Min ji Cevat Oneş pirsek kir

Di 19 û 20’ê  Sermaweza 2011 de, li Zanîngeha Bîlgîyê   bi hevkariya hewldana “ ji nijadperestî û neteweperestiyê re bibêje bisekine"  ya bi Komelaya Guherîna Civakî re di çarçoveya sûcên nefretê de  çend panel hatibûn lidarxistin. Ji wan  yek jî bi navê   "di bin roniya  tecrubeyên navneteweyî de,  bo çareseriya pirsgirêka Kurd, pêşniyarên çareseriyê” bû. Ev panel, di bin moderatoriya rojnamevan Cengîz Çandar de, bi beşdariya “parlemana BDP’ê ya Stenbolê Sebahat Tuncel”, “Soraya Sough" a aktîvîsteka rêxistineke Katalonî  û bi tevlîbûna “Cevat Öneş’ ê cîgirê musteşarê MİT’ê yê berê çêbû. Panel, piştî pêşgotina Cengîz Çandar, bi axaftina  Soraya Sough destpê kir. Ev xanima ciwan a ku bi min welatparêzek hêja xûya kir, hêj di serî de hîm û bingeha têkoşîna gelê Katalonî, hêz û hestiyarî  û enerjiya ku rê li ber serhildana girsehî ya gelê wê vekiribû eşkere kir û got:

-Gelê me, bi şiar û rêgeza "em katalonî ne, ne spanyolî ne; lewma jî em  dixwazin bi Spanyolî na bi Katalonî biaxivin, kar û barên xwe bi zimanê xwe birêve bibin" serî li ber serdestan rakir û heta ku bigihîje mirazê xwe jî dev ji vê yekê berneda”

Bi bihîstina vê  hevokê di mejiyê min de bi hezaran çirûsk vedan. Min,  pirsa xwe ya qaşomaşo ya hêj beriya panelê bo Sebahatê amade kiribû – ew ji wan pirsan bû ku we bi xwe jî gelek caran dîtiye, mirov bo piştgiriya delaliyên xwe  hema wer dide serhev dipirse û bersîva wê ji  propagandayê û ji mezinkirina berdilkê/a te wêdetir kêrî tu tiştî nayê–da alîkî û yeka din  çêkir:

- Birêz Sebahat Xanim, ma pozê we ji Kataloniyan naşewite? Îro li vî welatî polîtîkayên asîmîlasyonê yên serdestan gihîştiye wê radeyê ku ziman di devê gelê Kurd de nemaye  ku pê nan û av bixwaze.

Nifşa we û me ya çil-pênce salî,  bi dê û bavên xwe yên heftê-heştê salî yên Tirkînezan re bi Kurdiyek qirix û nîvco diaxive, ew jî li ser meselên navmalî û navgundî, ew jî ne tim û tim, tenê car caran, yek caran.

zarokên ji doxîna me ketî, bi bav û dayikên me re; bi dapîr û bapîrên xwe re nikarin biaxivin tu caran...

Nevî bi bapîr û dapîrê xwe  re tu elaqe, tu têkilî nîne! Gelo kes vê yekê dîtiye seh kiriye, bihîstiye di dewr û dewranan de li tu deveran? 

Hûn, wek berdevkên vî gelî çima vê rastiyê naqîrin nabêjin bi sibe û êvaran?

Ma ev rastî, ev neheqî, ev keraset, ev afa t û bobelat  bi tena serê xwe ne bes e, ne rewa ye bo serhildana me Kurdan?

Paşê min got “ serê şikestî, di bin kum de veşartî” û nalet li şeytanê kor anî.

Min got wele ez ê hêrsa xwe di serê Sebahatê de na, di serê Cevat Oneş de bidim der.

Min jê pirsek weha kir:

“ Birêz Oneş, tu jî em jî baş pê dizanin; desthilatdarên Tirk hêj beriya Cumhûriyetê hay ji pirsgirêka Kurd hebûn û li dûv tunekirina Kurdan û Kurdayetiyê digeriyan. Lê ew, bi sazkirina Cumhûriyetê firsenda bişavtinê bidest xistin; ev  90 sal e bi vî armancî, polîtîkayek dijwar û sîstematîk a ASÎMÎLASYONÊ li ser gelê Kurd tê meşandin. Cenabê we jî bi salan bo berjewendiyên dewleta Tirk, li ser pirsgirêka Kurd xebitîye. Heke destûra we hebe ez ê   pirsek ji we bikim;  ji kerema xwe re jidil, bi dilsozî bibersivînin:

Her kes pê dizane, gava dewlet projeyek fermî dike meriyetê û dimeşîne , erênî dibe,  neyînî dibe çi encam jê hatibe stendin dipîve, tesbît dike; li ser encamên wê raporan amade dike.

-Gelo encamên kar û xebatên ku “heta niha bi mabesta  bişavtina kurdan hatine kirin” çine? 


-Çiqas Kurd bi tevahî asîmîliye bûne bi tevahî ji ziman û nasname bûne?

-Çiqasî wan bi zimankî  nemabe jî bi nasnamekî hêj xwe kurd dihesibînin?

-Ev rewşa îro, polîtîkayên bişavtinê  berdewam be; gelo di nav çend salan de wê hemî Kurd bipişivin û  bibin Tirk?

Cevat Oneş, dora pêşî pirsên min bersîvadin. A Xwedê ew, MIT’çiyek pir û pir baqil e.

Bi ya min ew:

-Ne ji wan ên “muxatabên xwe dikin şûna ehmeqan” e...

-Ji wan kes û kesayetiyên “pir virevir dikin, gotinên xwe virde wê de dibin tînin; di nav pirhejmariya peyvan de  çend rastiyan ji devên xwe direvînin” jî nîne.

-Bi qewl û qerar, bi sond û qesem bi dewleta xwe ve girêdayî ye.

