Gû bi berfê nayê veşartin

Navê wî yê rastîn Kerem bû. Hemû zarokên gund, me pirî jê hezdikir, navê wî bi zimanê xwe yê zarokatiyê şirînkiribû û kiribû ZEZE… Zeze kesekî pir baqil, jêhatî û mirovhez bû. Kenê guran bi henekên wî dihatin. Henek û gotinên wî tev yên wî bûn; ew wana ji ber xwe derdixist û ji zarokên hêj nû berfehmkî bûne bigre heta kalên heftê salî, pêşkêşî tevahiya gundiyan dikir. Bi taybetî ji zarokan bê hed hez dikir û tu car ser wan de ne dişikand, ji wan nedixeyîdî. Lê, ger di dirêjahiya temenê xwe de carek be dilê Zeze ji zarokekî mabe, ew mencenîq, ew tixa ez bûm! Di şeş saliya xwe de ji gund derketibûm û li navçeyek Tirkiyeyê, bi gotina Zeze, dest bi xwendina paşpaşkî kiribû. Çima ku ez diçûm dibistana tirka, Zeze li min hatibû xezebê; evqas nebe jî ez liber dilê wî bi qasî zarokên din ne meqbûl û muhteber bûm. Bi havînan, min pirî bêriya gund dikir, gelek caran min diziya bavê xwe dikir , bêrika wî dişêland û berê xwe dida gund. Gund çi bû ? Çiyayê Bilqikê, çem, gihayên çolê û Zeze…Lê mixabin ez çiqas li dorê dihatim diçûm, min jê re palûpûsiyan dikir na; li min nedihat rehmê… Rojek min kir ez pesnê wî bidim û bikevim çavan. Serê sibê rabûbû, rûyê xwe kur kiribû, pora xwe bi paş ve şehkiribû. Çawa min çav pê ket, min got: “sibeha te bixêr Zeze; bi serê pêxember tu îro mîna Kemal dixûyê!” Ez li ber bûm ku wê Zeze bi min bikene û kêfxweşiya xwe nîşanî min bide; serê min mizde. Çer min dawî li hevoka xwe anî , hey dît Zeze xwe avêt kevirek ji erdê girt û got req û li nava serê min xist! Alîkî ve bera min dida, alîkîve jî wiha diqîriya; Kemal bavê te ye! Hela tu vî tixayî dibînî, navê kî li min dike! Ev bûyer çil sal berê qewimî . Zeze çû ber rihma Xwedê… Niha zaro û neviyên wî gund şên dikin. Nifşên nû yên ji pişta Zeze diçin dibistanên Cûmhûriyetê, lê di mijara Kemal de wek Zeze difikirin. Ew baş dizanin ku; sebeb û berpirsyar û kirde yê piraniya xirabî û afat û tofan ên ser kurda de hatiye ew e… Kê û kî pesnê wî bide, bike wî şirîn ke, kes pê bawer nabe; ew camêr û canik xwe pê xera dike. Çima? “ -gû bi berfê nayê veşartin” lewma. Mamoste Marûf

çanda dagirkeran red bikin

Bi ya Rojnameya Tarafê, roja ku gerîla avêtibû ser qereqola Bezeleyê, leşkerên tirka di şûna ku welatê xwe bipaêzin, bi gerîla re şer bikin li bajarên Kurdistanê nêçîra panqartên bi kurdî kirine. Ev nûçe pir û pir girîng e... Leşker bêhtir ji gerîla na; ji zimanê Kurda ditirse... Ew baş dizane ku ger ziman çû; pêv re nasname jî ji holê radibe û gerîla jixwe namîne . Dijmin dixwaze mirazê dilê xwe hêdi hêdî bîne cih; Îsal nebe salek din. Di vê sedsalê de nebe di sedsala din de wê Kurd xwe ji ziman bikin û bikevin qalikê wan wek Tayîbê bi esilkî Gurcî lê bi devkî tirk; wek Kamiranê dê-file bav- kurd lê neotirkê ser hişk ; wek bi sedhezaran Ereb ên Sêrtê yên Tirk perest, wek Qereçî yên bê nasname, wek Çerkez û Abahaz û Pomak û Mihelmî û Boşnakan Wek bi sed hezaran Manawan Tev bi devkî tirk, piranî bi dilkî jî ser de... Êdî ji çi ditirsin? Ji şer û pevçûnên di gund û bajarên Anatoliyê... Belê... Çima hûn dizanin; dibe ku bi mîlyonan kurdên nezan ên ku li ber asîmîlasyonê ne, bi neyartî û nijadperestî û şovenîzma tirka bihesin û ziman û çand û nasnameya tirkan ji binî ve red bikin û li xwe varqilin, şiyar bin... Profesorê Tirk ê pir bi rûmet û payebilind û delaliyê dewletê “Halîl Înalcik” di hevpeyvîna xwe ya 12 kanûna 2007’an a di rojnameya Milliyetê de, şîretan li dewleta xwe dike û dibêje : “pişta kurdên di metropolan de mizdin û xwepêşandanên li hemberî wan(lînç) bidin sekinandin... Bi awayek din ew dibêje; “ kerra bi guh nekin” Çer heye ew ên werên ser dînê me... Divê em nekevin xefik û dafikên tirko û zûtirîn li ziman û nasnameya xwe xwedî derkevin... Bi gotinek din bi kurdî bijîn û çanda dagirkeran ji binî ve red bikin, lanet lê bînin... Mamoste marûf

