Apê Torî jî çû...

Ew mamoste bû... Lê ne mamostekî ji rêzê, umrê xwe li ser zanista dîrokê pûç kiribû. Pir xwendibû. Pir vekolandibû. Bi taybetî li ser dîroka gelê Kurd û ya gelên derûdorê xwedî agahiyên pir kûr bû. *** Min, ApêTorî û Apê feqî, du evîndarên Kurd û Kurdistanê, di sala 2000’an de, di dema qursa yekemîn a mamostetiya zimanê Kurdî de- ya ku ji alî Enstûtiya Kurdî ya Stenbolê ve hatibû lidarxistin- de bi hev re nas kirin. Di kelekela germa havînê de, her du xweşmêr, bi kaltiya xwe nediman, çar bû, pênc bû, nizanim êdî çendik û çend qat bû, wek şêran radipelikîn merdîbanan û dihatin wane didan me. Her du kalexort jî ji heman nifşê bûn; nifşa red û înkar kirî, nifşa tune hesibandî, nifşa di bin pestû pekûtiyan de di qula derziyê re derbaskirî, reben û stûxwar mayî... Nifşa Apoyan; Apê Mûsa, Apê Feqî, Apê Torî ... Lê ew, ji wan çend kesên berxwedêr bûn ku li ber dijmin ti car serî dananîbûn. Evîndarên Tevgera Azadiya Kurd, du zehmetkêşên zanistê... Êdî ji wan nedihat ku ço bigirin, lê pênûs dabûn dest û dikirin bext û siûda reş a gelê kurd biguherînin. Xwedêyo ew çi kelecan bû, çi evîndarî bû di dilan de! Per û bask hebûna dê ew ên bifiriyana... Apê Torî pir dilşewat û nefsbiçûk bû. Gava yekî dijberiya gotineke wî bikira disekinî, di mejiyê xwe de dibir dianî, dida ber daneyên zanistî û dûre bi rûkenî, bi helîmî û selîmî lê dizivirand. Ew hez ji gotinên zêde nedikir. Di dema wanedayînê de pir kêm diaxivî. Piştî çend hevokên bi bingeh ên zexm ên zanistî, li benda pirsên xwendekaran dima û hemiyan bi xweşbînî dibersîvand. Di ser de deh salên têr û tijî bihurîn lê, Apê Torî bi xweş sifetê xwe, wek abîdeyek sebr û tebatê, zanist û hunerê, hê jî li ber çavê min e. Ew î roniya her du çavan di ber gelê xwe de rijandibû. Çavên wî ji evîndariya Kurd û kurdistanê wek çavkaniyên welatê wî vekirîbûn lê, mala min ê , êdî nedidîtin.... *** Êdî ji me çûye lê, hêviya min ew e ku dê xortên me xwe li Apê Torî bigirin û çend keviran jî ew daynin ser hîmê dîrokzanî û dîroknivîsiya Kurd. Divê bête zanîn ku heke em dîroka xwe bi xwe nenivîsin wê neyarên me wek qertelên ser berateyan hemû hebûn û hêjayiyên me birûçikînin û me rût û repal li holê bihêlin. Em dizanin, dişukirînin ku Apê Torî bo gelê Kurd û gelên cînar xizmetek mezin kir. Xwezil bi canê wî, ew ketibû bin barekî pir giranbiha û pîroz. Heta dawiya temenê xwe jî ew wî barî ji pişta xwe navit û deynê xwe yê bo gelê xwe heta quruşa dawîn da... Em Apê Torî jî bi hêstirê çavan, bi dilê xemgîn ber bi bihûşta rengîn ve bi rê dikin û piştî şîna wî em ê di halê xwe de jî bigirîn: “Ew çi ji dest hat kir û çû, gelo em ê jî bikaribin deynê xwe bidin?” Mamoste Marûf

Wate û girîngiya medyaya neteweyî…