Bersîva ku da min, hema mîna xwe wiha ye:

- Dewlet realîtaya Kurdan êdî nas kiriye. Ji vir şûnde êdî kes li dûv bişavtina Kurda nagere.Ew polîtîka qediya çû!

Bersîv çawa ye?

Bi gotina wî;gava yek ji te re bibêje: Rast e tu heyî, li vir î, tu wenda nabî! Zimanê te, çanda te pêşde diçe, digihîje zarok û neviyên te! 

Gelo dibe ku Oneş terîm û têgiha “bişavtinê”, naveroka wê, rê û rêbazên wê nizanibe?

Camêr rapora ku min xwest aşkera nekir lê, red jî  nekir.  polîtîkayên bişavtinê, yên  îro gora Kurda dikole  nepejirand.

Ez ê pêkereke( faktör, Krîter)  ji rapora 2009an a UNESCO’ yê pêşkêşî we bikim, ka rastiya rast çiye, dewleta Tirk çerxa aşê bişavtinê ( asîmîlasyonê) li ser serê Kurda digerîne an na,  bi çavên seran bibînin:

Pêker 7 : Helwest û polîtîkayên zimanî yên rêveberî û saziyan-statû û helwesta fermî(*)

     Dibe ku waletek, di warê çêşîtdariyek mezin a zimanên di nav xwe de, xwedî polîtîkayek diyar be. Wê gavê du helwestên radîkal bala mirov dikişîne: A yekemîn, Dewlet statûya fermî dide  zimanekî bi tenê ( yek zimaniya dewleta Tirk) û ên din bi tevahî paşguh dike, an jî ew hemî zimanên ku li ser axa wê tên bikaranîn dike xwedî  statûyeke fermî ya wekhev. Lê “statûya wekhevî” ya di qanûnan de, berdewamî û zindîtiya ziman demeke dirêj naparêzePiştgiriya teşeyî(formel) ya bo zimanekî serdest( zmanê desthilatdar) an jî kêmaxêver, bi van şêwazan tên pîvandin:

Piştgiriya wekhev (5) : Tevahiya zimanên welat bi qedr û qîmete in. Hemî jî bi riya qanûnan tên parastin û rayedar jî vê yekê bi sepandina polîtîkayên diyar, alenî teşwîq dikin.

Piştgiriya alîgir (4) : Di mijara zimanên xwecih de tedbîrên diyar ên parastinê yên rêveberiyê hene, lê gava dor tê sepanê (tatbîkat) alîgiriyek aşkera heye. Dewlet civakên etnîkî yên xwedî ziman bo parastin û bikaranîna zimanên wan teşwîq dike lê tercih ew e ku ew zimanên xwe di qada civakî de bêhtir di cihên takekesî de bikar bînin. Bikaranîna di hin waran de prestîjek mezin dide zimanên bindest( wek mînak; di merasîman de)

Asîmîlasyona pasîf  (3) : Rêveberî di mijara bikaranîna zimanên hindikayiyan de bêgane ye; çer heye zimanê serdest di qada civakî û gelemperî de zimanê têkilêyan e. Bi vî awayî zimanê civaka xwedî bandor dadigere zimanê fermî. Zimanên din ên hindikayiyan ji prestîjê bêpar in.

Asîmîlasyona aktif (2) : Rêveberî civakên hindikayî dikişkişîne dike endamên wan dev ji zimanê xwe berdin û bi tenê bi zimanê serdest perwerde bibin. Zimanên din di warê xwendin û nivîsê de nayên teşwîqkirin. Çi devkî çi nivîskî, bikaranîna zimanên din nayê teşwîq kirin.

Asîmîlasyona bi zorê (1) : Rêveberî xwedî polîtîkayek aşkera ye û li gorî wê piştgiriya zimanê sedest dike; lê mixabin zimanên hindikayiyan ne tên nas kirin ne jî tên destek kirin.

Qedexekirin(0) : Bikaranîna Zimanên hindikayiyan bi mîsogerî di hemî qadan de tê qedexekirin. Hin caran di jiyana takekesî de xweşbînî (tolerans)tê dîtin.

Radeya piştgiriyê	Ast	Helwesta dewletê ya li hemberî zimanan
Piştgiriya wekhev	5	Hemî ziman tên parastin
Piştgiriya alîgir	4	Zimanên hindikayiyan bi taybetî di qada takekesî de tên parastin. Prestîja bikaranîna zimanê bindest heye.
Asîmîlasyona pasîf	3	Di warê zimanên hindikayiyan de tu polîtîkayek aşkera tune. Di qada gelemperî de bikaranîna zimanê serdest tê teşwîqkirin
Bişavtina (asîmîlasyona) aktif	2	Rêveberî dike zimanê serdest ên din bibişifîne. Zimanên hindikayiyan ji parastinê bêpar e.
Asîmîlasyona bi zorê	1	Bi tenê zimanê serdest xwedî statûya fermî ye û zimanên din  ne tên naskirin ne jî parastin.
Qedexekirin	0	Bikaranîna zimanên hindikayiyan hatiye qedexekirin.

 (*)Beşek ji rapora bi sernavê “VITALITE ET DISPARITION DES LANGUES” ji Malpera fermî ya UNESCO’yê bi wergera Mamoste Marûf ji zimanê Fransî bo Kurdî.

http://portal.unesco.org/culture/fr/files/35646/12007683043Vitalit%E9_et_disparition_des_langues.pdf/Vitalit%E9%2Bet%2Bdisparition%2Bdes%2Blangues.pdf

Jêrenot:

Gava rewşa zimanê Kurdî dibe mijara lêkolîn û niqaşan gelek mirovên ji dilên xwe sax behsa polîtîkayên asîmîlasyonê yên dewletê dikin. Lê di rastiyê de heta ev çend salên dawîn  Kurdî ji asîmîlasyonê xedartir û wêdetir hatibû qedexe kirin. Îro ev qedexe bi awakî fîlî hatiye rakirin, lê “asîmîlasyona bi zorê”  ketiye şûna wê.  Zimanê Kurdî di qanûn û makeqanûnê de ne tê naskirinne jî tê parastin. Heke zimanek ne xwedî prestîj be, axêverên wî pê serbilind nebin, nfşên nû yên wê civakê- di dibistanan de perwerdehî bi wî zimanî be jî- ji wî zimanî şerm dikin û bi wî naaxivin. Ew ziman ji mirinê xwe rizgar nake.  Di pêvajoya komarê de çi di hunerê de çi di jiyana rojane de kurd bi xwe jî, ziman û çanda wan jî tim û tim bûye mijara qerf û pêkenokan. Rabûn û rûniştandin,xwarin û vexwarin,  kinc û girêdan jî tê de tevahiya  orf  û edet û hêjayiyên  wan” hovane û  paşverû”  hatine nîşandan. Ev yek li ser derûniyeta  Kurda l tesîrek pir neyînî kiriye. Heta çend sal berê ji  gel, di serî de zarok,  ji ziman û nasnameya xwe pir şerm dikir; li derveyî gund û bajarên Kurdistanê nasnameya xweya Kurd vedişart. Her wiha, beriya serhildana dawîn a Kurd, êdî   li bajarên Kurdistanê jî axavtina bi Kurdî wek gundîtî û nezantî  dihat hesibandin. Gava mirov pest û pêkûtî û cezayên ku mezinên malbatan bi salan  şerpeze kiribû jî bide ser vê derûniyetê şert û mercên ragihandina Kurdî ji nifşek a nifşa din êdî ji binî ve nemabû. Her çiqas ev rewş bi qasî berê ne xirab be jî, dîsa jî helwesta neyînî ya dewletê ya li hemberî Kurdî rê li ber ragihandin û hindekariya Kurdî digire û nifşên nû roj bi roj ji ziman û ji  çanda kurdî dûr dixe. 

                                                                                     (Mamoste Marûf )      

      

An Amed an Bodrum

Gelî parlamenterno, 

Dagirker êdî zarokên me yên li serê çiya û baniyan yeko yeko jî na, sih bi sih bi bombeyên bi jahrî, bi guleyên bi agir dikuje, termên wan teslîmî  gur û hirçan dike.

Ew bûye zebanî,  siyasetmedarên me sed bi sed diqefilîne, bê tirs û bê pirs davêje dojeha navê girtîgeh lêkirî; bi vî hawî sazî û dezgehên me vik û vala, mal û milk, dikan û axûrên xwedîşerefan bêxwedî, zarok û zêçên  canfidayan li ber dîwaran stûxar û bêkes dihêle.

Ew dike bi rê û rêbazên “ sixuriya teknolojîk û telefonîk” xofek wisa bike dilan ku hundurê xaniyan jî veguherîne “şûbeyên têkoşinê yên bi terorê re”  û malên me li me bike sûk û kolanên Amed û  Batman û Farqîna 92’yan;  ew sûk û kolan bûn ku ji tirsa bi pilepil be jî kesî newêrîbû di nav de  navê Kurd û Kurdistanê bilêv bikira...

Dagirkerê hov û har,  karê xwe yê bênamûsiyê, bê şerefiyê, bê wîjdaniyê di paş perdê  de bênavber dimeşîne.

Çerxa asîmîlasyonê bi lez û bez, heta jê tê bi zeft,  bi zilm û zext, bênavber li ser serê zarokên me digerîne; ji wan bê sûc û bê gunehan di yek rojekê de hezar û pêncsedan  ji ziman û  nasname, ji kok û asas dike; ji wan çavreş-belekan qirixên sosret, ji wan tebîet-melekan  ecêb û ucûbeyên bi dirûvkî û bi erdnîgarkî Kurd û Kurdistani, bi zimankî û  bi giyankî Tirk û Tirkîstanî diafirîne...

Maqûlno,

Roja ku me bi def û zirne, bi tilîlî û çepikan we şandin  Enqereya şewitî, di dilê xwe de bi qasî misqalê zerre  be jî hêviyek bo berjewendiyên xwe yên takekesî nehewand.

Ji birçîna zikê me bi pişta me ve zeliqî, me ji we kerîkî nan, serîkî pîvaz nexwest ku...

Keç û xortên me yên “bejnên wan ji tayên rihanê” di bin koxên xaniyan de bê kar û bê şixul di ser hev de riziyan me ji we daxwaziya torpîlê nekir ku...

Bi havînan ava genî vexwar; di zivistana reş de rêxa dewaran şewitand we pê nehisand ku... 

Di rêyên biçivanek ên bi kort û bi kersek, ên bi kunên roviyan, bi qulên kolemişkan neqişandî re pirî çûn hatin dil û gurçikên me hatin xwarê, me dîsa gilî gazinên xwe bi we de nekir ku...

Em bê bijîşk, sewalên me bê beytar, mêrg û zeviyên me bê endezyar man me wan kêmasiyan nedan rûyê we ku

hûn

“rûmeta me tenê” biparêzin.

Îro   dagirker destdirêjiya rûmeta me dike.

We di meclîsê de bi hêviya makeqanûna nû dixapîne, diewiqîne; zarokên me li serê çiyayan dikuje zîndanan bi me tije dike didewisîne.

Bi  rev, bi lez û bez ji wir derkevin; herin xwe bidin qûntarên çiyayên welatê xwe; destê xwe bidin şervanên xwe.

Ew jî nebû  dakevin kolanên  bajar û bajarokên xwe, xwe bigihînin gelê xwe.

Ew jî nebû wek şêx Seîdê pîr xwe  bi kefen bikin, li Daxqapiya Amedê serê xwe bavêjin rojiya mirinê.

Em êdî aşitî naxwazin... Ew aşitî  bû ku bû aşît û xwe berî ser me da.

Ew aşitî bû ku ciwanên me di nav deşt û çiya de dudilî, destekî bi kulmkî hişk givişandî;  destê din wek parsekan bo aşitiyê vekirî hîşt.