Ev çi hal e

Ev çi hal e 10. Gulan. 2007 Zarokên heri bi şeref û bi xîret ên Kurdistana pîroz li serê çiyaya û baniyan namûsa me diparêzin... Ew digel hemû xeletî û şaşitiyên mezin, dîsa jî liber xwe didin, li ber neyarê devbixwûn çok danaynin... Ew; dibe ku pişta dijminê ji qelaxa rêxê daneynin erdê lê, di dîroka vî gelî de tim û tim wê bibin sebeba şiyarbûna bi mîlyonan kurdên ku heta roja îro “ji xewa şêrîn a Eshabê Kêf” serê xwe ranekirine... Şêrên tevgera azadiyê, em qurbana binê lingê wan bin, rukn û şert û mercên mirovatiyê û Kurdayetiyê li ser navê me tînin cih, ew ne guneh in, ne heyfa wana ne, di rastiyê de ger dadgehekî di qada wîcdanan de hebe, mehkûm û tewambar em in... Hêsîr û reben jî em in... Bi hiş û bê feraset jî em in.... Me ji xwe cihanek ava kiriye(di rastiyê de hucreya kurmê hevrişîmê ye) û em tê de xwe dixapînîn, bilî dikin, dema xwe diborînin û ji me tirê( em dibêjin qey) tiştek dikin... Hevalno, şer jî wekî hemû beşên jiyanê bi gorî qanûn û rê û rêbazên xwe dimeşe... Ev rê û rêzik û rêbaz ji zanistê dizên... Ez dil nakim bibêjim lê, bi ya gelek zanistan şer jî beşek ji zanistê ye... Heke ev tesbît nehat hesabê we û we nepejirand, wê wextê divê hûn pê bizanibin ku ji berê berê ve “zanist tim û tim di xizmeta şer de ye” Şerekî ji zanistê dûr bê meşandin tu car bi serkeftin bi dawî nabe.... Em li ser şerê xwe û bikaranîna zanistê hinek serê xwe biêşînin. 1-HAZİRKİRİNA GEL Jİ BO ŞER: (PAŞİYA BEREYÊ ŞER) : Ji bo amadekirina gel ji bo şer, motîvasyonek gelek xurt divê... Gere gel baş bizanibe ku dijmin ji hebûna Dinyayê bigre dîn û îman jî tê de, heta namûsê, her tiştê wî bi nîvî jê sitendiye; îcar dil dike ên mayî jî bi tevahî jê bistîne... Gere gel bizanibe ku zimanê wî ji dest çûye, navê wî maye dê wî jî dikin jê bistînin... Gere gel bizanibe ku Kurdistan welatê herî dewlemendê Cihanê ye û hejarî û belengazî û stûxwarî ya wî ji ber dagirkirina welatê wî ye... Gere gel bizanibe ku ew heta kole be, pale û xulamê Çûkûrovayê ye, karkerê ked-erzan ên atolyeyên textîlan ên Tirko ye... Gere gel bizanibe ku baskên wî hebin û li hewa fir de jî li ber çavên tirko ew tim û tim KİRO ye, Kurd memed e, hasso ye, bê rûmet e, can û malê wî jî ne di ewlehiyê de ye... Lê hezar car heyf e ku, ev çend sal e, hemû cihan pê dizane “ wê dijmin me ji holê rake, derba dawîn li me bixe !” Lê em bi salan e diqîrin dibêjin “Aşitî û aşitî !” Xwedê qehra xwe li vê peyvê bike... Ev çi afat bû ser me de hat! Ev peyv, bû “gûzanê destê sinetçiyan û bi sedhezaran babaegîdên me xesandin! De bes e, ji bo xatirê şehîd û stûxaran, de bes e lo... Ev çi xeberdan û stratejiyek tewşo mewşo ye... Di dîroka mirovahiyê de lê bigerin, tu gel bi vî awayî şer kirî ye... Gel ditirse bi neyarê xwe re hêrs bibe; di cih de an dibe neteweperest, an dibe paşverû... Hûn û Xwedê, mirov ji neyarê xwe hez dike ? Ger ne dijmin e , dostê me ye, me aqilê xwe zayî kiriye, me derpê ji qîna xwe avêtiye em bi dostên xwe re şer dikin!!! Ev çi ecêb e, çi rewşek sosret e... Hevalên hêja, îro Cihana hemdem bi zanistê û bi pragmatîzmê bi rê ve diçe. Ger encama karekî neyê pîvandin, ev encam jî serkeftî nebe berpirsyar ji kar tên avêtin, general ji peywirê tên dûrxistin, qiralji text tên xwarê! Duh di cenazeyê Vedat Aydin de bi sed hezaran kurd di nava du rojan de bê ROJ TV gihiştin hevûdu... Îro dijmin xwe bixwe dibêje;” min ji we bi sedan kuştin” çima em bi mîlyonan nacivin ser hev? Bi ya min; mejiyê gel me bi destê xwe tevlihev kir. Dost kiye; neyar kiye ; me şaş kir. Bi sê telaqan, kesekî ku ez pêbawerbim sê roj li ser hev ji min re bêje “biratiya pez û mirovan” , ezê heta mirinê goşt nexwim... Ev gotinek ji rêzê nîne; pirtûkên li ser psîkolojiya şer bixwînin... An li TV’yên dewletê temaşe bikin; hûnê bi çavên serê xwe bibînin ku ew ji rêzefîlman bigre heta nûçeyan gelê tirk ji bo şer amade dikin, Lê em ? Ez dizanim, li zora hin hevalan diçe, realîte ev e... Zanista pozîtîf jî vê rastiyê dibêje, Dînê mubîn jî wiha dibêje... Ger pêxember negota “ji kafiran dostan nehewînin”, gelo wê misilmanan li uhûd û li Bedîrê şer bikirana? Kî û kê vî zirar û ziyanê da me? Berpirsyar kî ye? Şîrketek tîcarî saleke zirar bike, rêvebirê wî li ser kar dimîne? Her roj li welat jiber hin sedeman mirov kom bi kom li ser hev dicivin. Çi diqîrin; aşitî û aşitî! Bijî biratiya gelan; bijî serok Apo... Ma qey li hemberî Tîmûr û Cengîz, aşitî bi vî hawî bi dest dikeve? Serokekî bi vî hawî tê azad dibe? Ma kesekî ji me, heta niha jiyana tekoşîna Mahatma Gandî nexwendî ye? Dijminê gelê wî; ingîlîzan çend hindiyan kuştibûn? Bi awayek kiryar ne diyar? Qe yek... Li serê çiyayan çend hindî hatibûn kuştin? Çend gundên wan hatibûn wêran û wêrtaskirin? Ger Gandî serokê kurda bûya dê ew di serî de şûna pasîfîzm û bêîteatiya sivîl de rê û rêbazek din neşopanda? Ewê dîsa bigota Aşitî! Ger Îngîlîz bi qasî tirko devbixwîn bûya, Gandî û bi sed hezaran pêxasên Hîndiyan bi tevahî gulebaran nekirina, nekuştina? Ew jî, di şert û mercên 60 sal berê de... Ger Gandî ji gelê xwe re behsa wehşeta Îngîlîzan nekiriba, gelo bi mîlyonan Hîndiyên rût û repal, mirina xwe dikirin çavê xwe û xwe dikirin mertalên zindî li ber serokê xwe??? Ger Gandî federasyon bixwesta wê Îngîlîzan çi bidana Hîndiyan... Rast e, dewletek serbixwe di şert û mercên îro de ji bo kurda zor e lê, tu ji bo çêleka xwe ya li ber firotinê 100 banqnot bixwazî, ma sîmsar nabêje ha ji te re 50 ! Em çima di serî de bi deh quruşan qaîl dibin, ew gûkî jî nadin me, serde jî moral û motîvasyon û bawerî û hêviya gelê xwe jî dikujin! 2- ENÎ: Min li jor jî anî ziman, şervanên azadiyê di vê rewşa dijwar de namûsa me bi can û bedenên xwe, bi fedakarîkî pêxemberane diparêzin. Tu peyv, tu helbest, tu destan têrî pesindayina wan nakin. Lê hinek mirovên bê hiş û ji cihanê bêhay, nezan û kerr û lal dibêjin ew li başûr çi digerin? Gelî pozbilindno, li hemû pirtûkên şer mêze kin, yên di artêşa Tirk de astegmenî kirine jî baş dizanin, di waneyên Şerê Taybet de wiha nabêje?: “ Ger welatek ji aliyê dijmin ve bê dagirkirin, ji bo birêxistina şerê azadiyê cara ewil divê “ piştgirî û ordûgehên li derve” bêne dîtin, ji ber ku dijmin gava yên hundir têk bir, tu bikaribî xwe dîsa birêxistin bikî. Ya duyemîn, piştgiriya li hundir divê... Ev tedvîra yekemîn ewqas girîng e ku, ger li derve bargehên te (ûs) tunebin, divê tu nekevî nav şer... Ji vê jî girîngtir, çi bakûr, çi başûr, çi rojhilat ma her der jî ne welat e? Em jî wekî Ermenan dev ji ji sedî 90 axa xwe berdin û bi başûrê qail bin? Mamoste Marûf

