Şerê psîkolojîk û Kurd

Gundê ku ez lê ji dayik bûm, bi peyatî saetek nêzî Qolhesarê; gundê şêx Seîd Efendiyê Pîr e. (Ev gund niha taxeke navçeya Xinûsê ye) Gundiyên me bi tevahî murîdên mala şêx bûn û zarokatiya min, bi qêrîn û hewar û lorînên li ser vê serhildana bi êş û jan derbas bû; ew serhildana ku serok û rêvebirê wê şêxê ezizê ber dilan bû. Di vir de tişta herî balkêş ev e ku; di despêka serhildanê de, yekîtiya kurdan, coş û heyecana kurdan biratiya kurdan tiştek kesnenedîtî ye… Pîr û xort, jin û mêr, dewlemend û xizan, sofî û terkîselat, bi tevahî ji bo serkeftinê dest didin hevdû…Yên dikarin, bi çek û bi bivir û bi çoyan; yên pîr û hêjar bi dia û selewatan , bi yek dil û canî peywira xwe tînin cih û dikin welatê xwe yê stûxar ji destê dagirkeran rizgar bikin.

Di wê pêvajoyê de qetl û xwîn, çavnebarî û mixenetî, bêbextî û hesûdî ji nav xelkê serhedê radibe. Gur û mih  bi hev re diçêre… Camêrên ku ji hev pênce mêr kuştine, li hev tên, bi hev re di bin ala kesk û sor û zer de davêjin ser Kela Xinûsê û wê rizgar dikin… Alagirên (bayraqtar) wan “Ehmedê Çarsingê ji gundê Xelilçawîşê ye û min bi xwe jî wî “camêrê girê geriyayî” yê babaegît bi çavên serê xwe dîtiye nas kiriyê û guhdariya suhbetên wî kiriye û bûme şahedê coşa wî... Lê, xweziya berê rojê bihata girtin û wisa nebûya, piştî demek kin û kurt, serhildan têk diçe. Li pey serhildanê li serhedê tiştek ecêb û “kesnedîtî” diqewime;( Ji ber neyîna civaknasan kes li ser nesekinîye) Serhed bi hev dikeve, serobino dibe… Deh car li şehîdên serhildanê , di gundan de, di şerên navxweyî de, mirov tên kuştin. Psîkolojiya têkçûyinê ya li hemberî dijmin kok û aca serhedê diqelîne. Ew wekî beranan, wekî pezkûviyên Sîpana Xelatê qoçên xwe di can û bedenên hevdû de ko dikin! Dewleta xayin û bêbext heta jê tê an qet mudaxaleyî van bûyeran nake - bike jî - heta mirina bi dehan kesan bi derengî dimîne. Ên tên girtin, gelek caran bi bertîl, carinan bêsebep (?)tên serbestberdan û ev jî şer û pevçûnan hew diçe gurtir dike. Ev rewşa kambax heta nifşa me berfamkî bû, heta salên 60 û 70’yan kudand. Sedema koçberiya van salan a kurdan a ber bi Anatoliyê ve ji xizaniyê bêhtir, birakujî bixwe ye! Dilê neyar bi vê jî rehet nebû îcar bi komandoyan dest bi “avêtina ser gundan” kir. Gundî rastî zulm û zordariyek bê hempa hatin. Hema bêje di qula derziyê re hatin derbaskirin! Di vê pêvajoyê de kurd hinek bi dek û dolabên dijmin hesiyan. Mêrkujî gelek kêm bibû. Dengbêjan hêdî hêdî dev ji “kilamên li ser heyfhilanînê” berdidan û kilamên “berxwedanê” û yên “dilan” di nava gel de belav dikirin. Dengê Reso û Şakiroyê nemir ji we re -nîvco be jî- şahediya hêviya gel a bi kurdistanê dike . Lê fêlbazî, genîtî û leyistikên kirêt ên dagirkeran bi dawî nebûn… Dîtin ku wê Kurd, li hemberî wan, bikevin kozikan, hin dafik û xefikên ên din danîn ber gelê me yê nezan û belengaz… Îcar bi karbidestên TAPÛ KADASTRO’yê avêtin ser gundan...