Gelî parlamenterno,

canik û camêrno, maqûlno, giregirno,

An hûn ê ji meclîsa dagirkeran a xapînok, ji partî pûrtiyên  fermî yên  êdî bûne pêlîstok dûrkevin, ber bi Amedê ve birevin; an jî hûn ê biçin Bodruma rengîn li ber devê Behra Sipî, bi araq û bîraya cemidî, xem û xeyalên xwe birevînin.

                                                                              Mamoste Marûf

Tarik Ziya Ekîncî çi dibêje çi nabêje!

Tarik Ziya Ekîncî çi dibêje çi nabêje!

Malpera ilkehaber.com bi Siyasetmedar û ronakbîrê me yê rûsipî  Dr.Tarik Ziya Ekîncî re hevpeyvînek kiriye. Ev kalemêrê jîr û jêhatî, ewqas jî xwedî ceribandinên rengîn û zengîn, bi ya min,  gotinên herî balkêş û têr û tije yên  van salên dawîn kiriye û bi vî hawî li ser navê xwe deynê  xwe yê li gel û li welatê xwe zêde zêde daye.

Hêviya min ew e ku wê siyasetmedar û karsaz û sermayedarên  me yên terr û can ên li ser kar, guh bidin şîret û pêşniyariyên wî yên giranbiha û bi coş kelecaneke nû miraz û mexsedê vî gelî bînin cih.

De ka em werin ser naverokê...

Kekê Tarik Ziya di tevahiya hevpeyvînê de qîmetek mezin dide hebûn û têkoşîna gerîla. Ew, şîret û rexneyên pir maqûl û baqilane li siyasetmedar û li burjuwaziya kurda dike. AKP’yê jî bi xapandin û ewiqandina( oyalamak) Kurda, bi vegerîna  ser xeta dewleta Kemalîst tewambar dike. Piştî van nêrînan  miraz û mexsedê dewleta Tirk, yê Îran û yê DYA û yê AKP’yê û yê Fethulah dide ser hev, dike yek û wek singê ga  dike qulên çavan: “Ew tenê ji gerîla aciz in; bo berjêrkirina gerîla  nema dek û dolab in, nema fen û fût in dikin. Gavên demokratbûnê yên ku çend e davêjin jî ne ji bo çareseriyê , bo  tunekirina gerîla ye...

Birêz Ekîncî ji wan kêm kesan e ku bi polîtîkaya bingehîn a dewleta Tirk hisiyaye û pûşê dewletê dide der... Bi ya wî derd û kula dewleta tirk bişavtina Kurda ye. Lewma çi Îslamparêz çi Kemalîst tev bi yek dengî perwerdehiya bi zimanê Kurdî red dikin. Di vir de siyasetmedarên Kurda jî diniçîne û ji wan re dibêje: “Vê malkambaxiyê, asîmîlasyonê bînin rojevê. Kes, bi taybetî gelê tirk ji we tu tiştek fêm nake. Ew we “wek parçekir û cudaxwazan dihesibîne”. Madem ku hûn dibêjin em dixwazin bi gelê tirk re bijîn, divê dora pêşî hûn wan îqna bikin. Nebe divê hûn Kurdistana azad îlan bikin; êdî  kîjan dewlet  we nas kir kir...” 

Kekê Ekîncî burjuwaziya Kurd jî dikole û neserxwebûna wê, bi novokê ve girêdana wê ya bi dewletê ve dike bîra me. Bi ya min jî ev rastî  bextreşiya  herî mezin a  vî gelî ye. Min jî çend sal berê gotibû; bo avakirina dibistanên taybet tu astengî li ber Kurda tune ye. Kurd dikarin li ser navê şîrketên anonîm hêz û quweta xwe ya aborî bigihînin hev û ji kireşan heta zanîngehan dibistanê taybet vekin; piştî waneyên divêtin ên bi Tirkî, dikarin di van saziyan de waneyên bi Kurdî jî bidin ber zarokên xwe. Her weha  “bo zarokên ji derve hatî” warên razanê yên lê jiyan bi tevahî bi kurdî( yûrt),  qursên bi Kurdî yên bo hindekariya pîşeyên cûrbecûr ( xwarinpêjî, dirûn- nexişandin, necarî, hesinkarî,  risandina merş û xaliyan, teknîkên cotkarî û sewalwanî û masîwaniya nûdem, koşkerî, solbendî, rêberiya turîstan, qursên xwedîkirina dergûş û nexweşan, Hwd.) jî bend li ber lehiya bişavtin û xwe bişavtinê girê dide. 

Mijara herî girîng a vê hevpeyvînê hevdîtinên dewletê yên bi Birêz Ocan re ne. Ew vê yekê jî pûç û vala dibîne. Bi ya Ekîncî du baskên dewleta Tirk jî (Kemalîs û îslamparêz) bo asîmîlasyona netewa Kurd bihev kirine û ew serê xwe di ber vê yekê de didin dîsa jî hebûna gelê Kurd, mafên wî yên neteweyî napejirînin. Hevdîtinên dewletê yên bi Birêz  Ocalan re wek xapandina Musa Anter a ji aliyê MİT’ê ve dibîne û  van hewvdîtinan jî wek gêzirandin û ewiqandina( oyalamak) gelê Kurd dihesibîne. Birêz Ekîncî sedema ewiqandinê jî “ji çiya berjêrkirina gerîla” nîşan dide. Ez tevlî van nêrînan  dibim lê, “sedema ewiqandinê bi berjêrkirina gerîla tenê ve girêdan” bi ya min kêm e. Stratejiya dewletê bi tevahî li ser bişavtinê hatiye ava kirin. Dewlet û giregirên wê dem bi dem gavên qaşomaşo davêjîn; bi soz û qewl û gotinên xweş li ber dilê Kurda didin; lê rastî ev e ku di salekê de 300 hezar Kurdên Tirkînezan dimirin,  di şûna wan de 400 hezar Kurdînezan jidayîk dibin. Bi hesabekî din, di deh salan de 4 mîlyon Kurd ji ziman dibin. Ji van bêzimanan gelek jî ji nasnameya xwe  dûr dikevin, dibin ji wan Tirkên bavkurd( Kurd kokenlî Türk). Ên li ser Kurdayetiyê mayî jî ( bê ziman lê welatparêz) bê zar û ziman, bê çand û nasname, bê dewlet û bê saziyên neteweyî nikarin nirx û hêjayiyên Kurdayetiyê ragihînin zarokên ji doxînên xwe  ketî jî... Ew jî bi mirina xwe re kurdbûna xwe ya nîvco jî binax dikin...