Lingê êşegan nayê ser doşegan

Hevalno, werên îro em vê gotina herêmî, “gotina bav û kalên serhediyan” bikin navneteweyî…

Niha hûn ê bipirsin; di vê gotinê de, di şûna “kerê” de çima “êşeg” hatiye bikaranîn?
An hinek ji we, vê gotinê wekî “çêjikekê otoasîmîlasyonê” bihesibînin û vegerînin kurmanciyê û bibêjin; "Piyên keran nayê ser mînderan!" Nebî, nebî! Êşeg ne ker e. Êşeg êşeg e .

Gava mirov êşeg û kerê dide ber hev, qasî erd û ezman ji hevdu cuda ne. Êşeg, wekî rewil e, bê merîfet e, bê hurmet e, çav û rû ji bonê tune ye.

 Êşeg nezan e, famkork e, serhişk e, qaf valaye. Ji xweşbûn û geşbûna xwezayê bêhay e. Ne hêjayê qenciyê ye. Çavên xwe digre nanê xwe dixwe; nankor e. Heta tu dibêjî gir e; girê geriyayî ye, terikiye, har e, hêrê deyşta ye…  Êşeg ne ji me ye, pir û pir kûvî ye, hov e…

Îcar dora kerê ye; ker kerê me ye, em bi zirîna wî di cih de wî û xwediyê wî nas dikin: “bi Xwedê ev kerê Heci Mihemed e!” Di ser de jî, ji zirîneke wî hezar mane derdixin;
                     “Welle birçî ye !”
                      "Kuro, ka  here binêre, ka kî kerê aciz dike?"
Em di gelî û newalên asê de kerê xwe dişopînin; ji ber ku ew taybetmendiyên axa me nas dike, xwe jî, me jî ji erdê qels û ji xişbûnê diparêze. Em ji kerê xwe ewqas bi bawer in ku , ji kalên heftê salî bigre heta zarokên xwe yên ber pêsîran didin piştê û bê xem berê wî didin çiya û baniyan.

Kerê me, tu cara ji kal û pîran siviktir nameşe; wana nawestîne. Ew bi hezaran salan e jiyana xwe bi me re derbas dike lewma hinî rêzgirtin û hurmeta ji bo mezinan bûye. Sernerm e, nefspiçûk e lê, ji siwarên cil û bergên sîpehî lê ne, ji keç û bûkên ku xwe bi kesk û sor û zer dixemilînin pir hez dike. Ew jî sewalek ji xwe xweş e; parîkî jî qure ye ha! Gere palan û kurtanê wî ji amedê, heqîfa wî ji Colemêrgê bê stendin.

