da kolana paş dêra me. 


Dêra Aya Nîkola ya Rûman a li Topkapiya Stenbola piştî talana 6-7 Îlona 1955’an  ji Rûman şûştî de,  êdî bê civat e.  Ew 55 salal in di bin siya Ala Tirk a mezin û binavûdeng de bi tena serê xwe di nav kêfxweşiyeke bêhempa de (!) westa xwe datîne. Cihên bi sewaxê pînekirî şûna qulên kevirên ku bi destê êrişkaran hatine kişandin in û . ( Wêne; mamoste Marûf)


 Ez ji paşve fitilîm û derketim ser sûran û ji jor ve li dêra me temaşe dikir. Min di hewşa dêrê de çend jin û zarokan jî dîtin. Bi hatina êrişkaran ew xwe avêtibûn dêrê. Saetek şûn de Erişkar hêviya xwe ji ketina nav dêrê birîn. Birîndarên xwe jî girtin û çûn. Polêsan çima ku nikaribûn bi Ermenyekî tinazên xwe bi wan re dikirin.”


Ji gotinên axbarîkê xwe yê Mamas ( axbarîk: kek, birayê mezin) ez baş têgihîştibûm ku, dêra Sûrp Nigoxayos bi mêranî û cesareta Antranîk Hamparsûmyan xwe ji destê talankeran xelas kiribû. Dêra Aya Nîkola ya Rûman a li Topkapiya Stenbolê, Topkapiya ku  piştî talana 6-7 Îlona 1955’an ji Rûman bi tevahî şûştî,  , êdî bê civat e. Ev dêr, 56 salal in, di bin siya Ala Tirk a mezin û binavûdeng de( bi kurtasî û bi tirkî: şanlı) bi tena serê xwe, di nav kêfxweşiyeke bêhempa de (!) westa xwe dide.


Kesê ku bi rewşa derûnî ya civaka Ermeniyên li Turkiyeyê bizanibe girîngtiya vê berxwedanê çêtir fêm dike. Ermenî piştî komkujiya 1915’an, bi taybetî bi sazkirina Komara Tirk re, li ber pergala desthilatdariya tirk bê qeyd û şert serî datînin. Ew, zilm û zordarî û neheqiyên ku li wan tên kirin wek dayîna Xwedê dipejirînin û mîna pezên qurbanê serê xwe bi xwe didin ber kêrê. Lê Antranîk Hamparsûmyan, her çiqas ala Tirk bi stûyê xwe ve kiribe jî, bi tena serê xwe bo parastina nirxên gelê xwe mirina xwe dide ber çavan û li ber neyaran radibe. Çil sal piştî komkujiyê, di pêvajoya Komarê de, ev cara yekem e ku Ermeniyek bo parastina nirxeke xwe yê neteweyî, bo rûmeta gelê xwe mafê xwe yê berxwedanê, berxwedana rewa bikartîne.
Bo çêtir nasîna wî camêrî min ji gelek ermeniyan pirsa wî kir, lê ji tirsa ewlehiyê be, ji xemsariyê be, ji bêbaweriyê be agahiyên ku min meraq dikirin nedan. Ji malbata wî kesekî mirov pêre têkilî dayne nemaye. Xalê Stepanê 77 salî yê (Z:1934) demek dirêj bi Antranîk re hevaltî kiriye, hin agahî dan. Min jê wêneyek wî xwest lê mixabin, çend sal berê agir bi mala wî ketiye; wêne jî tê de her tiştên wî şewitîne.
Navê bavê Antranik Hanop e. Ew di nav civakê de bi navê Hanopê masîvan tê nasîn. merivek xizan e. Li Bayazît’a Stenbolê, di xana Çûhaci de, bi seyarfiroşiya lakerdayan ( lakerda; palamûtên gir ên bi navê torîk ên di nav şoravê de parastî) debara xwe dike. Bi havînan tû, gûz û hêjîran difiroşe. Mala wan li Topkapiya Stenbolê, di kolana Karatayê de bûye, lê niha erseya wê tenê maye.Navê jina wî Aznîf e. Çar zarokên Hanop û Aznîf Xanimê çêdibin. Onîk, Karekîn, Antranîk û Osanna. Ji malbatê Osanna Xanim tenê dijî, mixabin ez rastî kesek navnîşana wê bizanibe nehatim.
Antranîk texmînî di sala 1930’an de jidayîk dibe. Yekî reş ê kinik e. zarokatiya xwe de bi cesret û şerûdiya xwe tê nasîn. Naçe dibistanê. Xwedî kesyetiyek azad e. Qet nazewice. Taxa Sûlûkûle’yê, ya ku şer û pevçûn jê kêm nabe, ji xwe re dike wargeh û bi xortên romanan re hevaltî dike. Dûre dest bi qabadayitiyê dike; bi salan xeraca vê taxê distîne û debara xwe bi vî karî dike. Piştî bûyerên 5-6 Îlonê nav û dengê wî li taxên din jî belav dibe. Îcar dike xeraca Topkapiyê jî bistîne; lê kurên kesekî bi navê Rizayê Cehfiroş, rojekî bi bêbextî dor lê digirin û bi xedarî wî birîndar dikin.