Birêz Ekîncî li ser tifaqa “bi partî pûrtiyên çepgirên tirkan re” jî gotinên balkêş kiriye. Bi ya min di vir de jî hin kêmasî hene. Gelek çepgir û sosyalîstên Tirkan, -neteweperest û Kemalîst ne tê de- di warê mafê Kurda de çareseriyek zûtirîn û demildest dixwazin. “Paş xistina daxwaziyên neteweyî yên kurda heta avakirina pergaleke sosyalîst” nêrîna hinekan e û xwediyên van gotinan di bin banê kîjan partî û saziyan de disitirin em tev pê diznin. jixwe Tevgera Azadiya Kurd tim û tim ji wan dûr disekine.

Dijberiya hin çepgiran ya bo YE’yê ( Yekîtiya Ewropayê)  jî pir girîng nîne û di dil û wijdanê xwe de mirov maf dide wan. Ma ev qetl û xwîn, ev înkar û tunekirin ne ji durutî û berjewendîperestiya wan e ku heştê sal e em jê eleman in, hetikî û bêzar in?

Heke Kurd dixwazin enî û çeperek demokrat ava bikin, divê ew çepgir û sosyalîst, lîberal demokrat û Îslamparêzên demokrat jî tê de, hemî dînamîkên demokrat bidin tenişta xwe. Xêra ku em ji wan hêvî dikin ev e: Bila ew gelê Tirk di warê demokrasî û mafê mirovan de serwext bikin.

Bila ew polîtîkayên Dewleta Tirk ên bo bişavtina gelê Kurd ev nod sal e dimeşîne bi gelê Tirk bidin zanîn .

Lê heta ku ew vê yekê nekin, Anatoliyê bajar bi bajar, gund bi gund negerin, afat û tofan û xela û lehiya ku dewleta Tirk li ser serê me Kurda rakiriye ji gelê Tirk  re nebêjn, Tirkan şiyar û serwext nekin, di hilbijartinan de bi me re hesabê parlemaniyê tenê bibînin, wele di vir de jî Kekê Tarik Ziya rast dibêje...

Xwedê umrê xayîn û nezanan bide ser yê Kekê Tarik Ziya.

                                                                 Mamoste Marûf     

 

Çiqas Kurd neçûn ser sandoqan?

Hilbijartinên 12’ê Hezirana 2011’an, bo gelê Kurd bi serkeftineke mezin bidawî bû. Divê neyê jibîr kirin ku ev hilbijartin ne ya pêşî ye ne jî ya dawîn e. Gere em bo hilbijartinên li pêş me ji niha ve amdekariyên xwe bikin ku grafîka serkeftinê tim û tim ber bi jor ve rapelike û gelê Kurd û hevalbendên wî di riya ked, demokrasî û azadiyê de bêhtir bandor li desthilatdaran bikin û bibin xwedî gotin.


Di serî de divê em kêmasiyên xwe destnîşan bikin û bo ji holê rakirina wan rêyên çareseriyê bigerin.

Bi ya min kêmasiyek pir mezin; berjêrtiriya rêjeya çûyîna ser sandoqan a Kurdistaniyan e.


Rêjeya bikaranîna dengan li sê bajarên herî gur ( qerebalix)ên Turkiyeyê:
Stenbol: % 86,94
Enqere: %88,58
Îzmîr: : %87,35
Nîvekî( ortalama) : % 87,62




Rêjeya bikaranîna dengan li pênc bajarên li rojavayê Turkiyeyê:
Manîsa : %91,59
Balikesîr : %89,84
Denizlî : %91,14
Mûgla : %89,32
Edîrne : %89,29
Nîvekî: % 90,23


Rêjeya bikaranîna dengan li pênc bajarên Turkiyeyê yên ku niştecihên wan ji ber bêşuxuliyê herî pir koç dikin:
Samsûn : %85,77
Kastamonû : %88,64
Amasya : % 91,73
Çorum : %90,45
Trebzon : %84,89
Nîvekî: % 88,29

Rêjeya bikaranîna dengan li pênc bajarên Kurdistanê:
Amed: %83,57
Riha: %84,37
Agirî: %74,72
Mûş: %81,42
Wan: %80,17
Nîvekî: % 80,85


Heke em nîvekiya hilbijêrên pênc bajarên Turkiyeyê, ên ku niştecihên wan ji ber bêşuxuliyê herî pir koçî derveyî welatê xwe dikin bidin ber rêjeya hilbijêrên ku li pênc bajarên Kurdistanê, yên neçûne ser sandoqan, bi awakî qethî tê dîtin ku rêjeya Kurdistaniyên ku dengên xwe bikar neanîne , ji sedî 7,44 zêdetir e.

Ev rêje, ji nîvekiya pênc bajarên herêma Egeyê % 9,38, ji nîvekiya sê bajarên herî gur (qerebalix) ên Turkiyeyê % 6,77 zêdetir e.

Gava mirov rêjeya % 80,85 Kurdistaniyên ku çûne ser sandoqan dide ber rêjeya nîvekiya tevahiya bajarên Tirkiyeyê (% 88,71) derdikeve holê ku : Ji sed welatiyên Turkiyeyê 12 kes, ji sed Kurdistaniyan 20 kes neçûne ser sandoqan, dengên xwe bikar neanîne.