Belê piştî komandoyan icar dora wan bû… Piraniya erazîyên gundiyan bê tapî û bê qeyd bûn. Rabubûn ranebubûn, ji bav û kalan bi vî hawî dîtibûn. Karbidestên tapûyê di bin siya cendirmeyan de, gund bi gund digeriyan, erdê filankesê jê distendin û didan bêvankesê. Sedem? Çima? Kes nizanîbû... Ti car bi gundiyan jî ne dişêwirîn. Her tişt defacto bû. Heq û hiqûq ketibû bazarê. Hin malbat di rojekî de vediguheriyan parsekên ber dîwaran! Nema debara xwe di gundê xwe de bikirana… Du rê mabûn li ber wan; an ew ên zevî û mêrgên xwe ji destê gundî yen meriv û xal û xarzî û birazî û xinamiyên xwe xelas bikirana, an jî gund biterikandina, biçûna welatê xerîbiyê!. Bi derketina kadastroyê, gundî bi çek û ço û tevşo û bivir û tirpanan diketin nav hev... Serhed dîsa di nava agirê birakujiyê de diheliya!. Bi hezaran ocax kor bûn. Bi sed hezaran gundî koçî Anatoliya şewitî kirin. Kurd hêviya xwe ji kurdayetiyê birîn. Gotinên ; “ji me tiştek çê na be ! Kurd nabin mirov! Em ne gû(v)kî ne!” ketin devên ji zarokên heft salî bigre heta kalên heftê salî … Psîkolojiya têkçûyinê carek din mala me xera, ocaxa me kor kiribû! Ev malxirabî çi anî? Stûxarî, belengazî, otoasimîlasyona bi dil û canî, ji xwe şermkirin, erdheja derûnî, ji neyarê xwe re heyranî qurbanî, bi hevdû re fesadî, şeytanî... Tu rewşenbîr, tu wêjenas, tu civaknas, tu psîkiyatr nikare derd û kulên serhedê bîne ziman… Bİ HEZARAN KEÇÊN XWE YÊN BÊ ZAR Û ZİMAN, DEH , DONZDEH SALÎ – GELEK CARAN BÊ QELEND- DAN GUNDİYÊN TİRK ÊN SERÊ ÇİYAYÊN ANATOLIYÊ… Kevir heliyan. Piraniyan wan dîn bûn! Gelek ji wan di bazara fihûşê de bûn sermaye! Di her gundekî Afyonê de, Manîsayê de, Muglayê de çend parçeyên ji me hatine qetandin hene, kes pê nizane. Ji ber Psîkolojiya têkçûyinê, zarokên serhildana Şêx Seîd, yên Agiriyê, yên Koçgiriyê, yên Dêrsimê parçeyên xwe ji xwe dikirin û didan kî? Hevalino, piştî Serhildana mezin, serhildana me, serhildana îro welat dîsa pel veda, kulîlk vekir şax veda… Xwîn û can pê de hat. Birînên xwe pêça, eyb û şermên xwe veşart, xwe bi Şêx Seîdê Pîr da efûkirin. Bi çi? Bi xwîna bi hezaran şehîdan…Bi efsaneyên herî naif, bi dil û can, bi ked û xwîdanê. Ez bim, di Azadiya Welat a hefteyî ya çend sal berê de bû, nûçeyek hebû, tê bîra kesî? Li bajarê Agiriyê, bavekî sê keçên xwe frotibû Afyoniyan. Ji bona firotina keça xwe ya çardemîn dîsa gazî Afyoniyan kiribû. Lê xortên Agiriyê li otogarê ser û guhên bavê keçikê û yên tucarên Afyoniyan dişikênin û keçikê ji nav dest û lepên wan xelas dikin û wê teslîmî merivekî wê yê bixêr dikin. Hevalino, hinek rewşenbîrên me (?) carnan bi bi gotinên xwe yên ultra –entellektûel, carinan bi psîkolojiya “xwe piçûkdîtinê”, carnian “ji fexr û quretiyê,” lê tim û tim bi Psîkolojiya têkçûyinê êrişî tevgera azdiyê dikin; dibin qirnî, dibin agir û bizot dikevin can û bedenên yên ji dil û can bi can û xwîn ji bo vî gelî têdikoşin. Bi ya min ew hê jî di kûrahiya dilê xwe de baweriya; “ji me tiştek çê na be ! Kurd nabin mirov!” dihewînin… Ma bawriya serkeftinê bi kê û kî re hebe, dikare di nava kar û xebatek din de be; xeynî parêzvaniya yekîtiyê û hêvî û moraldayînê? Ev çend salên dawîn dijmin dike -çawa anî serê bav û kalên me- psîkolojiya têkçûyinê dîsa nava me de belav bike… Ji alîkî ve bombeyan di ser serê me de dibarîne, aliyê din ve bi televîzyon û rojnameyan dike moral li me xera bike, qidûm li me bişikêne... Yên dikevin vê dafikê an hin siyasetmedar û rewşenbîrên me ne ku ew rexneyên ne lirê li tevgera azadiyê dikin...An gundiyên mene ku dîsa çav lê ne, qoçên xwe li hevdû bidin. Ev çend sal e hingî ku dewleta dagirker vê polîtîkaya kirêt, şerê psîkolojîk dimeşîne, bi ya hin hevalan, pevçûnên nava malbatan de zêde bûne… Hin ronakbîrên me , întîxarên jinên me jî piçek bi vê psîkolojiyê ve girê didin. Bi ya min, qasî 40-50 sal berê nebe jî, rêjeya dozên xwînê jî hinek bilind bûye. Hevalno, dijmin, aliyê me yê qels baş dizane. Divê em hêza xwe tu car li hemberî hevdû bikar neynin …Nebin halet û amûrên şerê psîkolîjîk a dewletê. Divê kê û kî dibe; kîjan tevger û sazî dibe bila bibe; ger ji bogelê kurd û Kurdistanê kevirek danî be, gotinek kiribe, ew li nik me pîroz be, ezîzê ber dilê me be… Heqê tu kesî tuneye navên xera lê ke, qûşan lêxe, ber xwe de jê re çêran bike, wî li ber çavan reş ke. YA HERÎ GİRÎNG, HEQÊ KESÎ TUNE, HÊVİYA GEL BİŞKÊNE! Serde ew tevger,tevgera azadiyê be û bi milyonan miriyan ji gorê rakirîbe ! Bi serê we kim, xezeba Xwedê ser me de dibare… . Mamoste Marûf

Kartol-mirov

Gotinek pêşiyên Fransizan a pir û pir xwş heye: “L’homme en pomme de terre” Ez vê peyvê wek “kartol-mirov” werdigerînim Kurdî. “Mirovê ji kartolan” jî dibe.

Kartol; cûreyek zebzeyan e û jibo mirovan xurekek gelek girîng e. Lê ev dayîna Xwedayê jorîn a “bi xêr û ber” xwedî taybetmendiyên sosret in jî.

Hûn jî dizanin; pelên wê li jor, li rûyê erdê; seriyên wê yên bi xêr û ber di bin erdê de ne. Di pelên li jor li ba dibin de “alkolît”ên ku heta tu dibêjî bi jahrî; di binî de seriyên bi nîşast(%20) û bi proteîn (%12) barkirî veşartî ne...

