Tirk çiqas Tirk; Kurd çiqas Kurd in?

Li cihanê zimanên ne xwedî dewlet ber bi windahiyê ve diçin. Li gorî lêkolînên UNESCO’yê, her sê hefteyan zimanekî koça xwe ya dawî dike. Jixwe ji berê berê ve Asyaya Biçûk bûye goristana zimanan. Hin gelên Anatoliyê ku bi zimankî û bi nasnametî êdî nemane ev in; Hatî, Asûrî, Akadî, sumerî, Trovayî,Palayî, Kaskayî, Lûvî, Hurî, Mitani, Bîthinyayî, Trakî, Firîgî, Mûşkî, Lîdyayî, Mîsiyayî, Aiolî, Paflagonî (Eflanî) Karyayî,Lelegî, Pîsîdyayî, Kîlîkyayî, Kapadokyayî, Lîkaonyayî(Konya)Maryandînî, Xalîbî, Taoxî, Skîtî, Kolxî,Dirrîayi, Mosînoîkosî, Mosxosî, Tîberenosî, Maresî, Panfîlî, Galatî, Îyonî… Îro tu dibê qey erd qelişîye û ew tê re çûne xwarê; kes newêre axir û aqûbeta van gelan bikolîne; jiber ku dewleta tirk a nijadperest ji tirsa “dibe ku pirs li nasnameya Tirk jî bê kirin” rê li ber xebatên etnolojîk û etnografîk venake . Gava mirov bala xwe dide civaka tirk, tê de şopên van hin gelên antîk dibîne… Wek mînak; li derûdora bajarên Çanakkale, Bûrsa, Balikesîr û li gelek herêmên din hinek kes hene ku xwe wek Tirkên MANAV dihesibînin. Lê bi ya dîrokzanên serbixwe, ew ji pişta Ruman in(Hurum) , Rum jî ji pişta Îyonîyan in... Ew di sedsala 12’an û 13’an de bi girsehî tên ser Misilmantiyê û di nava tirka de wenda dibin diçin. Lê tiştekî pir û pir balkêş e, pîspor vê civakê bi me wiha didin nasîn: “ Tirkên Manav(?) heta tu dibêjî şermok û sernerm in; tu car dijberiya kirin û gotinên biyaniyan nakin; bê nîqaş û bê xirecir mîna bav û kalên xwe jiyna xwe berdewam dikin. Bi qewlê Manavan; “ew heft caran difikirin dûvre gavekî davêjin”. Jiber vê kesayetiyê, ew peyvên wek “tu dizanî, bila bi ya te be” pir bikartînin” Hûn niha dibêjin tirkên qehreman ên ji deşt û zozanên Asyaya navîn bi rê ketine, hatine Anatoliyê çiqas zû kedî bûne! Lê ez dibêm stûxwariya Manavên ku sibeh-roj diqîrin dibêjin “em Tirkê kurê tirka ne” dişibe ya Ermenî û Rûm û cihûyan; ew kêmnetew ên reben û feqîrok û şermok ên li Tirkiyeyê mane ne. Di kuncikê dilê Manavan de kula asîmîlasyonê mîna birînek reş a bê derman bicih bûye maye, lê ew pê nizanin, ji xwedernaxin. Di dewr û dewrana Osmaniyan de amûrê asîmîlasyonê ola îslam bû. Osmanî car caran bi îmtiyaz û kemçûrên giranbuha, car caran bi şîretên alim û şêxan, lê bi piranî “bi darê zorê” gelên Anatolî û Balkanan û kafkasan aniye ser dînê Mihemed û li ser pişta wan -bi gotina misilmanên berê- “bavfile û dêfile”yên” bê ûrt û bê kok û bê esl û bê asas; lê di heman demê de stûxwar û reben” ji xwe re desthilatdariyek demdirêj ava kiriye.Yên ji ber van stûxwaran mane û gihîştine Cumhûriyetê, li Anatoliyê êriş dibin ser kurdên xwedî şeref û heysîyet, çima ku ew jî wekî wan nabin tirk! Gava mirov liser van bûyeran hûr û kûr radiweste têdigihîje ku ev êriş bi gelemperî li herêma Behra reş a ku “welatiyên wê heta duh bi zimanên Rumî