Êşeg ji orf û ededê me, ji rabûn û rûniştandina me, ji kal û pîrên me, ji zar û zêçên me, ji rewş û girêdana me, ji saz û tembûra me, ji rê û dirbên me fem nake… Ser de jî çiqas serê xwe pê re bêşînî fêrî tiştek jî nabe, na elime. Êşeg bergîr e. Dengbêjê me yê nemir Reso di kilameke wxe de dibêje ;“ bergîran di dewsa kihêlan de girê nede”. Bala xwe bidinê, ew î jî negotiye hesp! Lewma em ji berê berê de êşegan wek bergîran layiqê tiştên qenc nabînin û wan û kera nakin yek.

Em di vir de zêde jî neheqiyê lê nekin, şikur ji xwedayê jorîn re, êşeg bi xwe jî, heta jê tê, dûrî qenciyê disekine.

Em werên ser mijarê;ev çend sal e, şerekî pir bi êş û elem, pir xidar û kirêt li seranserê welatê me berdewam e, dikudîne…

Tevgera azadiyê li hemberî hemû êş û jana gelê xwe, tu car ji riya mirovatiyê, ji heq û huqûqê derneketiye. Bi deh hezaran keç û xortên xwe yên bi çav û birûyên reş û belek, delal û nazik û nazenîn li serê çiya û gazan veşartiye, lê dîsa jî bi gelê tirk re tu caran neyartî nekiriye. Wek îro, di dem û pêvajoyên herî dijwar de, di gel ku tevahiya rê û dirbên di newal û gelî yên bê serî û bê binî re difitilin bi gelemperî di bin qontrola şervanên me de ne û rojê bi hezaran xwendekar, mamoste, bijîşk, karker û ajokerên tirk li ber çavên wan bi şev û roj di van deran re derbas dibin, şervanên azadiyê û dilxwazên wan, tu car zirarê nedane û nadin wan… Lê belê, şervanên serê çiya baş dizanin ku gelekî ji wan- ên mîna çivîkên per û baskên wan şikestî di ber wan re derbas dibin û diçin tên- gava digihêjin warê xwe, lingên wan erd digre, dibin agir û pizot û bi kurdên nav xwe ve dizeliqin. Ev kurdên stûxwar, bi piranî ji zilm û zordariya dewleta wan e, ji xizanî û belengaziya ku dîsa nexşê wan e, welatê xwe terikandine û Xwedê giravî, ketine ber bextê wan!

Êşeg nizane ku; mirovek xaniyê xwe, mal û milkê xwe, zevî û mêrgên xwe, wenda bike bi hêviya “ wê Xwedê dîsa bide” jiyana xwe berdewam dike, lê heger rûmet û, şerf û, heysiyeta wî jê bistînî , an dibe lehî û tofan, te dide ber xwe paxiş dike, an jî dibe hostayê taqiyyeyê û xwe; “di rastiyê de ne tirk lê nijadperest, ne misilman lê ummetparêz, Dolarperest lê, Kemalperwer û laikparêz” nîşan dide û mîna qirnî xwîna te dimije!

Êşeg tu car lê varneqiliya ye ku şervanên azadiyê, ev 25 sal in di hembêza xwezayê de jiyana xwe berdewam dikin û piraniya hewcedariyên xwe ji xwezayê bi dest dixin, lê dîsa jî heta iro, tu rayedarek dewleta tirk an saziyek navneteweyî wan bi şewitandina darek, bi kuştina sewalek, bi tehripkirina şikeftek tewambar û mehkûm nekiriye. lê ji aliyê din ve , êşeg û hevkarên wî bi balafiran, bi top û tankan bi çiya û baniyan ketine, dar û sewalên bê zar û ziman dişewitînin, serobino dikin, tînin xwarê û bi vî havî seferên nîvcomayi yên Cengîz û Tîmûr dibin serî…

Hevalno, dagirkirina welatek, dorpêçkirina eraziyek dorfireh, bi cih û warbûna li ser parçeyek axa rûyê Dinyayê-siûda meriv jî lê werê- gelek caran hêsan e, lê rêveberiya wê, armkirin û şênkirina wê pir û pir bi zehmet e.

Ev cografya ya ku em bi tirk û ereb û farisan re li ser dijîn;
ji vî perrî heta perrê din, bi seranser, ji serî heta binî, bi deyşt û zozanan, bi çem û golan, bi daristan û behran xemilandî ye.

Ku dera wê dikolî jê av û neft dipijiqe. Lê heyfa mirov tê bi wê heyfê ku, bi sedan salan e şûna bereketê, xezeb lê dibare!

Êşeg, ev cinneta heft reng, ev “bihûşta bi xêr û ber, têr û tije” ji me re jî,  ji xwe re jî kiriye dojeh, nahêle em bi rehetî kerîkî nan jê bixwun!

Ev Anatoliya ku ji deh hezar salan vir ve bûye wargeha şaristaniyan û bi milyaran mirov bi amûr û aletên herî kevnare cot kirine lê dîsa jî bi çandiniyê liser têr xwarine, îro li me hatiye xezebê û dev ji nan berdin, dike qultek av jî nede me…

Ev rojhilata Navîn a ku hatin û çûyîna tevahiya, balafir, otomobîl û kamyonên cihanê bi nefta wê dibe, ewrûpî û Amerîkî û piraniya gelên din ên cihanê bi pereyê ku ji vê neftê kar dikin ji xwe re bi kêf û evîn, bi zewq û sefa wek tûrist - ne tenê li ser ruyê erdê- li ezmanan û stêrkan digerin; lê ne yek car, ne du car, hezar car heyf e ku ji ber neyîna ewlehiyê, ji ber ambargo û şer û pevçûnan, li hin deran ji ber kêmasiya rê û dirban, ji ber sînorên bê wate, sînorên qaşo maşo, ji zarokên xwe re bûye girtîgehek sergirtî ku - xwedê qe lihev neyne- hoste û gardiyan û rêveberê wê jî êşeg e!