Ev seriyên bi axê niximî, xwedî 95 kaloriyan in û wek “kartol” tê binav kirin.

Mirov jî wek kartolan candarek ji candaran e; lê qada jiyana wî dijberê kartolan e...Gava mirov dikeve binê erdê, êdî kêrî tu tiştî nayê. Qedr û qîmeta wî, merîfet û hunerên wî, caniktî û camêrtya wî , jîrektî û mêrxasiya wî xêr û gunehên wî hebin jixwe li ser erdê dimînin ; tunebin jixwe tune ne...

Mirov gava pesnê kesekî din dide, qala lîvbazî û tevger û rabûn û rûniştandin û gotin û kirinên wî yên li ser erdê dike; ne yên li bin erdê...Wek mînak tu car nayê gotin ku; “filankes ewqas camêrtî kiriye ku, di gorê de, di şûna cot-meran de, mêvandariya cot-kevokan kiriye û ew kevokên çav belekan di devên xwe de jê re ji kaniyê av; ji firûnê nan anîne!

Dîsa mirovek jîr û jêhatî dema dike pesnê xwe bide bi kar û şuxulên xwe yên li rûyê erdê dide, ne bi yên bin erdê...

Lê, di cihana derewin de hîn mirov hene wek kartolan li ser erd jahrî ne, bi axû ne... tu sermiyanek wan ê berbiçav tune ye ku pê pesnê xwe bidin; xwe pê çêkin, pê şad û serfiraz bin... Ew zor didin binê erdê. Qala miriyan dikin. Ew mirî, carinan bav û kalên wan in, carinan heval û hogirên wan... Carinan jî lehengên hin bawerî û îdeolojiyan in... Ew mirîyan ewqas mezin dikin ku hema bêjê dikin şûna pêxemberan! Bi ya wan bi pesndayînê, ew bi xwe jî mezin dibin , serên wan jî, wek “ew pîrozwaran” digihîjin ezmanan! Di çanda Fransizan de ev cûre canik û camêr wek “kartol-mirov” têne binavkirin.

Belê we kartol-mirovan naskirin:Îcar em werên dora çanda “kartol-miroviyê” Di dîroka mirvatiyê de serkêşiya kartol- miroviyê nijadperst û faşîst û û feodalan kiriye. Ne hewce ye ku hûn pir serê xwe biêşînin; li jiyana Hitler binêrin, hûn ê di kesayetiya wî de bi çavên serê xwe “kêm aqil û famkorekî, beredayî û bêkêrekî li rûyê erdê” bibînin. Lê, di warê pesndayîna “miriyên Germenan ên di bin axê de” hûn ê rastî kesekî pir jîr û jêhatî werên...

Di çanda tirktiyê de jî “kartol-mirovî” xwedî cihek pir taybet e. Ji Jontirk û Îtîhatparêz û sazûmankarên komarê bigire heta neviyên wan ên îro, di şûna kar û bar û xebatên jibo welatek aram û pêşketî, jibo cihanek aşitiyane û demokrat hemû hêz û quweta xwe dane-didin hestiyên miriyan ên di bin axê de veşartî ne. Li ser erdê ew “hîç” in. Di qada huner û zanist û aboriyê de tu tiştên wan ên xêrê tune ne ku pê serbilind bin. Ew in Mete Xan ê ku wek xewnên şevan kes pê nizane ka rast e an derew e... ew in Atîla û Tîmûr û Cengîz ên Xwedê giravî tirk in... Ew mane Mîmar Sînan ê bi Esilkî Ermenî, Padîşayên Osmanî yên “ji tirktiyê sil” mane. Belê di dîroka Tirkan de camêr û canikên hêca yên wek Ûnis ê dilşewat, Xoce Nesredîn ê rûken hene û mafê Tirkan heye ku ew bi wan serbilin bin; lê bayê neteweperestiyê ya ku ew li ber ketine di wan de tu hiş û aqil nehîştiye ku ji xwe pirsa “em bi xwe çi qenciyê dikin, em kîne û bi kuve diçin? ” bikin... Sibe êvar radibin rûdinên pesnên xwe bi hestiyên miriyên di bin erdê de didin...

Di kurdayetiyê de jî gelek mînakên kartol-miroviyê hene. Bi taybetî di kevneşopiya me ya feodal de ev çand pir balkêş e. Di pêvajoyên hilbijartinan de hûn wana divê baş nas bikin. Ew in di jiyana xwe de nebûne dermanê tu birînan lê kurê filankes axayî ne ...

Ew in nikarin du berxan biçêrînin lê dikin bajarekî birêve bibin; jiber ku neviyên bêvankes şêxî ne...

Ew in bi salan in di metropolên tirkan de kîsê xwe tijî kirine, haya wan ji gel û welat nebûye, bavê xwe jî nas nekirine lê, ji mala nizam kîjan axayî ne...

Ev “kartol-mirov” gava dikevin nav civatê bertîlxur û “yaxçî”yên li derûdorên wan jî baş dizanin ku di wan de tişt tune ye, vik ûvala ne, di cih de zor didin bin erdê: “ –Heyran, em bav û kalên we nas dikin, ew mirovên pir maqûl bûn”

Kartol-miroviya me ya hemdem di destê “Tirşikxur”ên neyarên Tevgera Azadiyê de ye. Ew jî jibo welat û vî gelê bindest ne xwedî kar û şixul û projeyên ji xêrê ne. Hebûna xwe li ser çêr û dijûnên li Tevgera Azadiyê dikin avakirine... Ew tim ûtim pesnên xwe bi lehengên rehmetî yên wek Qazî Mihemed, Mela Mistefa, Şêx Seîd Efendî, Seyîd Riza didin û xwe biwan çêdikin. Tişta herî ecêb û sosret ev e ku ; “ ew destana mêrxasî û caniktiya li ber çavên wan tê nivîsandin qe nabînin! Derd û kul û meraqa wan bin erd e. Ez bixwe Serhedî me. Li herêma me xwarina tirşikê kes nas nake. Gelo kartol jî dikeve tirşikê?