diaxivîn” diqewime... Ev bûyer li Sakarya yê rûdidin; Sakarya ya ku ji sedî 70-80 yî nîştecihên wê neviyên gelên Kafkasan in û di sedsala 19’an de -wekî Kurdên ku îro ji neçariyê di nav wan de dijîn û dikin bi rehetî kerîkî nan bixwin- bi çoyê Ûris ji welatê xwe hatine miştexîkirin. Ev bûyer li bajarên Egeyê rûdidin; Egeya bi sedhezaran Tirkmanên koçer ên bi “ pest û pêkûtiyên Osmaniyan” di gundan de hatine bicih û war kirin de ... Egeya ku heta duh tê de bi bi sedhezaran Rum hebûn û navê bajarê wê yê herî mezin hê jî nava gel de “Gavur İzmîr” e. Ev gel çi qewimî ku vegeriyane nijadperestên tirk ên bihnteng û bi mahde û bi mirûz? Sedemên wî bila bimîne ji bo nivîsek din, em liser amûr rawestin; Amûrê asîmîlasyona li vî welatî êdî ne ol e; Tirkî ye... Yên di serî de bi mabesta birêvebirina kar û barên xwe yên rojane hînî Tirkî bûn hey çû tê de rewac û jîr û jêhatî bûn, roj hat hey dîtin zimanên wan ên ji bav û kalan mayî bi av û bayê re çûye! Ew bi wendakirina zimanên xwe yên zikmakî û xwezaî kesayetî, mirovatî, hevaltî, dilşewatî ya xwe jî wenda kirin. Ji vê jî xedartir û xrabtir nasnameya xwe ya bingehîn bi Tirkîtiyek çêkirî re guherandin... lî Cihanê he netew, her çiqas ne rastiyek zanistîbe jî, bi îmajekî, bi nav û dengekî taybet ê “çêkirî” tê nasîn; Aleman bi muhendisiyê, Îngîlîz bi dek û dolabên bi nezaketê û bi xwînsariyê nixifi, Cihû wek bazirgan, Ermenî wek pîşesazên bi meharet, Kurd wek çiyayiyên bibext... lê Tirk wek leşker û qehremanên dewletperest tên zanîn... Ew bi vê nasnameyê xwe qure jî dikin. Yên bi dû re tên ser tirkîtiyê, divê pêşî bibin qehreman, leşker û dewletperest û xwe li ser yên “netirk” çêkin û qehremanîya xwe li wan biceribînin...Dibên qey çiqas êrişkar û leşkerîperest û dewletparêz bin ewqas dibin tirk ... Tirkên ji ber û ji pişta Tirkên Asyaya Navîn in bi qasî wan xwe naçirînin, na dirdirînin, bi qasî wan xwe bi ala sor û sipî naxemilînin... Ji sazkirina Komara Tirkiyeyê vir de gelek netew û ziman, an bi tevahî ji holê rabûne an jî liber mirinê ne. Wekek mînak; zimanê Ûbihî yê qedîm ê qafkasan di sala 1992’an de li Balikesîrê bi mirina camêrekî bi navê “Tevfik Esenç” re çû gorê. Boşnak ên bi eslê xwe Sirb; Pomak ên ku Bulxar in lê bûne Misilman, Laz, Osetî, Lezgî, Acarî, Gurcî yên bav û kalên Tayîp, Abhaz, Çerkez, Roman hema bigre tev ji binî ve xwe ji ziman û nasname, ji esl û asas kirine û xwe bi Tirk- Îslamparêzîyê ve şidandine. Zimanên van gelan ji hêla nifşên nû ve qet nayên axaftin. Kal û pîrên wan jî tenê ji bo “lihevpirsînê” çend peyvan lihev diqelibînin ew e...Hal û mesele ev e ku; ev bi salan e dewleta tirk alîkî ve rê li ber hînbûn û weşan û ragihandina zimanên cuda girtiye, ji aliyê din ve di giyan û mejiyê xwediyê van zimanan de “pisîkolojiya xwebiçûkdîtinê” bicih kiriye û wana xistiye nav rewşek ewqas xedar ku êdî bi kesayetiya xwe û bi