Hevalno, êşeg bi xwe jî ev çend sedsal e ji tirsa “dîl û hêsîrê” vê girtîgehê ye. Em di germa havînê de be, di van rojên zivistana sar û serma de be , li ser doşegên xwe rûdinên û- hinek caran bi dilek xemgîn be jî-hevdû hembêz dikin û di can û bedenên xwe de, di mejî û giyana xwe de hêviya azdîyê mezin dikin lê êşeg, ji tirsa azadiya me bi çol û baniyan ketiye, wek Don Kişotê rehmetî şev û roj bi perwaneyên aşên bayê re şer dike!

Hevalno, ev çend sal e li jor cih lê teng bûye. Bi sê telaqan sond dixwim, hûn hinek din jî li ber xwe bidin, an ew ê dev ji êşegtiyê berde an ew  ji bihûşta meya regîn bê derxistin. Ma hûn ji mezinan bawer nakin?

Lingê êşegan tu caran nayê ser doşegan !
                                                                 Mamoste Marûf

Hal û meseleya gundiyê me

Ji vir 50 sal berê, gundîkî me yê ji gundekî Tatosê (Tekman) dil dike ji xwe re here karê(*) xwê bîne.
( bila gundiyên min bi min hêrs nebin, ev gund ne Xîtik e, ne jî Kunerûvî ye)

Ew ê ji bo zivistanê tevdîra mala xwe bibîne, mesarifa xwe bike. Payîza derng e. Sibeh şeveqê, beriya dîka  radibe; heqîfa xwe ya rîs dide pişta kerê xwe û berê xwe dide karê...

Di çiyayên asê re, di gelî û newalên bê serî û bê binî re derbas dibe û piştî nîvro xwe digihîne karê; heqîfa xwe tije dike bi xoyê û dide pişta kerê û dide rê...

Ber bi esrê, ji nişkava tarî dikeve erdê, dûv re ewr û ezman diguricin, ba dibe bahoz, gurminî bi çiya û baniyan dikeve. Baranek wisa destpê dike ku tu dibêjî qey lehî ye...

 Gundiyê me bala xwe didê, dibîne; heqîfa li pişta kerê wî vik û vala ye! Xwê bi tevahî heliya ye, libek jibo teberikê jî nemaye...
Xwê çû.

***

Dest davêje dia û selawatan; hewara xwe dide şêx û meşayixan... Bona ku di tariyê de riya xwe şaş neke, bi qemçika kerê xwe ve digire. Ew pol û poşman e; paş stûyê xwe dixurîne; lê dîsajî li ber Xwedayê xwe yê jorîn ranabe.

Li serê wan çiyayên asê, di vê xezebê de, peyakî tik û tenê ye : ew e, kerê wiyê guhsist e...

Li ser serê wî gurîna erd û ezmanan, li ber guhên wî teqîna vedanên birûskan...

Bi vedanên birûskan heta çavên wî dibirrin derûdor, gelî û devî wek nîvroyî ronî dibe, her çiqilekî daran wek dêwan mezin dibe; dûv re dîsa zulamata reş û tarî destpêdike, îcar ji wîtrê dor lê digirin cin û şeytan û kabos û cinawir...

Ez çi serê we biêşînim; çê–xirab dîsa jî di riya xwe de dimeşe. Lê hê bihostek rê neçûye, birûskek bê rihm û bê wijdan vedide; kerê wî yê delalîkê ber dilê wî ji hev belav belavî dike, dikuje. Ker jî çû...

***

Brûsk, rast-çep, li jêr, li jor li her aliyên wî dibarin; tu dibê qey bi sedan balafirên şer ên tirko hatine li ser serî hêwirîne, bombe dibarînin... Şîn û xof û hêrs û tirs û serma tev bi hev re dikevin nav can û dil. Vir de, wê de çavên xwe digerîne, hemd ji Xwedê re şikeftek dibîne, bi lez û bez bazdide xwe davêje hundirê wê...

Şikeft heta tu dibêjî kûr e. Serî heye binî tune ye... Di tariyê de çav nabînin, li vî alî, li wî alî pirî li keviran diqelibe dest û pî, ser û guh lê namînin, ew di nava xwînê de digevize, lê dîsa jî bela tirsê, heta dawiya şikeftê diçe; di kuncikekî de kund dide rûdinê, xwe ditelîne...

Lê, hê bihna xwe nedaye, birûskek wisa bi zeft vedide, hundirê şikeftê mina flaşên heft makîneyan ronî dike...

Gundiyê me êdî hew dikare xwe bigire. Tirs û xofê dide alîkî... Her dû destên xwe berjor dike; bi devekî lava dike, bi devê din hêrs dibe; diqîre û dibêje:

- Xwedêyooo! Te xoy şûşt; te ker kuşt; îcar tu lambeya xwe pêdixî li min digerî! De bes e lo!

                                                                                                                                                                                 Mamoste Marûf

(*) Kar; kana(ocax) xwê ye. Li Tatosê du kar hene: Kara sor, kara sipî.

Tirk çiqas Tirk; Kurd çiqas Kurd in?