Mamoste Marûf

Gû bi berfê nayê veşartin

Navê wî yê rastîn Kerem bû. Hemû zarokên gund, me pirî jê hezdikir, navê wî bi zimanê xwe yê zarokatiyê şirînkiribû û kiribû ZEZE… Zeze kesekî pir baqil, jêhatî û mirovhez bû. Kenê guran bi henekên wî dihatin. Henek û gotinên wî tev yên wî bûn; ew wana ji ber xwe derdixist û ji zarokên hêj nû berfehmkî bûne bigre heta kalên heftê salî, pêşkêşî tevahiya gundiyan dikir. Bi taybetî ji zarokan bê hed hez dikir û tu car ser wan de ne dişikand, ji wan nedixeyîdî. Lê, ger di dirêjahiya temenê xwe de carek be dilê Zeze ji zarokekî mabe, ew mencenîq, ew tixa ez bûm! Di şeş saliya xwe de ji gund derketibûm û li navçeyek Tirkiyeyê, bi gotina Zeze, dest bi xwendina paşpaşkî kiribû. Çima ku ez diçûm dibistana tirka, Zeze li min hatibû xezebê; evqas nebe jî ez liber dilê wî bi qasî zarokên din ne meqbûl û muhteber bûm. Bi havînan, min pirî bêriya gund dikir, gelek caran min diziya bavê xwe dikir , bêrika wî dişêland û berê xwe dida gund. Gund çi bû ? Çiyayê Bilqikê, çem, gihayên çolê û Zeze…Lê mixabin ez çiqas li dorê dihatim diçûm, min jê re palûpûsiyan dikir na; li min nedihat rehmê… Rojek min kir ez pesnê wî bidim û bikevim çavan. Serê sibê rabûbû, rûyê xwe kur kiribû, pora xwe bi paş ve şehkiribû. Çawa min çav pê ket, min got: “sibeha te bixêr Zeze; bi serê pêxember tu îro mîna Kemal dixûyê!” Ez li ber bûm ku wê Zeze bi min bikene û kêfxweşiya xwe nîşanî min bide; serê min mizde. Çer min dawî li hevoka xwe anî , hey dît Zeze xwe avêt kevirek ji erdê girt û got req û li nava serê min xist! Alîkî ve bera min dida, alîkîve jî wiha diqîriya; Kemal bavê te ye! Hela tu vî tixayî dibînî, navê kî li min dike! Ev bûyer çil sal berê qewimî . Zeze çû ber rihma Xwedê… Niha zaro û neviyên wî gund şên dikin. Nifşên nû yên ji pişta Zeze diçin dibistanên Cûmhûriyetê, lê di mijara Kemal de wek Zeze difikirin. Ew baş dizanin ku; sebeb û berpirsyar û kirde yê piraniya xirabî û afat û tofan ên ser kurda de hatiye ew e… Kê û kî pesnê wî bide, bike wî şirîn ke, kes pê bawer nabe; ew camêr û canik xwe pê xera dike. Çima? “ -gû bi berfê nayê veşartin” lewma. Mamoste Marûf

çanda dagirkeran red bikin

Bi ya Rojnameya Tarafê, roja ku gerîla avêtibû ser qereqola Bezeleyê, leşkerên tirka di şûna ku welatê xwe bipaêzin, bi gerîla re şer bikin li bajarên Kurdistanê nêçîra panqartên bi kurdî kirine. Ev nûçe pir û pir girîng e... Leşker bêhtir ji gerîla na; ji zimanê Kurda ditirse... Ew baş dizane ku ger ziman çû; pêv re nasname jî ji holê radibe û gerîla jixwe namîne . Dijmin dixwaze mirazê dilê xwe hêdi hêdî bîne cih; Îsal nebe salek din. Di vê sedsalê de nebe di sedsala din de wê Kurd xwe ji ziman bikin û bikevin qalikê wan wek Tayîbê bi esilkî Gurcî lê bi devkî tirk; wek Kamiranê dê-file bav- kurd lê neotirkê ser hişk ; wek bi sedhezaran Ereb ên Sêrtê yên Tirk perest, wek Qereçî yên bê nasname, wek Çerkez û Abahaz û Pomak û Mihelmî û Boşnakan Wek bi sed hezaran Manawan Tev bi devkî tirk, piranî bi dilkî jî ser de... Êdî ji çi ditirsin? Ji şer û pevçûnên di gund û bajarên Anatoliyê... Belê... Çima hûn dizanin; dibe ku bi mîlyonan kurdên nezan ên ku li ber asîmîlasyonê ne, bi neyartî û nijadperestî û şovenîzma tirka bihesin û ziman û çand û nasnameya tirkan ji binî ve red bikin û li xwe varqilin, şiyar bin... Profesorê Tirk ê pir bi rûmet û payebilind û delaliyê dewletê “Halîl Înalcik” di hevpeyvîna xwe ya 12 kanûna 2007’an a di rojnameya Milliyetê de, şîretan li dewleta xwe dike û dibêje : “pişta kurdên di metropolan de mizdin û xwepêşandanên li hemberî wan(lînç) bidin sekinandin... Bi awayek din ew dibêje; “ kerra bi guh nekin” Çer heye ew ên werên ser dînê me... Divê em nekevin xefik û dafikên tirko û zûtirîn li ziman û nasnameya xwe xwedî derkevin... Bi gotinek din bi kurdî bijîn û çanda dagirkeran ji binî ve red bikin, lanet lê bînin... Mamoste marûf