Gava ez dinivîsim, tirs û hêrsa min a herî mezin xwendekarên kurdînezan na, “xwendekarên nîvcozana yên Kurdî û Tirkî ne…” Tu, çi di mejî de hebe didoşî didî ber wan ew di nav wî şîrê helal de mîza xwe ya xalî dikin, diherimînin û kevçîkî jî dirêjî te dikin dibêjin; “bihna mîzê ji şîrê te tê…” Di nîvîsa xwe ya çend roj berê ya di koma Diwanxaneyê de, min analîza çapemeniya Kemalîst kiribû û bo Radîkalê gotibû: Radikal; rûyê demokrat ê Kemalîzmê ye. Hevalek pir hêja, xwedê giravî bersîv daye min; bi zimanekî tûj êrişî min dike û bi ser min de diqîre dibêje: Mamoste tu Kemalîstan re dibêjî demokrat in! Rebiyo, tu sebrê bidî min û hemî xêrxwaz û dilşewatên Kurdan û nehêlî ku ew ji ber nezantiya hin kurdan hiş û aqil winda bikin… Xwedêyo, tu, vê nexweşiya me ya bêderman a ez dibêjim “ nexweşiya bêzimanî” ji nav me rabikî, bo xatirê şehîdan tu me jî bikî ji wan netewên ji hevûdu fêm dikin… *** Konstantîn Sîmonov, ronakbîr û wezîrê çandê yê Sovyetan ê di salên 1950’yan, di pirtûka xwe ya bi sernavê “ Bi salan û bi riyan berê” de dibêje : “Dewletek fûzeyek nûkleerî bavêje dewleteke din, heta çapemenî pê nehese şerekî navneteweyî dernakeve. Loma çapemenî ji çekên nûkleer jî bihêztir e.” Medya amûrek ewqas mezin e ku bêyî wê çi siyaset, çi şer, çi aşitî, çi aborî, çi zanist; ti qencî û ti neqencî nabe… Heke mirov bi çavekî neteweyî lê binêre û bi baldarî li ser hûrûkûr bibe, wê çaxê têderdixe ku bê medyayek neteweyî girseyên mirovan ti car nabin netew; an, netewek bê medya naxirek bê ser û ber; bê armanc û bê pergal e… Em bala xwe bidin Şoreşa Fransî ya rê li ber netewbûnê vekir, dê em ê rastî rojnameyên Fransî yên xwedî tirajên herî bilind ên Ewropayê bên… Li sedsala 19’an a Dewleta Osmaniyan binêrin; netewên ku dora pêşî ji Osmaniyan veqetiyabûn teqez xwedî çapemeniyên xurt bûn… Bi taybetî jiber ku li pêvajoya me ya dawî jî tê, ez ê tekoşîna azadiya gelê Ernawit bînim bîra we. Ronakbîr û rojnamevan û ferhengnivîsê Osmanî “Şemsedîn Samî” ( bavê Alî Samî Yen) û birayên wî, gelek beriya “Kurdistan”a me ya Celadet Bedirxan ew jî rojnameyek diweşînin û roj bi roj bi deh hezaran li tevahiya Albanyayê belav dikin. Ew, gelê Ernawit di warê perwerdehiya bi zimanê Ernawit de şiyar û serwext dikin. Gel, bi tevahî pergala perwerdehiya Osmaniyan ( wan salan Îtîhadiyan kiribû Tirkî) protesto dike û di nav gelên misilman de cara ewil xwe ji nav dest û lepên Osmaniyan rizgar dike; dibe xwedî dewlet… (Ernewidan, peykerên her sê birayan jî li qada herî fireh a Tiranê danîne. Di heman demê de Cemal Paşa waliyê Sûriyê ye, li vir jî bi qedexekirina Erebî namîne, elfabeya Erebî jî dike biguherîne û wek Latînî tîp bi tîp ji hev cuda bide nivîsandin; lê ji bilî çend ronakbîran, ji ereban ji kesî ti deng