Li cihanê zimanên ne xwedî dewlet ber bi windahiyê ve diçin. Li gorî lêkolînên UNESCO’yê, her sê hefteyan zimanekî koça xwe ya dawî dike. Jixwe ji berê berê ve Asyaya Biçûk bûye goristana zimanan. Hin gelên Anatoliyê ku bi zimankî û bi nasnametî êdî nemane ev in; Hatî, Asûrî, Akadî, sumerî, Trovayî,Palayî, Kaskayî, Lûvî, Hurî, Mitani, Bîthinyayî, Trakî, Firîgî, Mûşkî, Lîdyayî, Mîsiyayî, Aiolî, Paflagonî (Eflanî) Karyayî,Lelegî, Pîsîdyayî, Kîlîkyayî, Kapadokyayî, Lîkaonyayî(Konya)Maryandînî, Xalîbî, Taoxî, Skîtî, Kolxî,Dirrîayi, Mosînoîkosî, Mosxosî, Tîberenosî, Maresî, Panfîlî, Galatî, Îyonî… Îro tu dibê qey erd qelişîye û ew tê re çûne xwarê; kes newêre axir û aqûbeta van gelan bikolîne; jiber ku dewleta tirk a nijadperest ji tirsa “dibe ku pirs li nasnameya Tirk jî bê kirin” rê li ber xebatên etnolojîk û etnografîk venake . Gava mirov bala xwe dide civaka tirk, tê de şopên van hin gelên antîk dibîne… Wek mînak; li derûdora bajarên Çanakkale, Bûrsa, Balikesîr û li gelek herêmên din hinek kes hene ku xwe wek Tirkên MANAV dihesibînin. Lê bi ya dîrokzanên serbixwe, ew ji pişta Ruman in(Hurum) , Rum jî ji pişta Îyonîyan in... Ew di sedsala 12’an û 13’an de bi girsehî tên ser Misilmantiyê û di nava tirka de wenda dibin diçin. Lê tiştekî pir û pir balkêş e, pîspor vê civakê bi me wiha didin nasîn: “ Tirkên Manav(?) heta tu dibêjî şermok û sernerm in; tu car dijberiya kirin û gotinên biyaniyan nakin; bê nîqaş û bê xirecir mîna bav û kalên xwe jiyna xwe berdewam dikin. Bi qewlê Manavan; “ew heft caran difikirin dûvre gavekî davêjin”. Jiber vê kesayetiyê, ew peyvên wek “tu dizanî, bila bi ya te be” pir bikartînin” Hûn niha dibêjin tirkên qehreman ên ji deşt û zozanên Asyaya navîn bi rê ketine, hatine Anatoliyê çiqas zû kedî bûne! Lê ez dibêm stûxwariya Manavên ku sibeh-roj diqîrin dibêjin “em Tirkê kurê tirka ne” dişibe ya Ermenî û Rûm û cihûyan; ew kêmnetew ên reben û feqîrok û şermok ên li Tirkiyeyê mane ne. Di kuncikê dilê Manavan de kula asîmîlasyonê mîna birînek reş a bê derman bicih bûye maye, lê ew pê nizanin, ji xwedernaxin. Di dewr û dewrana Osmaniyan de amûrê asîmîlasyonê ola îslam bû. Osmanî car caran bi îmtiyaz û kemçûrên giranbuha, car caran bi şîretên alim û şêxan, lê bi piranî “bi darê zorê” gelên Anatolî û Balkanan û kafkasan aniye ser dînê Mihemed û li ser pişta wan -bi gotina misilmanên berê- “bavfile û dêfile”yên” bê ûrt û bê kok û bê esl û bê asas; lê di heman demê de stûxwar û reben” ji xwe re desthilatdariyek demdirêj ava kiriye.Yên ji ber van stûxwaran mane û gihîştine Cumhûriyetê, li Anatoliyê êriş dibin ser kurdên xwedî şeref û heysîyet, çima ku ew jî wekî wan nabin tirk! Gava mirov liser van bûyeran hûr û kûr radiweste têdigihîje ku ev êriş bi gelemperî li herêma Behra reş a ku “welatiyên wê heta duh bi zimanên Rumî diaxivîn” diqewime... Ev bûyer li Sakarya yê rûdidin; Sakarya ya ku ji sedî 70-80 yî nîştecihên wê neviyên gelên Kafkasan in û di sedsala 19’an de -wekî Kurdên ku îro ji neçariyê di nav wan de dijîn û dikin bi rehetî kerîkî nan bixwin- bi çoyê Ûris ji welatê xwe hatine miştexîkirin. Ev bûyer li bajarên Egeyê rûdidin; Egeya bi sedhezaran Tirkmanên koçer ên bi “ pest û pêkûtiyên Osmaniyan” di gundan de hatine bicih û war kirin de ... Egeya ku heta duh tê de bi bi sedhezaran Rum hebûn û navê bajarê wê yê herî mezin hê jî nava gel de “Gavur İzmîr” e. Ev gel çi qewimî ku vegeriyane nijadperestên tirk ên bihnteng û bi mahde û bi mirûz? Sedemên wî bila bimîne ji bo nivîsek din, em liser amûr rawestin; Amûrê asîmîlasyona li vî welatî êdî ne ol e; Tirkî ye... Yên di serî de bi mabesta birêvebirina kar û barên xwe yên rojane hînî Tirkî bûn hey çû tê de rewac û jîr û jêhatî bûn, roj hat hey dîtin zimanên wan ên ji bav û kalan mayî bi av û bayê re çûye! Ew bi wendakirina zimanên xwe yên zikmakî û xwezaî kesayetî, mirovatî, hevaltî, dilşewatî ya xwe jî wenda kirin. Ji vê jî xedartir û xrabtir nasnameya xwe ya bingehîn bi Tirkîtiyek çêkirî re guherandin... lî Cihanê he netew, her çiqas ne rastiyek zanistîbe jî, bi îmajekî, bi nav û dengekî taybet ê “çêkirî” tê nasîn; Aleman bi muhendisiyê, Îngîlîz bi dek û dolabên bi nezaketê û bi xwînsariyê nixifi, Cihû wek bazirgan, Ermenî wek pîşesazên bi meharet, Kurd