Ev çi hal e

Ev çi hal e 10. Gulan. 2007 Zarokên heri bi şeref û bi xîret ên Kurdistana pîroz li serê çiyaya û baniyan namûsa me diparêzin... Ew digel hemû xeletî û şaşitiyên mezin, dîsa jî liber xwe didin, li ber neyarê devbixwûn çok danaynin... Ew; dibe ku pişta dijminê ji qelaxa rêxê daneynin erdê lê, di dîroka vî gelî de tim û tim wê bibin sebeba şiyarbûna bi mîlyonan kurdên ku heta roja îro “ji xewa şêrîn a Eshabê Kêf” serê xwe ranekirine... Şêrên tevgera azadiyê, em qurbana binê lingê wan bin, rukn û şert û mercên mirovatiyê û Kurdayetiyê li ser navê me tînin cih, ew ne guneh in, ne heyfa wana ne, di rastiyê de ger dadgehekî di qada wîcdanan de hebe, mehkûm û tewambar em in... Hêsîr û reben jî em in... Bi hiş û bê feraset jî em in.... Me ji xwe cihanek ava kiriye(di rastiyê de hucreya kurmê hevrişîmê ye) û em tê de xwe dixapînîn, bilî dikin, dema xwe diborînin û ji me tirê( em dibêjin qey) tiştek dikin... Hevalno, şer jî wekî hemû beşên jiyanê bi gorî qanûn û rê û rêbazên xwe dimeşe... Ev rê û rêzik û rêbaz ji zanistê dizên... Ez dil nakim bibêjim lê, bi ya gelek zanistan şer jî beşek ji zanistê ye... Heke ev tesbît nehat hesabê we û we nepejirand, wê wextê divê hûn pê bizanibin ku ji berê berê ve “zanist tim û tim di xizmeta şer de ye” Şerekî ji zanistê dûr bê meşandin tu car bi serkeftin bi dawî nabe.... Em li ser şerê xwe û bikaranîna zanistê hinek serê xwe biêşînin. 1-HAZİRKİRİNA GEL Jİ BO ŞER: (PAŞİYA BEREYÊ ŞER) : Ji bo amadekirina gel ji bo şer, motîvasyonek gelek xurt divê... Gere gel baş bizanibe ku dijmin ji hebûna Dinyayê bigre dîn û îman jî tê de, heta namûsê, her tiştê wî bi nîvî jê sitendiye; îcar dil dike ên mayî jî bi tevahî jê bistîne... Gere gel bizanibe ku zimanê wî ji dest çûye, navê wî maye dê wî jî dikin jê bistînin... Gere gel bizanibe ku Kurdistan welatê herî dewlemendê Cihanê ye û hejarî û belengazî û stûxwarî ya wî ji ber dagirkirina welatê wî ye... Gere gel bizanibe ku ew heta kole be, pale û xulamê Çûkûrovayê ye, karkerê ked-erzan ên atolyeyên textîlan ên Tirko ye... Gere gel bizanibe ku baskên wî hebin û li hewa fir de jî li ber çavên tirko ew tim û tim KİRO ye, Kurd memed e, hasso ye, bê rûmet e, can û malê wî jî ne di ewlehiyê de ye... Lê hezar car heyf e ku, ev çend sal e, hemû cihan pê dizane “ wê dijmin me ji holê rake, derba dawîn li me bixe !” Lê em bi salan e diqîrin dibêjin “Aşitî û aşitî !” Xwedê qehra xwe li vê peyvê bike... Ev çi afat bû ser me de hat! Ev peyv, bû “gûzanê destê sinetçiyan û bi sedhezaran babaegîdên me xesandin! De bes e, ji bo xatirê şehîd û stûxaran, de bes e lo... Ev çi xeberdan û stratejiyek tewşo mewşo ye... Di dîroka mirovahiyê de lê bigerin, tu gel bi vî awayî şer kirî ye... Gel ditirse bi neyarê xwe re hêrs bibe; di cih de an dibe neteweperest, an dibe paşverû... Hûn û Xwedê, mirov ji neyarê xwe hez dike ? Ger ne dijmin e , dostê me ye, me aqilê xwe zayî kiriye, me derpê ji qîna xwe avêtiye em bi dostên xwe re şer dikin!!! Ev çi ecêb e, çi rewşek sosret e... Hevalên hêja, îro Cihana hemdem bi zanistê û bi pragmatîzmê bi rê ve diçe. Ger encama karekî neyê pîvandin, ev encam jî serkeftî nebe berpirsyar ji kar tên avêtin, general ji peywirê tên dûrxistin, qiralji text tên xwarê! Duh di cenazeyê Vedat Aydin de bi sed hezaran kurd di nava du rojan de bê ROJ TV gihiştin hevûdu... Îro dijmin xwe bixwe dibêje;” min ji we bi sedan kuştin” çima em bi mîlyonan nacivin ser hev? Bi ya min; mejiyê gel me bi destê xwe tevlihev kir. Dost kiye; neyar kiye ; me şaş kir. Bi sê telaqan, kesekî ku ez pêbawerbim sê roj li ser hev ji min re bêje “biratiya pez û mirovan” , ezê heta mirinê goşt nexwim... Ev gotinek ji rêzê nîne; pirtûkên li ser psîkolojiya şer bixwînin... An li TV’yên dewletê temaşe bikin; hûnê bi çavên serê xwe bibînin ku ew ji rêzefîlman bigre heta nûçeyan gelê tirk ji bo şer amade dikin, Lê em ? Ez dizanim, li zora hin hevalan diçe, realîte ev e... Zanista pozîtîf jî vê rastiyê dibêje, Dînê mubîn jî wiha dibêje... Ger pêxember negota “ji kafiran dostan nehewînin”, gelo wê misilmanan li uhûd û li Bedîrê şer bikirana? Kî û kê vî zirar û ziyanê da me? Berpirsyar kî ye? Şîrketek tîcarî saleke zirar bike, rêvebirê wî li ser kar dimîne? Her roj li welat jiber hin sedeman mirov kom bi kom li ser hev dicivin. Çi diqîrin; aşitî û aşitî! Bijî biratiya gelan; bijî serok Apo... Ma qey li hemberî Tîmûr û Cengîz, aşitî bi vî hawî bi dest dikeve? Serokekî bi vî hawî tê azad dibe? Ma kesekî ji me, heta niha jiyana tekoşîna Mahatma Gandî nexwendî ye? Dijminê gelê wî; ingîlîzan çend hindiyan kuştibûn? Bi awayek kiryar ne diyar? Qe yek... Li serê çiyayan çend hindî hatibûn kuştin? Çend gundên wan hatibûn wêran û wêrtaskirin? Ger Gandî serokê kurda bûya dê ew di serî de şûna pasîfîzm û bêîteatiya sivîl de rê û rêbazek din neşopanda? Ewê dîsa bigota Aşitî! Ger Îngîlîz bi qasî tirko devbixwîn bûya, Gandî û bi sed hezaran pêxasên Hîndiyan bi tevahî gulebaran nekirina, nekuştina? Ew jî, di şert û mercên 60 sal berê de... Ger Gandî ji gelê xwe re behsa wehşeta Îngîlîzan nekiriba, gelo bi mîlyonan Hîndiyên rût û repal, mirina xwe dikirin çavê xwe û xwe dikirin mertalên zindî li ber serokê xwe??? Ger Gandî federasyon bixwesta wê Îngîlîzan çi bidana Hîndiyan... Rast e, dewletek serbixwe di şert û mercên îro de ji bo kurda zor e lê, tu ji bo çêleka xwe ya li ber firotinê 100 banqnot bixwazî, ma sîmsar nabêje ha ji te re 50 ! Em çima di serî de bi deh quruşan qaîl dibin, ew gûkî jî nadin me, serde jî moral û motîvasyon û bawerî û hêviya gelê xwe jî dikujin! 2- ENÎ: Min li jor jî anî ziman, şervanên azadiyê di vê rewşa dijwar de namûsa me bi can û bedenên xwe, bi fedakarîkî pêxemberane diparêzin. Tu peyv, tu helbest, tu destan têrî pesindayina wan nakin. Lê hinek mirovên bê hiş û ji cihanê bêhay, nezan û kerr û lal dibêjin ew li başûr çi digerin? Gelî pozbilindno, li hemû pirtûkên şer mêze kin, yên di artêşa Tirk de astegmenî kirine jî baş dizanin, di waneyên Şerê Taybet de wiha nabêje?: “ Ger welatek ji aliyê dijmin ve bê dagirkirin, ji bo birêxistina şerê azadiyê cara ewil divê “ piştgirî û ordûgehên li derve” bêne dîtin, ji ber ku dijmin gava yên hundir têk bir, tu bikaribî xwe dîsa birêxistin bikî. Ya duyemîn, piştgiriya li hundir divê... Ev tedvîra yekemîn ewqas girîng e ku, ger li derve bargehên te (ûs) tunebin, divê tu nekevî nav şer... Ji vê jî girîngtir, çi bakûr, çi başûr, çi rojhilat ma her der jî ne welat e? Em jî wekî Ermenan dev ji ji sedî 90 axa xwe berdin û bi başûrê qail bin? Mamoste Marûf