dernakeve) Ez bi têkoşîna azadiya vî gelî, ji Kurdistana Celadet Bedirxan hesiyam; dûvre min hinek vekoland, dît ku, ew heşt salan bê rawestin li ser girîngiya ziman dinivîsin û di her hejmarî de çalakî û nêrînên xwe û yên gel radigihînin raya giştî… Ev yek bo afirandina rojevek neteweyî û bo têgihîştina girîngiya çapemeniya neteweyî nimûneyek pir palkêş e. Heke wê çaxê, wek îro li me Kurda dikin; Osmanî xwedî çapemeniyek xurt bûna û alîkî Ernawidan ber bi xwe ve bikişandina, serhildana vî gelî an wê têk biçûya, an jî wek ya me pir bi derengî biketa… Îcar werin ser malmîratiya me... Hûn jî dizanin xeynî Roj Tv û çend televîzyonên me yên bi navgîniya satelîtên biyaniyan weşanên xwe dikin, em ne xwedî medyakek xurt û bihêz in... Piraniya gelê me ji xizniyê dibe , ji nezaniyê dibe, ji xemsariyê dibe ji van televîzyonan jî bêpar e ... Çapemeniya me ya nivîskî jî ji hêla kartelên belavkariyê yên serdestan ve nayên belavkirin. Dem bi dem bên belavkirin jî, bi qewlê Ehmedê Xanê; ji ber ku em “li siwadê (nivîs) çavnas” nînin, ên çavnas jî heyran û qurbana rojnameyên biyaniyan in; bi têra xwe nirx û qedrê rojnameyên xwe nagrin, wan nastînin, naxwînin; ew jî ji qudûman dikevin dilewizin, dilewitin, nikarin rojnamevanên profesyonel bixebitînin û peywira xwe torelî bînin cih... Bi hezaran kul û keserên me yên neteweyî an veşartî mane, An bi destê qelemşûrên serdestan bi awakî berovajî hatine ragihandin, An di nav rûpelên rojnameyên me yên bi çar-pênc hezaran çapkirî û belavkirî de bi hêstirên çavên me rebenan şil bûne; bê ku kes pê bihese winda bne çûne... Mînakek bo girîngiya afirandina rojeva Kurdî; Zarokên me bi salan kevir avitin dagirkeran... Me di serî de qet nekir rojeva xwe; serê xwe pê neêşand. Bi sedan hatin zîndankirin, Çendikî şûn de, me di ber xwe de, di çapemeniya xwe de got; “ew zarok in, destekî goşt in; nezan in; guneh in... Di girtîgehan de êdî bo tînerciyan cih nema bû, bazar li rojnamevan û siyasetmedarên Tirka teng bubû; ji tirsan newêrîbûn ji mal û karxaneyên xwe derkevin; di medyaya Tirk de xwedê giravî ronakbîrên wan ên dilşewat derketin gotin; “zarokên Kurd, kevir avitinê wek leyistok dizanin...” Ew gotin; “ev zarok ji travmaya şer nexweş in, nexwendî û nezan in; zarokên kolanan in; ên bixwedî di nav malbatên hejmarkî giran de bê hezkirin û bê şewqet in ” Gotinên wan li xweşa me jî çûn. Me bi çepik û bi tilîliyan ew rojnamevan û pîspor û ronakbîr û siyasetmedaran pîroz kirin. Di rastiyê de ev rojev ji hêla dagirkeran ve hatibû destnîşankirin; em jî li ber bayê wan ketin... Rastî çibû? -Ew zarokên me yên welatparêz ên herî ji dil û can bûn... -Ew ne nexweş; zarokên herî “baqil û maqûl ên Kurda” bûn... -Ew xwedî nasname û kesayetiya xwe bûn... -Ew