zimanên xwe tinazan dikin û bixwe xwe asîmîlîye dikin. Pergala nijadperest û şovenîst a Tirkiyeyê ewqas zor dide gelan ku yên li Lozanê mafê perwerdehiyê ya bi zimanên xwe bi dest xistine jî xwe ji “tora asîmîlasyonê” xelas nakin. Zarokên Ermenî û Cihu û Ruman bi sedan salan in ji yên 5-6 saliyan bigire heta yên 17-18 saliyan bi zimanên xwe dixwînin, dinivîsin dîsa jî zimanên xwe wenda kirine. Ne ji cudatiya olî bûya ew ên ji zû de bigotina “em jî tirk in..”. Di vî warî de ez dixwazim ji civata Ermeniyan a ku -ev bi salan e bala min li ser e- çend mînakên balkêş pêşkêşî we bikim. Ev gelê kevnare yê Anatoliyê hema bigre du hezar sal e di tenişta her dêrê de dibistanek ava kiriye û bi alfabeya xwe ya taybet, bi zimanê xwe yê netewî , zarokên xwe perwerde kiriye... Îro bi giranî di Stenbolê de bi dora 60-70 hezar Ermenî hene û ew xwedî 15 dibistanên seretayî û 5 lîseyan in. Ji ber sedemên cûrbecûr bi tenê 3000 xwendekar diçin van dibistanan. Yên din wek zarokên Kurda bi Tirka re dixwînin. Di pêvajoya Komarê de bi dehan dibistanên wan jiber kêmasiya xwendekaran hatine girtin. Yên mayî jî liber girtinê ne. Jixwe yên diçin van dibistanan, her çiqas xwedî mafê perwerdehiya bi Ermenkî bin jî, tu car hînî vî zimanî nabin. Asîmîlasyona “komara reş” mamosteyan jî asîmîlîye kiriye! Ew êdî nikarin waneyên wek matematîk, zanist, mûzîk, hwd. bi Ermenkî bidin ber xwendekaran. Jixwe gava yek ji wan bixwaze van waneyan bi ermenkî bide ber şagirtan ji hêla malbat û xwendekaran ve rastî gelek bertekan tên; ji ber ku azmûnên navendî yên jibo zanîngeh û lîseyên Fen û Anadolûyê bi zimanê tirkî ne û xwendekarên tirkîya wan ne têkûz in di wan de bi ser nakevin. Di warê ziman de asîmîlasyon gihiştiye wê radê ku îro di nav ermeniyan de xeynî yên 60-70 salî, nifşên nû bi ermenkî hema bêje qet nizanin. Yên bi Ermenkî dixwînin jî vî zimanî bi qasî Îngiliziya liseyên Tirkiyeyê nas dikin. Kêmnetewên din; Cihû û Rum jî “bi zimankî” liber mirinê ne. Rewşa kêmnetewên fermî yên me lijor da serhev, ne çêtir e ji “Asûrî û Keldanî” yên di Peymana Lozanê de wek kêmnetew nehatine jimartin û ne xewdî mafê perwerdehiya bi zimanê xwe ne ... Profesor Faruk Sumer di gotarekî xwe ya di kovara “turk Dunyasi Tarih Dergisi” de di sala 93’an de hatiye weşandin de bûyerek balkêş radigihîne; Ew seba lêkolînê diçe gundekî Balikesirê. Bi qewlên wî, ronakbîr(!) dor lê digirin û jê dipirsin ; gelo Tahtaci tirk in, Manav Tirk in, Elewî Tirk in? Profeorê me liwan dizivirîne dibêje; hûn jimin pirsa gelo “Tik jî Tirk in” dikin! Zimanê zikmakî yê kî Tirkî be ew Tirk e! Yek ji wan dîsa dipirse; Ma hin Çerkez jî bi Tirkî diaxifin, ew jî Tirk in ? Ew dibersivîne; Heger xeynî Tirkî, bi zimanekî din neaxifin Tirk in. Di vir de divê Kurd jî ji xwe bipirsin; hûn bi çi zimanî diaxifin, hûn çiqas Kurd in?

Kurdên asîmîlîyekirî wê serê kî bixwin?