Kurdistaniyên ku neçûne ser sandoqan bi giranî ew kesên xizan in ku bo debara xwe bi havînan diçin bajarên Turkiyeyê û wek karkerên demsalî dixebitin. Ji ber taybetmendiyên çînî û ji ber çêtir nasîna wan a nijadperestiya li dijî gelê Kurd ew bi piranî dilxwaz û alîgirên Tevgera Azadiya Kurd in. Neçûyîna wan a ser sandoqan derbek gelek mezin li têkoşîna siyasî ya gelê kurd dide.


Bo pêşîlêgirtina vê yekê, divê parlemanên bloga ked, demokrasî û azadiyê demildest pêşnumayek ( qanûn tasarisi) amade bikin, bînin meclîsê û rê li ber welatiyan vekin da ku ew bikaribin di nav tixûbên Turkiyeyê de , li her devrî dengê xwe bikar bînin.


Bi ya min astengiyên li ber wan ne rewa ye ne jî qanûnî ye . Hela li vê ecêbê û li vê gosirmetê: “Welatiyên li derveyî Turkiyeyê bikaribin dengên xwe li ber deriyên gumrukan bidin, yên di nav sînorên Turkiyeyê de cihên xwe guherandine ji vî mafî bêpar bin!”


Mirov dikare bo welatiyên ku wexta hilbijartinan li derveyî gund û bajarên xwe dimînin, di hin qadên hilbijartinê de, di cihên beriya hilbijartinê destnîşankirî û amadekirî de ( qadên hilbijartinan bi gelemperî dibistanan in) bi riya înternet û prînterê karten hilbijêriyê amade bike û saetek beriya bidawîbûna dengdayînê bihêle ku ew jî dengên xwe bidin. Heta bi dawîbûna dema dengdayînê( li Kurdistanê 16:00, li rojavayê Turkiyeyê 17:00) heke ev welatî nikaribin terka qada hilbijartinê bikin wê gavê rê li ber dengdayînên dubarebûyî (mukerrer) jî tê girtin.


Rêyek din jî, roja hilbijartinê, li seranserî Turkiyeyê di qada hilbijartinê de bi rêya înternetê dayîna tevahiya kartên hilbijêriyê ye. Heke welatî, mal dibe, hotel dibe, nexweşxane dibe roja hilbijartinê rûniştivanê kêjan taxê be, di qada sandoqên wê taxê de bikaribe ji rayedarên hibijartinê karta hilbijêriyê bistîne û dengê xwe bikar bîne, ev yek rêjeya tevlîbûnê berjortir dike. Welatî carek karta hilbijrriyê stendibe, bi dayîna dengê xwe re ew wê radestî lijneya sandoqê kiribe, cara duduyan nikare kartek din bistîne, jiber ku di înternetê de ev nelirêtî wê bixûyê.


Bi hesabê ku min kiriye, heke rêjeya dengdayîna Kurda jî bigihîje nîvekiya Turkiyeyê, dengên partî û blogên Kurda wê herî kêm % 2 zêdetir be. Li metropolên Turkiyeyê Ji sedî du zêdebûna dengên Kurda dibe sedema serkeftineke pir mezin. Wê gavê bendava % 10, ya ku xêrnexwazan li ber Kurda danîne, dibe sîleyek bi tîn û li bin guhên wan dikeve.                                   Mamoste Marûf

Ehmeq kî ye, çito ye?

                                                                                                                     10
Gotineke mezinên me yên Serhedî yên berê hebû; digotin ; “ mejiyê bêmejiyan, çavên wan e”


Ev gotina ku yek ji nîşaneyên deha û kûrahiya hişmendiya xwezayî ya gelê Kurd e, bi serê xwe dikare bibe pîvan û mîhenka asta serwextî û şiyariya hemî mirovan.


Bala xwe bidin derûdora xwe, dê hûn ê;


“rastî mirovên heyrana televîzyonên plazma werin, çima ku TV ji perê din ê cihanê deng û dîmenan tîne ber çavan,


rastî mirovên 40- 50 salî yên, çawa zarok bi şekirên sor, bi telefonên xwe yên bêrikê şad dibin werin; çima ku bi dest dayîna bişkokek çiqas dûr be ne xem e; telefon, mirovan tîne ber guh û çavan


rastî mirovên li ber kompûtûr û tirêmpêl û avahî û alav û amûrên teknolojîk û xweşik û bedew û baqil û bi merîfet dev vekirî wek rebenan mayî werin, çima ku ew bi tevahî bi çavên seran tên dîtin, lewma jî taybetmendiyên wan tên nasîn û zanîn ”


Lê çi heyf e ku, li vî welatî hûn ê rastî kêm kesên heyran û qurban û dilketiyên ked û demokrasî û azdiyê werin; jiber ku ev her sê mefhûm û têgihên mîrat jî , bi çav na, bi mejî tên dîtin...


Hilbijartina demokratîk, ya ku çêjika DEMOKRASIYÊ ye, bo destnîşankirina rêvebir û berpirsyarên gel û netew û kom û komikên ji mirovan pêkhatî, riya herî zanistî, rêbaza herî xweş a “li nirx û hêjayî û rûmeta mirovahiyê hatî” ye.


Demokrasî, ew destkeftî ye ku


di dirêjahiya têkoşîna bi hezaran salan de;


di encama mirina bi mîlyaran mirovan de;


di dawiya zîndan kirin û bi qeyd û lale kirin û dîn û har kirin û ji ax û welat kirina bi mîlyonan mirovan de,


dîsa di dawiya wêran û wêrtas kirin û şewitandin, bi gaz û çekên kîmyewî jahrîkirina bi sedan welatan, bi kedeke bêhempa , bo rızgarî û azadıyê hatiye bidest xistin.