Erseya mala Hamparsûyanan a di kolana Karatay a Topkapiyê de

Antranîk, piştî vê bûyerê dest ji qabadayîtiyê berdide. Ewilî li Topkapiyê, dûre li Kûmkapiyê lokanteyên şorbefroşiyê vedike. Her du caran jî biser nakeve. Di 1964’an de diçe Almanyayê. Li wir bihna wî dernakeve, dîsa vedigere tê Stenbolê. Di nav xizaniyê de di sala 1979’an de diçe ser dîlovaniya xwe. Gora wî li goristana Ermeniyan a Balikli’yê ye.

Gora malbata Hampartsumyan a li Goristana Balikliyê
Zeytinburnu- Stenbolê

Beriya bûyerên 6-7 Îlona 1955, ji şêniyên Topkapiyê % 30 Ermenî, %20 Rûm, ê din misilman in. Piştî van bûyeran Rûm bi tevahî bar dikin diçin. Beşek mezin a avahiya dêra Aya Nîkola ya di heyama wan bûyeran de xerakirî, niha ji alî misilmanekî ve wek bane

(mandira) tê bikaranîn. Cihê îbadetê hatiye veherandin lê, çi kêşe ye, cimet e. Ermeniyên ku firsenda xwe dîtine jî ji Topkapiyê reviyane. Ew 3-4 mal tenê mane. Dêra wan a Sûrp Nîgoxayos a bi xîreta Antranîk Hamparsûmyan ji nav dest û

lepên talankeran xelaskirî,bi kêşe û kêm be jî, bi civat e.

 

 

 

Dibistana Ermeniyan a 190 salî ya bi navê Topkapî Levon Vartûxyan jî, bi xwendekarên xizan ên bi mînîbûsan ji navçe û semtên dûr kişandî bi zorî be jî hêj li ser xwe sekiniye.

***


Kêlika gora malbata Antranîk Hampartsûmyan; Zilamê li jor bavê wî ye, ê li jêr ew bi xwe ye.Li kêleka bavê wî dayîka wî, ên din xwîşkên wî ne. 






Deriên paşî yên dêra Aya Nîkola yên ji tirsa dîwarkirî

Dawiya gotinê;
dewletperestî û nijadperestiya sed salî ya serdestên vî welatî nehîştiye tu kes bi dilrehetî kerîkî nan bixwe; ji xweşikiyên vê cihanê têra dilê xwe para xwe bistîne. Desthilatdar, duh çi anîbûn serê nemisilmanan îro dikin bînin serê Kurda jî. Lê , çawa ku Antranîk Hamparsûmyan ê Topkapiyî, ji vir 55 sal berê parastina dêra xwe li hêviya dewletê nehîştibû,

Kurd,  ji berê berê de  neketine xefik û dafika legalîteyê; mirina xwe dan ber çavan, mafê berxwedan û xweparastinê ya fiîlî û rewa bikar anîne, hê jî wisan dikin.

Dîsa jî heyfa mirovan e , di vê sedsalê de, hêj mafên xwe yên bingehîn, rûmet û şerefa xwe   bi darê zorê diparêzin.

Hezar mixabin, hê jî zor gizêrê radike...            
                                                   Mamoste Marûf