Lingê êşegan nayê ser doşegan

Hevalno, werên îro em vê gotina herêmî, “gotina bav û kalên serhediyan” bikin navneteweyî…

Niha hûn ê bipirsin; di vê gotinê de, di şûna “kerê” de çima “êşeg” hatiye bikaranîn?
An hinek ji we, vê gotinê wekî “çêjikekê otoasîmîlasyonê” bihesibînin û vegerînin kurmanciyê û bibêjin; "Piyên keran nayê ser mînderan!" Nebî, nebî! Êşeg ne ker e. Êşeg êşeg e .

Gava mirov êşeg û kerê dide ber hev, qasî erd û ezman ji hevdu cuda ne. Êşeg, wekî rewil e, bê merîfet e, bê hurmet e, çav û rû ji bonê tune ye.

 Êşeg nezan e, famkork e, serhişk e, qaf valaye. Ji xweşbûn û geşbûna xwezayê bêhay e. Ne hêjayê qenciyê ye. Çavên xwe digre nanê xwe dixwe; nankor e. Heta tu dibêjî gir e; girê geriyayî ye, terikiye, har e, hêrê deyşta ye…  Êşeg ne ji me ye, pir û pir kûvî ye, hov e…

Îcar dora kerê ye; ker kerê me ye, em bi zirîna wî di cih de wî û xwediyê wî nas dikin: “bi Xwedê ev kerê Heci Mihemed e!” Di ser de jî, ji zirîneke wî hezar mane derdixin;
                     “Welle birçî ye !”
                      "Kuro, ka  here binêre, ka kî kerê aciz dike?"
Em di gelî û newalên asê de kerê xwe dişopînin; ji ber ku ew taybetmendiyên axa me nas dike, xwe jî, me jî ji erdê qels û ji xişbûnê diparêze. Em ji kerê xwe ewqas bi bawer in ku , ji kalên heftê salî bigre heta zarokên xwe yên ber pêsîran didin piştê û bê xem berê wî didin çiya û baniyan.