Zilm û zordestî û neheqiya dagirkeran; ked û hişmendî û xwîn û xwîdana serok û şervanên Kurdan kir, exlebê Kurda, tevî hevalbendên xwe, hiş û aqil “ji çavan derînin” bidin serî. Lewma ew girîngî û qedr û qîmeta KED û DEMOKRASÎ û AZADÎyê dizanin. Xweliya heft bajaran li serê bi mîlyonan Tirkên bi mekteb û bi medrese lê, “hiş û mejî di çavan de miciqî û mayî” be.


Xweliya çar hezar gundên bi destê dagirkeran şewitandî, wêran û wêrtas kri jî li serê kurdên bêtextik û totikvala be...


We ehmeqan nas kir?
                                                                                              Mamoste Marûf














pûşper 2011

Derbarê hilbijartinan de şiyarî û pêşniyarî

 Li vî welatî Piştî darbeya leşkerî ya sala 80, çiqas referandûm û hilbijartin pêkhatin, çi li Kurdistanê çi li Stenbolê  hema bigire di tevahiyan de ez û memosteyên hevalên xwe, em  li ser sandoqan wek rêvebir hatin peyvirdarkirin. Ev jî kir em bibin xwedî gelek tecrubeyan. Lê,  hingî ku desthilatdarî ketiye destê AKP’yê, bi taybetî li Stenbolê, di şûna mamosteyan de, bi gelemperî  karbidestên şarederiyên AKP’yî  wek rêvebir didin ser sandoqan. Di vê hilbijartinê de, ez jî tê de, ji  % 90’î mamosteyên endamên Egitim-Sen’ê betal mane.  

Piştî hilbijartina borî, çar  hevalên min ên mamoste,  yên “li Stenbolê li ser sandoqan peywirdarkirî” ragihandin ku  hin nûner û çavdêrên li ser sandoqan,  yên alîgir û dilxwazên partiyên din, pêşniyariya  li hev parvekirina dengên DTP’yê û yên endamên serbixwe yên demokrat û azadixwaz kirine, lê ew bi tundî vê yekê red kirine.

Ji van hewldanan mirov têdigihîje ku ev cûre teklîf li gelek deveran tên kirin. Heke, serokê sandoqeke, tevahiya endamên lijneya sandoqê û çavdêrên partiyan li ser teklîfek bi vî rengî bihev bikin, bi hêsanî dikarin dengên dijberan di nav xwe de parve bikin.

Gava mirov gund û navçe û bajarên ku welatiyên wan bi neyartiya gelê Kurd sor û dîn û har kirî tîne ber çavan dest û dil ji demokrasiya vî welatî sar dibe; mirov dikeve nav xem û fikaran...

Bo pêşîlêgirtna vê xetereyê divê rêvebirên BDP’yê û yên partî û kes û kesayetiyên  din ên hevkar, çavdêran bişînin ser  tevahiya sandoqan. Dibe ku evqas çavdêr neyên peyda kirin, wê gavê qe nebe divê “serê her avahiya ku lê hilbijartin heye”  kesek wek berpirsyar bê peywirdarkirin; da ku xêrnexwaz bizanibin ku dengên Kurdan û azadîxwazan bê xwedî nîn e...

Lê, ji vê yekê girîngtir, piştî vê hilbijartinê, divê wekîlên me bo pêşîlêgirtina van nelêrêtiyan li riya çareseriyê bigerin. Wek mînak dikarin pêşniyariya numre dayîna hemî pusula û zerfan  bikin. Bi vî karî,  gava sandoq tên ber destê  lijneya hilbijartinê ya navçeyê, bi awakî aşkera tê dîtin û tesbîtkirin “ka kîjan  pusula û zerf bo çi hatiye betal kirin,  kîjan pusula bo kîjan partiyê hatiye bikaranîn.”

A dudo pêşniyara “li navendên navçeyan, li ber çavê nûnerên hemî partiyan jimartin û ji hev veqetandina dengên “sandoqên  ku lê hilbijartin bê çavdêrên partî, bê çavdêrên endamên serbixwe pêkhatiye ”  jî di cih de  ye.   

Bi taybetî ev tedbîr bo hilbijartinên li pêş , yên ku baraja % 10 berjêr dadikeve pir û pir girîng e. Hek ev tedbîr neyên stendin, kes nikare dengên du-sê mirovên xwedî wijdan ên li gundê Kurtkapani ya Bogazliyan a Yozgatê, yên li gundê Çîçeklî ya Trebzonê biparêze û ragihîne Lijneya Bilind a Hilbijartinê ya li Enqereyê ...

Hin kes wê bibêjin “ ma li Kurdistanê jî,  li gundên bi tevahî welatparêz jî, ev nelirêtî nabin?”

Naxêr, li Kurdistanê, mamoste dibe, karbidestek din ê fermî dibe, endamê partiyek nekurdistanî dibe yek be jî  kesek “dijberê Tevgera Azadiya Kurd” di lijneya her sandoqê de  cih digire. Lê, li Anatoliyê, ji ber polîtîkayên nijadperest ên dewleta Tirk, piraniya welatiyên tirk,  tevahiya  partî – pûrtiyên tirkan, li hemberî Kurda dibin yek û li ser sandoqan çi dengên hevkar, alîgir û dilxwazên Tevgera Azadiya Kurd hene  an di nav xwe de parve dikin, an jî bi awakî betal dikin.   

Bi vê demokrasiya xapînok û qelp, wate û girîngî li alîkî, hêviya hevkariya demokrat û aşitîxwazên Kurd û Tirk û gelên din ên Anatoliyê,  di dil û mejî û wijdana gelê Kurd de kêm dibe.

Hilbijartinek din, gere “Abdullah Levent Tuzel ê Gîresûnî, Akin Bîrdal ê Nîgdeyî, Nursel Aydogan a Bursewî ” her yek  li welatê xwe bikaribe bo wekîltiyê bibe endam û nûnertiya hemwelatiyên xwe yên xwedî şeref û rûmet bide ser milan ku baweriya gelê Kurd a bo “têkoşîneke hevpar a bi bi gelên din re ” xurt bibe. Ev blog wek îro “Xwedêgiravî, nîvco û yekalî” nebe. Em û gelên din ên vê erdnîgariya kambax, bikaribin bi hev re li ser hîmek rast û zexm û rasteqîn, bi ked û xwîdaneke hevpar, bo azadî û serfiraziya hemî mirovan xêniyek xweş û bedew ava bikin. Ev yek jî dora pêşîn bi ewlehiya sandoqan pêkan e.