wek çiyayiyên bibext... lê Tirk wek leşker û qehremanên dewletperest tên zanîn... Ew bi vê nasnameyê xwe qure jî dikin. Yên bi dû re tên ser tirkîtiyê, divê pêşî bibin qehreman, leşker û dewletperest û xwe li ser yên “netirk” çêkin û qehremanîya xwe li wan biceribînin...Dibên qey çiqas êrişkar û leşkerîperest û dewletparêz bin ewqas dibin tirk ... Tirkên ji ber û ji pişta Tirkên Asyaya Navîn in bi qasî wan xwe naçirînin, na dirdirînin, bi qasî wan xwe bi ala sor û sipî naxemilînin... Ji sazkirina Komara Tirkiyeyê vir de gelek netew û ziman, an bi tevahî ji holê rabûne an jî liber mirinê ne. Wekek mînak; zimanê Ûbihî yê qedîm ê qafkasan di sala 1992’an de li Balikesîrê bi mirina camêrekî bi navê “Tevfik Esenç” re çû gorê. Boşnak ên bi eslê xwe Sirb; Pomak ên ku Bulxar in lê bûne Misilman, Laz, Osetî, Lezgî, Acarî, Gurcî yên bav û kalên Tayîp, Abhaz, Çerkez, Roman hema bigre tev ji binî ve xwe ji ziman û nasname, ji esl û asas kirine û xwe bi Tirk- Îslamparêzîyê ve şidandine. Zimanên van gelan ji hêla nifşên nû ve qet nayên axaftin. Kal û pîrên wan jî tenê ji bo “lihevpirsînê” çend peyvan lihev diqelibînin ew e...Hal û mesele ev e ku; ev bi salan e dewleta tirk alîkî ve rê li ber hînbûn û weşan û ragihandina zimanên cuda girtiye, ji aliyê din ve di giyan û mejiyê xwediyê van zimanan de “pisîkolojiya xwebiçûkdîtinê” bicih kiriye û wana xistiye nav rewşek ewqas xedar ku êdî bi kesayetiya xwe û bi zimanên xwe tinazan dikin û bixwe xwe asîmîlîye dikin. Pergala nijadperest û şovenîst a Tirkiyeyê ewqas zor dide gelan ku yên li Lozanê mafê perwerdehiyê ya bi zimanên xwe bi dest xistine jî xwe ji “tora asîmîlasyonê” xelas nakin. Zarokên Ermenî û Cihu û Ruman bi sedan salan in ji yên 5-6 saliyan bigire heta yên 17-18 saliyan bi zimanên xwe dixwînin, dinivîsin dîsa jî zimanên xwe wenda kirine. Ne ji cudatiya olî bûya ew ên ji zû de bigotina “em jî tirk in..”. Di vî warî de ez dixwazim ji civata Ermeniyan a ku -ev bi salan e bala min li ser e- çend mînakên balkêş pêşkêşî we bikim. Ev gelê kevnare yê Anatoliyê hema bigre du hezar sal e di tenişta her dêrê de dibistanek ava kiriye û bi alfabeya xwe ya taybet, bi zimanê xwe yê netewî , zarokên xwe perwerde kiriye... Îro bi giranî di Stenbolê de bi dora 60-70 hezar Ermenî hene û ew xwedî 15 dibistanên seretayî û 5 lîseyan in. Ji ber sedemên cûrbecûr bi tenê 3000 xwendekar diçin van dibistanan. Yên din wek zarokên Kurda bi Tirka re dixwînin. Di pêvajoya Komarê de bi dehan dibistanên wan jiber kêmasiya xwendekaran hatine girtin. Yên mayî jî liber girtinê ne. Jixwe yên diçin van dibistanan, her çiqas xwedî mafê perwerdehiya bi Ermenkî bin jî, tu car hînî vî zimanî nabin. Asîmîlasyona “komara reş” mamosteyan jî asîmîlîye kiriye! Ew êdî nikarin waneyên wek matematîk, zanist, mûzîk, hwd. bi Ermenkî bidin ber xwendekaran. Jixwe gava yek ji wan bixwaze van waneyan bi ermenkî bide ber şagirtan ji hêla malbat û xwendekaran ve rastî gelek bertekan tên; ji ber ku azmûnên navendî yên jibo zanîngeh û lîseyên Fen û Anadolûyê bi zimanê tirkî ne û xwendekarên tirkîya wan ne têkûz in di wan de bi ser nakevin. Di warê ziman de asîmîlasyon gihiştiye wê radê ku îro di nav ermeniyan de xeynî yên 60-70 salî, nifşên nû bi ermenkî hema bêje qet nizanin. Yên bi Ermenkî dixwînin jî vî zimanî bi qasî Îngiliziya liseyên Tirkiyeyê nas dikin. Kêmnetewên din; Cihû û Rum jî “bi zimankî” liber mirinê ne. Rewşa kêmnetewên fermî yên me lijor da serhev, ne çêtir e ji “Asûrî û Keldanî” yên di Peymana Lozanê de wek kêmnetew nehatine jimartin û ne xewdî mafê perwerdehiya bi zimanê xwe ne ... Profesor Faruk Sumer di gotarekî xwe ya di kovara “turk Dunyasi Tarih Dergisi” de di sala 93’an de hatiye weşandin de bûyerek balkêş radigihîne; Ew seba lêkolînê diçe gundekî Balikesirê. Bi qewlên wî, ronakbîr(!) dor lê digirin û jê dipirsin ; gelo Tahtaci tirk in, Manav Tirk in, Elewî Tirk in? Profeorê me liwan dizivirîne dibêje; hûn jimin pirsa gelo “Tik jî Tirk in” dikin! Zimanê zikmakî yê kî Tirkî be ew Tirk e! Yek ji wan dîsa dipirse; Ma hin Çerkez jî bi Tirkî diaxifin, ew jî Tirk in ? Ew dibersivîne; Heger xeynî Tirkî, bi zimanekî din neaxifin Tirk in. Di vir de divê Kurd jî ji xwe bipirsin; hûn bi çi zimanî diaxifin, hûn çiqas Kurd in?