adrês û wateya kevirê xwe baş dizanibûn... Me gere bigota ne ew ; zarokên me yên em dikin nakin “kevir navêjin” nexweş in... Ew, nezan û perîşan in... Ew, bê ziman û bê nasname, sûtalên kolanên metropolan in... Ew tînerkêş û balîkêş û tîryakkêş in... Ew diz û qapqaççiyên bajaran in... Ew di dibistanên Tirko de wek reşikên di nav çermsipiyan de stûxar in; ji sedî 90’ê wan, an di xwendinê de neserkeftî, an fîrarê dibistanan in... Zarokên me yên kevir navêjin û diçin dibistanên we û bi zorî biserdekevin û dixwînin, ji bela bênasnametiyê, şermok û lerizok in ; ji rastiya gelê xwe pirî dûr in; qul tune bikevin; ji xelkê re masîgir; ji xwe re kûsîgir in. Kesayetiya wan şikestî, zimanê wan heliyayî, bo pêşerojê bêhêvî û bê bendewarî ne... Dawiya dawîn divê em ji sikura zarokên xwe yên “keviravêt” bikevin û ên “kevir neavit” bînin rojevê... Medyayaya neteweyî; li ber bayê serdestan neketin e... 23 Îlon 2010 Mamoste Marûf

Şîyar be, lo kundê kor, lo kevirê ber dîwaran,

Bala xwe didimê nivîsên dûvdirêj ên di vir de tên weşandin hema bigire qet nayên nîqaşkirin; ez divêm nayên xwendin loma… Dixwazim li ser referandûmê heta ji min tê kin binivîsim. Bi qasî ku em pê dizanin bav û kalên me, ji vir du hezar û şeşsed sal berê cara yekem tifaqa xwe kirine yek û ji Kurdistan û Anatolî û Îranê bigirin heta Efxanîstanê bûne desthilatdar… Dûvre çi diqewime hûn pê dizanin, ji hev belav belavî dibin û di qûntarê her çiyakî de, di her newaleke de, li serê her girekî malbatek bi cih û war dibe, her yek dawe û doza mezinatî, axatî û mîrtiyê yê dike. Her malbatek malbata dî an bi dizî û talakeriyê, an bi xayîntiyê, an bi hovîtî û wehştiyê, an bibêpaxişî û bi qirêjiyê, an bi guhsistiyê sûcdar û tewambar dike. Bi gotinek din her yek xwe “li ser ê dî çêdike” Xwe çêkirina li ser ê dî, bi hev re ketina ber qayîşê… Encam: Hevkariya newekhevan; bi awakî din; bocikhejandin û çok danîna li ber neyaran…. Ev derûniyeta rizî, ev kesayetiya derizî, ev mejiyê tevizî bi hilweşîna Federasyona Medyayê re wek nexweşiyek bê derman digihîje gelê Kurd … Ev malkambaxî bû para Sulhedînê mey ê Eyûbî û nehişt ew xwe wek desthilatdarekî Kurd nîşan bide, bo gelê xwe kevirek bide ser kevirek… Nehîşt ew li ziman û çanda xwe xwedîtî bike, qe nebe kêlika xwe bi zimanê dayîka xwe bide nivîsandin… Ev malwêranî bû ku, kir em di sala 1071’an de, li Kela Milazgirê bi deh hezaran cengawêran li dûv qwîna Alpaslanê Tirkman ketin… Ev îxanet bû ku, ket dilqê Îdrîsê Bedlisî û mifteyên hemî bajar û sancax û gund û gomên Kurdistanê da destê Yavûzê Xûnxar… Ev derûniyeta tajîtiyê bû ku kir hin ji me xwe bi Farisan ve, hin ji me xwe bi Tirkan ve bişidînin û li Qesra Şirînê welatê me bikin du par; hela li vê ecêb û