                                                                                          Mamoste Marûf  

   

Hawar you Mister Şimşek; li Batmanê kalmadi êdî eşek

Di 11’ê Gulana 2011’an de nivîskarê bi navê Abdulkadir Selvi di quncikê rojnameya xwe ya bi navê Yeni Şafak’ê de xwedê giravî pesnê Mehmet Şimşek'ê wezîrê maliyeyê û endamê wekîltiyê yê Batmanê dide. Sernavê nivîsa wî jî heta dibêjî gundî ye: Mehmet Şimşekê Kefrewî; serokwezîr ê hembêzker.


Selvî, ji Şîmşek rewşa kampanyaya wî ya hilbijartinan,

bi zimanê mamosteyekî dibistana seretayî dipirse.
Ew jî vê pirsê wek xwendekarekî baqil ê pola yekemîn bi gotina “pir baş e” dibersivîne.(emrê Xwedê ye. Ma ew ê çi bibêje?) 



Dûre jê pirsa zimanê Kurdî dike:


-Gelo cenabê we, hûn bi Kurdî diaxivin?


-Ez bi Tirkî jî bi Kurdî jî diaxivim. Gava destê xwe didim hemwelatiyan li wan bi kurdî dipirsim. Jin bi Tirkî nizanin...


Piştre hişê wî tê serî; asta Kurdiya xwe tîne ziman:


-Lê, bi Kurdî tenê dikarim tiştên wek “hûn çawan in, baş in” bibêjim. Li hemberî girseyan nikarim biaxivim. Kurdiya min têra vê yekê nake.


Selvî dixwaze têbigihîje ka di kampanyayê de ew ji Batmaniyan çawa dengan dixwaze:


-Bi keyayan re ( muxtar) me civînek lidarxist. Min ji wan re got ez Kefrewî me. Bavê min xwendin û nivîsandinê nizanîbû. Kekê min bi destê me ve girt, em dan xwendin. Di siya xwendinê de ez bûm wezîrê maliyeyê.( We nexwendiye loma hûn nebûne tiştek; heke hûn jî bixwînin tu pirsgirêk namîne)


Selvî di vir de firsenda xwe dibîne û kul û merez û mirazê dilê xwe dide der: “Divê em mînakên wek Mehmetê Kefrewî yê bûye wezîrê maliyeyê zêdetir bikin. Demokrasî Mehmetê Kefrewî dike wezîr; Teror xortên Gewerî dişîne çiya û dike terorîst.”


Mînakê ku ew dide ber Batmaniyan bi kurtî û kurmancî ev e: Zarokên xwe wek Mehmet Şîmşek bê çand û bê zimanê Kurdî, bê hestiyarî û dilşewatiya bo kurd û Kurdistanê li bajarek Tirkiyeyê bidin xwendin. Dûre heke we lê anî, heta ji we tê, wan bişînin welatên dûr ku bila ew bi zilm û zordarî, bi înkar û tunekirina gelê xwe nehisin. Piştî bidawîbûna zanîngehê, wan bînin Tirkiyeyê. Çer heye , bê ziman, bê nasname, bê hestiyarî, bê esil û bê asas û bê reh û bê binyat êdî "hew dikarin bi gelê xwe re tevbigerin". Bi vî awayî serê wan jî nakeve belayê. Ew dibin Wezîr jî, serok wezîr jî...

Kesê ku vê rêyê dide ber Kurda Abdulkadîr Selvî yê Îslamparêz û Umetparêz e...


Ka em Selvî bidin ber serbazên Kemalîst ên dizên keçikên Kurda; dê gelo hûn ê bikaribin wî ji ji wan zordest û xwînxwaran veqetînin?


Ew dagirkerên faşîs û şovenîst bûn ku di dem û dewrana komkujiya Dêsimê de; “keçikên reben ên Kurda yên sêwî, bêxwedî li ber diwaran mayî ” dibirin ji xwe re dikirin berdestî.


Ew bûn wan stûxwaran di dibistanên herî bijarteyên dûrî Kurdistanê de didan xwendin. Ew bûn wan keçikên bi rû û bi sifetkî kurd, bi çav û birûyên reş-belek dîsa kurd, bi husn û dirufkî hezar caran Kurd” di nav çend salan de bi mejîkî, bi giyankî ji bavtirkan bêhtir dikirin tirk û wek siyasetmedar û bijîşk û hemşîre û mamoste bi ser kurda de dişandin...


Ma polîtîkayên nijadperestên 70- 80 sal berê û yên AKP’yê û yên Îslamparêz û umetparêzên ku niha xwe wek demokratên rehmanî nîşan didin ne yek in?


Kî û kê dikare Mehmet Agar ê Elezîzî yê ku radibû rûdinişt digot dewlet ez dame xwendin; min deynê xwe daye wê ” û Mehmet Şîmşek ê Batmanî yê niha dike deynê xwe bide dagirkeran ji hevûdu veqetîne?


Yê yekem bi hezaran operasyonên bi xwîn; yê duyemîn, vê gavê, bi operasyona “ji mirovatî, ji nasname, ji têkoşînê, ji Tevgera Azadiyê kirinê” deynê xwe dide dagirkeran.


Ez di şûna Batmaniyan de bûma, gava Mehmet Şimşek hat qada stasyona Batmanê, bi Kurdiya qirix a ku ew jê fêm dike min ê pêşkêşî wî bikira ev çend pankartên hanê:


Te çi da dagirkeran; ew te kirin bakan?
Hawar you Mister Şimşek; li Batmanê qalmadî êdî eşek.
                                                            Mamoste Marûf