Mirov dikare bêje; êdî li Asyaya Biçûk, ji ber bi dehan zimanan ku heta dawiya hilweşandina Dewleta Osmanî jî li ser xwe bûn, du “ziman ên zikmakî” yên zindî bi tena serê xwe mane; Tirkî û Kurdî... Ev her dû ziman di heman demê de du bere(enî, alî) yên dijber in: ji wan yek bere ya kapîtalîzmê û şovenîzmê û kevneperestî û nijadperestî û dîktatoriyê ye; ya din bereya demokrasî û azadiyê ye.Bereya yekemin hemî gelên asîmiliyekirî yên durû, kapîtalîstên piştgiriyên emperyalîzmê, olperstên bazirgan, mîlîter û mîlîtarîstên faşîst di kozikan de (mewzî) bicih kiriye. Bereya duyemîn; ji gelê kurd û heval û hogirên wî, ji gelên ji êşa asîmîlasyonê bêzar, ji sosyalîst û misilmanên ji dil, ji kedkar û xizan û belengazan û ji ronakbîrên bi anor û bi rûmet lêkirî ye... Bi ya min nîşane û kaxizê turnesolê ya bereya demokrasiyê ne Kurd û Kurdistan e; bi tenê ziman û nasnameya kurda ye... Ji ber ku “yên xwedî hişmendî û yên ji dîrokê hayîdar in” baş pê dizanin ku li ser vê erdnigariya kambax, tu netewekî misilman, bê ziman û bê nasname duh liberxwe nedaye, îro hew dikare liberxwe bide! Bê ziman û bê nasname kerên guh-sist ji dizanin ku çi kurd dibe kurd, çi Kurdistan dibe welatê wan... Di serî de divê kurd, dûvre jî heval û hogir û piştgirên wan bizanibin ku: Kurdekî bê ziman “Kurdboregî”ye; xwarina “ser lingan” ên hemî peyayan e... Kurdên bê ziman û bê nasname wek “gelên Anatoliyê yên asîmîlekirî” pehlewanên nanoziko yên xelkê, fêlbaz û konek û takiyekarên siberojê ne... Kurdekî bê ziman û bê nasname Îdrîs û Şêx kamûranê(!) Bedlisî ye... Kurdên bê ziman û bê nasname Beko yê Ewan û Rêber û Dîyap ên berê; “60 parlemanên AKP’î yê iro” ne... Tetîkkêş in, xwînxur in celad in, dizên nîvê şevan, “kapkaççî” yên navrojê ne... Ji ber vê rastî ya evqas zelal; îro çi tirk, çi ereb, çi laz û çerkez û pomak û ermenî; çi sunî çi elewî ; çi sosyalît çi lîberal; çi kedkar çi ronakbîr, çi aşitîxwaz hemî canik û camêr divê li pişta Tevger a Azadiyê ya Kurda rabîn, hevkariya wê bikin. Bi zanetî, bi dilgermî û bi dilsozî, rasterast Kurdîheziyê bikin û pêşî li asîmîlasyona Kurda bigirin... Ewilê ewil ji bona ewlehiya can û malên xwe... Çima? Ji ber ku kurd qet naşibin gelên din ên ji kafkasan û ji balkanan hatine Anatoliyê. Ev gel, dora pêşî li wan deran bi destê Bulxar û yunan û sirb û bulxar û yunan û sirb û ûrisan hatibûn kedîkirin; ligel helîmî û selîmya wan, li Anatoliyê bi destê tirka ji binî ve hatin xesandin. Lê kurd, zarên azadên çiyayan in... Kedîkirina wan a bi destê biyaniyan li alîkî, yên ji tevgera azadiyê dûr in, guh nadin bavên xwe jî û ji bo seyek gurêx deh mêran dikujin, jin û makên xwe jî ser de! Bazil Nîkîtin derheqê edebiyata kurdî ya devkî de dibêje “ tê de azadî û serbestîyeke temam, heta meriv dikare bibêje anarşiyeke gotin û vegotinê heye” Mehmet uzunê meyê gorbihûşt vê nêrînê jidil dipejirîne û wê wekî sedema bêdewletbûna kurda dibîne û wiha lê zêde dike: “... welê dixuye ku çêbûn, rabûn û rûniştina wan, di tu warî de, li disîplîn û li dîsîplîbûnê nayê” ( Mehmet Uzun, Destprka Edebiyata Kurdî, Weşanên İthaki-2005, rûp:37) Kurd ên duh ên bê pergal û bê serî