Kurdên asîmîlîyekirî wê serê kî bixwin?

Mirov dikare bêje; êdî li Asyaya Biçûk, ji ber bi dehan zimanan ku heta dawiya hilweşandina Dewleta Osmanî jî li ser xwe bûn, du “ziman ên zikmakî” yên zindî bi tena serê xwe mane; Tirkî û Kurdî... Ev her dû ziman di heman demê de du bere(enî, alî) yên dijber in: ji wan yek bere ya kapîtalîzmê û şovenîzmê û kevneperestî û nijadperestî û dîktatoriyê ye; ya din bereya demokrasî û azadiyê ye.Bereya yekemin hemî gelên asîmiliyekirî yên durû, kapîtalîstên piştgiriyên emperyalîzmê, olperstên bazirgan, mîlîter û mîlîtarîstên faşîst di kozikan de (mewzî) bicih kiriye. Bereya duyemîn; ji gelê kurd û heval û hogirên wî, ji gelên ji êşa asîmîlasyonê bêzar, ji sosyalîst û misilmanên ji dil, ji kedkar û xizan û belengazan û ji ronakbîrên bi anor û bi rûmet lêkirî ye... Bi ya min nîşane û kaxizê turnesolê ya bereya demokrasiyê ne Kurd û Kurdistan e; bi tenê ziman û nasnameya kurda ye... Ji ber ku “yên xwedî hişmendî û yên ji dîrokê hayîdar in” baş pê dizanin ku li ser vê erdnigariya kambax, tu netewekî misilman, bê ziman û bê nasname duh liberxwe nedaye, îro hew dikare liberxwe bide! Bê ziman û bê nasname kerên guh-sist ji dizanin ku çi kurd dibe kurd, çi Kurdistan dibe welatê wan... Di serî de divê kurd, dûvre jî heval û hogir û piştgirên wan bizanibin ku: Kurdekî bê ziman “Kurdboregî”ye; xwarina “ser lingan” ên hemî peyayan e... Kurdên bê ziman û bê nasname wek “gelên Anatoliyê yên asîmîlekirî” pehlewanên nanoziko yên xelkê, fêlbaz û konek û takiyekarên siberojê ne... Kurdekî bê ziman û bê nasname Îdrîs û Şêx kamûranê(!) Bedlisî ye... Kurdên bê ziman û bê nasname Beko yê Ewan û Rêber û Dîyap ên berê; “60 parlemanên AKP’î yê iro” ne... Tetîkkêş in, xwînxur in celad in, dizên nîvê şevan, “kapkaççî” yên navrojê ne... Ji ber vê rastî ya evqas zelal; îro çi tirk, çi ereb, çi laz û çerkez û pomak û ermenî; çi sunî çi elewî ; çi sosyalît çi lîberal; çi kedkar çi ronakbîr, çi aşitîxwaz hemî canik û camêr divê li pişta Tevger a Azadiyê ya Kurda rabîn, hevkariya wê bikin. Bi zanetî, bi dilgermî û bi dilsozî, rasterast Kurdîheziyê bikin û pêşî li asîmîlasyona Kurda bigirin... Ewilê ewil ji bona ewlehiya can û malên xwe... Çima? Ji ber ku kurd qet naşibin gelên din ên ji kafkasan û ji balkanan hatine Anatoliyê. Ev gel, dora pêşî li wan deran bi destê Bulxar û yunan û sirb û bulxar û yunan û sirb û ûrisan hatibûn kedîkirin; ligel helîmî û selîmya wan, li Anatoliyê bi destê tirka ji binî ve hatin xesandin. Lê kurd, zarên azadên çiyayan in... Kedîkirina wan a bi destê biyaniyan li alîkî, yên ji tevgera azadiyê dûr in, guh nadin bavên xwe jî û ji bo seyek gurêx deh mêran dikujin, jin û makên xwe jî ser de! Bazil Nîkîtin derheqê edebiyata kurdî ya devkî de dibêje “ tê de azadî û serbestîyeke temam, heta meriv dikare bibêje anarşiyeke gotin û vegotinê heye” Mehmet uzunê meyê gorbihûşt vê nêrînê jidil dipejirîne û wê wekî sedema bêdewletbûna kurda dibîne û wiha lê zêde dike: “... welê dixuye ku çêbûn, rabûn û rûniştina wan, di tu warî de, li disîplîn û li dîsîplîbûnê nayê” ( Mehmet Uzun, Destprka Edebiyata Kurdî, Weşanên İthaki-2005, rûp:37) Kurd ên duh ên bê pergal û bê serî û bê berate , bi tevgera azadiyê re ev sih sal e, xwe bi sazî û dezgeh, bi kitêb û pênûs dikin... Kurd, çav lê ne, wek 12 hewariyên Îsa, wek sehabiyên dewra seadetê, wek şoreşgerên komûna Parîsê li seranserê cihanê bibin pêşengên azadî û serfiraziyê... Gotina xwe ya a dawî pêşkêşî “hemû mirovên li ser axa vî welatî dijîn û dixwazin ev çend rojên vê cihana derewîn bi hev re, di nav aşitî û aramiyê de derbas bikin” dikim û dibêjim; hûn in hê nikarin bi hezaran xwînxwar û takiyekar û diz û mafyakar û çeteçî û talakeran; de ka hûn ê çawa bikaribin bi 20-25 mîlyon Kurdên asîmîlîekirî û “ji mirovatî kirî” wek neviyên rûm û laz û çerkez û gurcî û abhaza û roman û pomak û arnawutan, cehşên kurda jî ser de; yên li Trebzon û li Sakaryayê û li bozûyûkê derpê “ji qwîn” avêtî! Mamoste Marûf