Kerê me, tu cara ji kal û pîran siviktir nameşe; wana nawestîne. Ew bi hezaran salan e jiyana xwe bi me re derbas dike lewma hinî rêzgirtin û hurmeta ji bo mezinan bûye. Sernerm e, nefspiçûk e lê, ji siwarên cil û bergên sîpehî lê ne, ji keç û bûkên ku xwe bi kesk û sor û zer dixemilînin pir hez dike. Ew jî sewalek ji xwe xweş e; parîkî jî qure ye ha! Gere palan û kurtanê wî ji amedê, heqîfa wî ji Colemêrgê bê stendin.

Êşeg ji orf û ededê me, ji rabûn û rûniştandina me, ji kal û pîrên me, ji zar û zêçên me, ji rewş û girêdana me, ji saz û tembûra me, ji rê û dirbên me fem nake… Ser de jî çiqas serê xwe pê re bêşînî fêrî tiştek jî nabe, na elime. Êşeg bergîr e. Dengbêjê me yê nemir Reso di kilameke wxe de dibêje ;“ bergîran di dewsa kihêlan de girê nede”. Bala xwe bidinê, ew î jî negotiye hesp! Lewma em ji berê berê de êşegan wek bergîran layiqê tiştên qenc nabînin û wan û kera nakin yek.

Em di vir de zêde jî neheqiyê lê nekin, şikur ji xwedayê jorîn re, êşeg bi xwe jî, heta jê tê, dûrî qenciyê disekine.

Em werên ser mijarê;ev çend sal e, şerekî pir bi êş û elem, pir xidar û kirêt li seranserê welatê me berdewam e, dikudîne…

Tevgera azadiyê li hemberî hemû êş û jana gelê xwe, tu car ji riya mirovatiyê, ji heq û huqûqê derneketiye. Bi deh hezaran keç û xortên xwe yên bi çav û birûyên reş û belek, delal û nazik û nazenîn li serê çiya û gazan veşartiye, lê dîsa jî bi gelê tirk re tu caran neyartî nekiriye. Wek îro, di dem û pêvajoyên herî dijwar de, di gel ku tevahiya rê û dirbên di newal û gelî yên bê serî û bê binî re difitilin bi gelemperî di bin qontrola şervanên me de ne û rojê bi hezaran xwendekar, mamoste, bijîşk, karker û ajokerên tirk li ber çavên wan bi şev û roj di van deran re derbas dibin, şervanên azadiyê û dilxwazên wan, tu car zirarê nedane û nadin wan… Lê belê, şervanên serê çiya baş dizanin ku gelekî ji wan- ên mîna çivîkên per û baskên wan şikestî di ber wan re derbas dibin û diçin tên- gava digihêjin warê xwe, lingên wan erd digre, dibin agir û pizot û bi kurdên nav xwe ve dizeliqin. Ev kurdên stûxwar, bi piranî ji zilm û zordariya dewleta wan e, ji xizanî û belengaziya ku dîsa nexşê wan e, welatê xwe terikandine û Xwedê giravî, ketine ber bextê wan!

Êşeg nizane ku; mirovek xaniyê xwe, mal û milkê xwe, zevî û mêrgên xwe, wenda bike bi hêviya “ wê Xwedê dîsa bide” jiyana xwe berdewam dike, lê heger rûmet û, şerf û, heysiyeta wî jê bistînî , an dibe lehî û tofan, te dide ber xwe paxiş dike, an jî dibe hostayê taqiyyeyê û xwe; “di rastiyê de ne tirk lê nijadperest, ne misilman lê ummetparêz, Dolarperest lê, Kemalperwer û laikparêz” nîşan dide û mîna qirnî xwîna te dimije!

Êşeg tu car lê varneqiliya ye ku şervanên azadiyê, ev 25 sal in di hembêza xwezayê de jiyana xwe berdewam dikin û piraniya hewcedariyên xwe ji xwezayê bi dest dixin, lê dîsa jî heta iro, tu rayedarek dewleta tirk an saziyek navneteweyî wan bi şewitandina darek, bi kuştina sewalek, bi tehripkirina şikeftek tewambar û mehkûm nekiriye. lê ji aliyê din ve , êşeg û hevkarên wî bi balafiran, bi top û tankan bi çiya û baniyan ketine, dar û sewalên bê zar û ziman dişewitînin, serobino dikin, tînin xwarê û bi vî havî seferên nîvcomayi yên Cengîz û Tîmûr dibin serî…

Hevalno, dagirkirina welatek, dorpêçkirina eraziyek dorfireh, bi cih û warbûna li ser parçeyek axa rûyê Dinyayê-siûda meriv jî lê werê- gelek caran hêsan e, lê rêveberiya wê, armkirin û şênkirina wê pir û pir bi zehmet e.

Ev cografya ya ku em bi tirk û ereb û farisan re li ser dijîn;
ji vî perrî heta perrê din, bi seranser, ji serî heta binî, bi deyşt û zozanan, bi çem û golan, bi daristan û behran xemilandî ye.

Ku dera wê dikolî jê av û neft dipijiqe. Lê heyfa mirov tê bi wê heyfê ku, bi sedan salan e şûna bereketê, xezeb lê dibare!

Êşeg, ev cinneta heft reng, ev “bihûşta bi xêr û ber, têr û tije” ji me re jî,  ji xwe re jî kiriye dojeh, nahêle em bi rehetî kerîkî nan jê bixwun!