û bê berate , bi tevgera azadiyê re ev sih sal e, xwe bi sazî û dezgeh, bi kitêb û pênûs dikin... Kurd, çav lê ne, wek 12 hewariyên Îsa, wek sehabiyên dewra seadetê, wek şoreşgerên komûna Parîsê li seranserê cihanê bibin pêşengên azadî û serfiraziyê... Gotina xwe ya a dawî pêşkêşî “hemû mirovên li ser axa vî welatî dijîn û dixwazin ev çend rojên vê cihana derewîn bi hev re, di nav aşitî û aramiyê de derbas bikin” dikim û dibêjim; hûn in hê nikarin bi hezaran xwînxwar û takiyekar û diz û mafyakar û çeteçî û talakeran; de ka hûn ê çawa bikaribin bi 20-25 mîlyon Kurdên asîmîlîekirî û “ji mirovatî kirî” wek neviyên rûm û laz û çerkez û gurcî û abhaza û roman û pomak û arnawutan, cehşên kurda jî ser de; yên li Trebzon û li Sakaryayê û li bozûyûkê derpê “ji qwîn” avêtî! Mamoste Marûf

Ger em hebin ew ê tunebin

Heta damezirandina Komara Tirkiyeyê, hejmara Tirkan, em bi awayek din bibêjin; hejmara yên xwe wek Tirk bi nav dikirin, endamên netewa ku Kemal Ataturk û rêhevalên wî yên jontirk û Îttîhatparêzan; dixwestin Anatolî û Kurdistanê li ser navê wan qeyd û tapî bikin, bê xilaf, ji şêniyên “gundekî gur” (qelebalix) kêmtir bûn, ne zêde... Ez dibêjim çend sed peya bûn, hûn bêjin çend hezar... Belê rast e; bi taybetî li Anatoliyê, gava mirov rastî hev dihatin, an jî kar û barên wan diketin aliyê hevûdu , ji neçariyê bi hev re bi zimanekî Tûranî yê ne têkûz, bê rêzik, tevlihev, berhevkirî, gund bi gund tax bi tax ji hev cuda diaxivîn.Lê gava te ji wan pirsa “ tu kî û kê yî?” bikira; ew xwe tucar ne wekî Tirk; xwe wek ; “Kurd, Ereb, Ecem, Çerkes, Çeçen, Gurcî, Abhaz, Mihelmî, Roman(Qereçî), Laz, Alban (Arnewid), Boşnak, Dagistanî, Qerepapax, terekeme, Pomak, Rum, Ermen, Cihû, Asûrî, Kildanî, manav, yorik(koçer)” didan nasîn. Werên li vî ecêbî û li vî gosirmetî; Tirk di Kurdistan û Anatoliyê de na, bi tenê di çend bajarên Ewropayê de hebûn! Ew jî “jon-tirk” bûn û di dawiya sedsala 19’an û di destpêka 20’an de ji Stembolê wek Osmanî çûbûn Parîsê û li wir hişê wan hatibû serê wan (!) û bi xwe hesiya bûn û bubûn “Tirkên Qehremanên bi nav û deng!” Ew bûn çend murîdê wan ên Stembolî bûn... Li Mezopotamyayê û li Anatolyê tu kesî ne bihîstibû, nas nedikir netewek bi navê Tirk! Lewma ew, dîroka xwe ya kevin û qedîm a tije bi xêr û ber û bi mêranî û mêrxasî û bi qehremanî(!) ; girêdan bi Atîla û Cengîz û Tîmûrê ji Asyaya Navîn... Ev her sê kes jî, ji aliyê gelên Kurdistanê û Anatoliyê ve wek; “ mirovkuj, Xwînrij, har û hov dirîndeyan dihatin nasîn... Ev “navên bi tirs û xof jî “têra Jontirkan nekirin “gurê boz”ê devbixwîn jî kirin dewsa bav û kal û rêberê xwe û pê gelên kevnare û xwecih û xwedî olk û erd û pîşe û şaristanî yên Anatoliyê tirsandin û ax û welat ji wan stendin û an ew kirin der, an kuştin, an bişaftin, helandin û dawiya dawîn dest danîn ser hemû dewlemendî û çand û nirx û hêcayiyên wan...Yên mayî; Z.Gokalp û Kamiran Înan û Gênc Qemer û nizanim kî û kê yê Kurd; Qiliç Elî û Muşîr Zekî û Deniz Baykal û bi mîlyonan Çerkez; Mesût û tayîp û bi sedhezaran Gurcî; Hîkmet û Elo û Misto û Temel û kul û kuruder û êdî nizanim kî û kê yê Laz û Qereçî û Ermenî û