gosirmetê, parek jî ne ya me! Ev cahştî bû ku di sedsala 19’an de, di qirna şiyarbûn û netewbûn û serxwebûn û azadiyê de, ji Osmaniyan bêhtir Osmanîtî, ji Ereban zêdetir Misilmantî kir bû Hemîdiye… Dîsa ev kesayetiya derizî bû ku di pêvajoya şerê yekemîn ê Cihanê de, di dirêjahiya Şerê Serxwebûna Tirkan de digel ku Dewleta Osmanî ji hev ketibû, dîsa guhsistiya herî mezin kir û li ber bayê nijadperestên Tirkan ket; dawiya dawîn di dema Peymana Lozanê de İsmetê gurê har wek nûnerê hemî Kurdan tayîn û destnîşan kir: Aqûbet: Kurdistan çar par, em di welatê xwe de xulamên hejar… Dawiya dawîn, Tevgera Azadiya Kurd sih sal berê dora pêşî bi van bênamûsan re, li dijî vê kesayetiya nîvruhî û bi giranî nexweş dest bi şer kir. Piştî 1980’an şervanên azadiyê bûn agir û bizot, bi cendekên dagirkeran ve zeliqîn. Lê êxbala kor, dagirkeran ew nexweşên kelûxaş derman kirin, bi çek û rext, bi pere û pol, bi ritbe û nîşan kirin bi ser gel û şervanan de şandin. Ew bûn qoriçî, bûn hîzbula, bûn tîmên taybet. Ên çek nedan destan jî bi van kûçikan re û bi xwediyê wan re hevkarî kirin, bûn xwedî sermiyan, bûn parleman, bûn wezîr, bûn şaredar… Îjar werin van cahşan tev bidin ser hev; Kurdên hezar sal berê li nasnameya xwe xwedîtî nekirin li Qudsê bi navê umetparêziyê bûn Ereb, li Milazgirê bi heman armancî bûn Tirkman, di sedsala 16’an de bûn Osmaniyên Yavûzperest , di sedsala 19’an de Evdilhemitperest, Li Lozanê Tirkperest, di dema serhildanan de bûn milîs û qoriçî û cerdevan, Bûn endamên Hîzbula yên kevneperest (ew di salên 90’ de di bin banê Komelaya Belavkirina Zanistê ( İlim Yyma Cemiyeti) Weqfa xortên netewyî( Milli gençlik Vakfı; ) Pirtûkxaneyên Mektebê ( Mektep Kırtasiye) de, bi alîkarî û hevkariya Polîs, artêş û Mît, û jît û jîtem û Tîmên Taybet xebatên xwe dimeşandin… Bala we dikişîne ev malwêranên Kurdîstanî di pêvajoya REFERANDÛM’ê de bi tevahî bûne yek û dibêjin ERÊ… Kêm kes ji wan tevlî naxira NAXÊR bûne… Kurdên êdî bûne netew, ên serbixwe, ên bi xwe bawer, ên dibêjin em “ne ji we, ne ji wan in; em gelekî ji gelên azad in” çi dibêjin? EM WEK KURD, “MAKEZAGONA KU ME NAS NAKE” NAS NAKIN… Bi awakî din B O Y K O T… Niha hin ji van bêhişan, dê bibêjin; ji her dû aliyan kîjan baş be , divê em piştgiriya wî bikin… mînakên jorîn bibîr bînin: Di serdema Sulhedîn de xaçparêz xera, Erebên misilman baş bûn… Di 1071’an de Dîyojen xera, Alpaslan çê bû… Di 1915’an de Rûs û Ermenî gawir, Tirk misilmanên qenc bûn… Li Lozanê İsmet ehlê qible, Corc bê dîn û bê îman bû… Heke ji wan yek rastî we hat jê re bibêjin Malmîrato, de em bibêjin di wan dewr û dewranên berê de Kurdên xwedî irade tunebûn; bê serî û bê berate û bê rêxistin bûn… Şîyarbe, lo kundê kor, lo kevirê ber diwaran, edî tu heyî lo…!