Ev Anatoliya ku ji deh hezar salan vir ve bûye wargeha şaristaniyan û bi milyaran mirov bi amûr û aletên herî kevnare cot kirine lê dîsa jî bi çandiniyê liser têr xwarine, îro li me hatiye xezebê û dev ji nan berdin, dike qultek av jî nede me…

Ev rojhilata Navîn a ku hatin û çûyîna tevahiya, balafir, otomobîl û kamyonên cihanê bi nefta wê dibe, ewrûpî û Amerîkî û piraniya gelên din ên cihanê bi pereyê ku ji vê neftê kar dikin ji xwe re bi kêf û evîn, bi zewq û sefa wek tûrist - ne tenê li ser ruyê erdê- li ezmanan û stêrkan digerin; lê ne yek car, ne du car, hezar car heyf e ku ji ber neyîna ewlehiyê, ji ber ambargo û şer û pevçûnan, li hin deran ji ber kêmasiya rê û dirban, ji ber sînorên bê wate, sînorên qaşo maşo, ji zarokên xwe re bûye girtîgehek sergirtî ku - xwedê qe lihev neyne- hoste û gardiyan û rêveberê wê jî êşeg e!

Hevalno, êşeg bi xwe jî ev çend sedsal e ji tirsa “dîl û hêsîrê” vê girtîgehê ye. Em di germa havînê de be, di van rojên zivistana sar û serma de be , li ser doşegên xwe rûdinên û- hinek caran bi dilek xemgîn be jî-hevdû hembêz dikin û di can û bedenên xwe de, di mejî û giyana xwe de hêviya azdîyê mezin dikin lê êşeg, ji tirsa azadiya me bi çol û baniyan ketiye, wek Don Kişotê rehmetî şev û roj bi perwaneyên aşên bayê re şer dike!

Hevalno, ev çend sal e li jor cih lê teng bûye. Bi sê telaqan sond dixwim, hûn hinek din jî li ber xwe bidin, an ew ê dev ji êşegtiyê berde an ew  ji bihûşta meya regîn bê derxistin. Ma hûn ji mezinan bawer nakin?

Lingê êşegan tu caran nayê ser doşegan !
                                                                 Mamoste Marûf

Hal û meseleya gundiyê me

Ji vir 50 sal berê, gundîkî me yê ji gundekî Tatosê (Tekman) dil dike ji xwe re here karê(*) xwê bîne.
( bila gundiyên min bi min hêrs nebin, ev gund ne Xîtik e, ne jî Kunerûvî ye)

Ew ê ji bo zivistanê tevdîra mala xwe bibîne, mesarifa xwe bike. Payîza derng e. Sibeh şeveqê, beriya dîka  radibe; heqîfa xwe ya rîs dide pişta kerê xwe û berê xwe dide karê...

Di çiyayên asê re, di gelî û newalên bê serî û bê binî re derbas dibe û piştî nîvro xwe digihîne karê; heqîfa xwe tije dike bi xoyê û dide pişta kerê û dide rê...

Ber bi esrê, ji nişkava tarî dikeve erdê, dûv re ewr û ezman diguricin, ba dibe bahoz, gurminî bi çiya û baniyan dikeve. Baranek wisa destpê dike ku tu dibêjî qey lehî ye...

 Gundiyê me bala xwe didê, dibîne; heqîfa li pişta kerê wî vik û vala ye! Xwê bi tevahî heliya ye, libek jibo teberikê jî nemaye...
Xwê çû.

***

Dest davêje dia û selawatan; hewara xwe dide şêx û meşayixan... Bona ku di tariyê de riya xwe şaş neke, bi qemçika kerê xwe ve digire. Ew pol û poşman e; paş stûyê xwe dixurîne; lê dîsajî li ber Xwedayê xwe yê jorîn ranabe.

Li serê wan çiyayên asê, di vê xezebê de, peyakî tik û tenê ye : ew e, kerê wiyê guhsist e...

Li ser serê wî gurîna erd û ezmanan, li ber guhên wî teqîna vedanên birûskan...

Bi vedanên birûskan heta çavên wî dibirrin derûdor, gelî û devî wek nîvroyî ronî dibe, her çiqilekî daran wek dêwan mezin dibe; dûv re dîsa zulamata reş û tarî destpêdike, îcar ji wîtrê dor lê digirin cin û şeytan û kabos û cinawir...

Ez çi serê we biêşînim; çê–xirab dîsa jî di riya xwe de dimeşe. Lê hê bihostek rê neçûye, birûskek bê rihm û bê wijdan vedide; kerê wî yê delalîkê ber dilê wî ji hev belav belavî dike, dikuje. Ker jî çû...

***

Brûsk, rast-çep, li jêr, li jor li her aliyên wî dibarin; tu dibê qey bi sedan balafirên şer ên tirko hatine li ser serî hêwirîne, bombe dibarînin... Şîn û xof û hêrs û tirs û serma tev bi hev re dikevin nav can û dil. Vir de, wê de çavên xwe digerîne, hemd ji Xwedê re şikeftek dibîne, bi lez û bez bazdide xwe davêje hundirê wê...

Şikeft heta tu dibêjî kûr e. Serî heye binî tune ye... Di tariyê de çav nabînin, li vî alî, li wî alî pirî li keviran diqelibe dest û pî, ser û guh lê namînin, ew di nava xwînê de digevize, lê dîsa jî bela tirsê, heta dawiya şikeftê diçe; di kuncikekî de kund dide rûdinê, xwe ditelîne...

Lê, hê bihna xwe nedaye, birûskek wisa bi zeft vedide, hundirê şikeftê mina flaşên heft makîneyan ronî dike...

Gundiyê me êdî hew dikare xwe bigire. Tirs û xofê dide alîkî... Her dû destên xwe berjor dike; bi devekî lava dike, bi devê din hêrs dibe; diqîre û dibêje:

- Xwedêyooo! Te xoy şûşt; te ker kuşt; îcar tu lambeya xwe pêdixî li min digerî! De bes e lo!

                                                                                                                                                                                 Mamoste Marûf

(*) Kar; kana(ocax) xwê ye. Li Tatosê du kar hene: Kara sor, kara sipî.