Rum û boşnak... Ev tev ketin dilqê gurê boz û kê û kî ne jiwan bin, kê û kî “paradîgmaya ji derewan pêkhatî” nepejirandibin ji holê rakirin... Ên li ser xwe man jî gefan li wan xwarin, tirsandin çewisandin kevirê aşê bê av li ser serê wan gerandin, ji mirovatiyê kirin; gelekên wan bi kemçûran kirîn, ên din veguherandin gur û cinawiran! Belê gava mirov li dîroka li ser navê “Tirkiye û Tirktiyê” hatiye nivîsandin dinêre, dibîne ku; hemî tiştên ku ew pê pesnên xwe didin û wek şoreş û reform û pêşveçûn nîşan didin, di rastiyê de kar û kirinên tunekirin û bişaftin û jiholêrakirina netew û civak û kes û kesayetiyên din in; çilmisandin û hişkkirina kulîlkên din ên Anatolî û Kurdistanê ne ... Li şer û komplo û komkujiyên van heyştê salên dawiyê binêrin; bona çi ne? Tev jibo tunekirina Rum û Ermenî û Kurd û gelên din ên nîştecihên kevnare yên bi hezaran salan in bi nav û deng ên vê axê ne... ji şoreşa elfabeyê bigirin heta ya cil û bergan; ji zagona yekitiya perwerdehiyê ( Kanûna tevhîdî Tedrîsat) heta ya paşnavan; ji rakirina ocax û dergahên şêxan; ji guhertina navên bajar û gund û mirov û çiya û deyştan bigirin heta qedexekirina navên lawir û kulîlkan, kar û xebat û şoreş û reform û renesansên wan ên ewqas mezin , derd û kulên wan ên bê derman, hebûna gel û çanda yên din in... ( roviyê me yê vulpes vulpes Kurdistanica, laleya me ya tulipes Kurdistanica, pezê Ermeniyan ê bi navê ovis Armeniana, dîsa mamiza Ermemeniyan a bi navê capreolus capreolus Armenius- ew jî wek xwediyê xwe – nikarin li ser erdnîgariya xwe bi nasnameya xwe bijîn!) Welhasilê kelam yên “bi namûs û bi şeref û bi hejmarkî û bi moralkî bi hêz” ew man, Kurdên li serê çiyayên asê man... Ew çend caran serî li ber yecûc û mecûcan, zalim û dagirkeran rakir, bi mîlyonan hatin kuştin, tî û birçî man li serê çiyayan; lê dîsa jî serî ne tewand, çok dananî li ber neyaran Çi Tirkên rasteqîn, çi Ermenî çi Gurcî, çi Çerkez çend û çendik kesên heta niha ji tirsan di kuncikên xwe de teliyabûn, melisîbûn; çav dan Kurda û serê xwe rakirin û gotin; “-vaye em jî hê livir in, li ser xwe ne!” û piştî heyştê salan xwedî li nasname û kesayetiya xwe derketin. Hin caran yên wek Tayîpê “Gurciyê veşartî” lê, di nav civatê de bê esil û bê kok û bê asas (bala xwe bidinê Xwedê giravî ew doza yek al, yek netewew û yek welat dike lê, bixwe tu car nabêje ez tirkim ) Denizê ji doxîna çerkezan, Demirelê Balkanan tev jibo berjewendiyên rojane, hin caran devê xwe vedikin û bi awayek nîvco navê Kurda li ser zimanan digerînin. Lê wê demê “neviyên Jontirkan ên general û profesor û fabrîkator û rantxur” di cih de di kuncikên tarî de bi qirika wan digirin û dibêjin: “- lawo huşbin! We çi zû jibîr kir em jî, hûn jî wek xewnên şevan derw in; me navê Tirktiyê lixwe kiriye û hemû mêrg û zevî û xan û xaniyan dane ber xwe, ji wan stendine. Ma Hûn nizanin; xwediyê vî welatî ew in; heger ew hebin divê em tunebin! Huş bin; kera bi guh nekin! Îro ew tune ne; loma em hene! Lê ew nizanin ku mirov demokrasîxwaz, aşitîxwaz û welatparêz bin; erd û ezman liber wan fireh dibin, tê de mirov tev bihev re wek bira bi cih û war dibin... Mamoste Marûf