3.03.2009

Lingê êşegan nayê ser doşegan

Hevalno, werên îro em vê gotina herêmî, “gotina bav û kalên serhediyan” bikin navneteweyî…

Niha hûn ê bipirsin; di vê gotinê de, di şûna “kerê” de çima “êşeg” hatiye bikaranîn?
An hinek ji we, vê gotinê wekî “çêjikekê otoasîmîlasyonê” bihesibînin û vegerînin kurmanciyê û bibêjin; "Piyên keran nayê ser mînderan!" Nebî, nebî! Êşeg ne ker e. Êşeg êşeg e .

Gava mirov êşeg û kerê dide ber hev, qasî erd û ezman ji hevdu cuda ne. Êşeg, wekî rewil e, bê merîfet e, bê hurmet e, çav û rû ji bonê tune ye.

 Êşeg nezan e, famkork e, serhişk e, qaf valaye. Ji xweşbûn û geşbûna xwezayê bêhay e. Ne hêjayê qenciyê ye. Çavên xwe digre nanê xwe dixwe; nankor e. Heta tu dibêjî gir e; girê geriyayî ye, terikiye, har e, hêrê deyşta ye…  Êşeg ne ji me ye, pir û pir kûvî ye, hov e…

Îcar dora kerê ye; ker kerê me ye, em bi zirîna wî di cih de wî û xwediyê wî nas dikin: “bi Xwedê ev kerê Heci Mihemed e!” Di ser de jî, ji zirîneke wî hezar mane derdixin;
                     “Welle birçî ye !”
                      "Kuro, ka  here binêre, ka kî kerê aciz dike?"
Em di gelî û newalên asê de kerê xwe dişopînin; ji ber ku ew taybetmendiyên axa me nas dike, xwe jî, me jî ji erdê qels û ji xişbûnê diparêze. Em ji kerê xwe ewqas bi bawer in ku , ji kalên heftê salî bigre heta zarokên xwe yên ber pêsîran didin piştê û bê xem berê wî didin çiya û baniyan.

Kerê me, tu cara ji kal û pîran siviktir nameşe; wana nawestîne. Ew bi hezaran salan e jiyana xwe bi me re derbas dike lewma hinî rêzgirtin û hurmeta ji bo mezinan bûye. Sernerm e, nefspiçûk e lê, ji siwarên cil û bergên sîpehî lê ne, ji keç û bûkên ku xwe bi kesk û sor û zer dixemilînin pir hez dike. Ew jî sewalek ji xwe xweş e; parîkî jî qure ye ha! Gere palan û kurtanê wî ji amedê, heqîfa wî ji Colemêrgê bê stendin.

Êşeg ji orf û ededê me, ji rabûn û rûniştandina me, ji kal û pîrên me, ji zar û zêçên me, ji rewş û girêdana me, ji saz û tembûra me, ji rê û dirbên me fem nake… Ser de jî çiqas serê xwe pê re bêşînî fêrî tiştek jî nabe, na elime. Êşeg bergîr e. Dengbêjê me yê nemir Reso di kilameke wxe de dibêje ;“ bergîran di dewsa kihêlan de girê nede”. Bala xwe bidinê, ew î jî negotiye hesp! Lewma em ji berê berê de êşegan wek bergîran layiqê tiştên qenc nabînin û wan û kera nakin yek.

Em di vir de zêde jî neheqiyê lê nekin, şikur ji xwedayê jorîn re, êşeg bi xwe jî, heta jê tê, dûrî qenciyê disekine.

Em werên ser mijarê;ev çend sal e, şerekî pir bi êş û elem, pir xidar û kirêt li seranserê welatê me berdewam e, dikudîne…

Tevgera azadiyê li hemberî hemû êş û jana gelê xwe, tu car ji riya mirovatiyê, ji heq û huqûqê derneketiye. Bi deh hezaran keç û xortên xwe yên bi çav û birûyên reş û belek, delal û nazik û nazenîn li serê çiya û gazan veşartiye, lê dîsa jî bi gelê tirk re tu caran neyartî nekiriye. Wek îro, di dem û pêvajoyên herî dijwar de, di gel ku tevahiya rê û dirbên di newal û gelî yên bê serî û bê binî re difitilin bi gelemperî di bin qontrola şervanên me de ne û rojê bi hezaran xwendekar, mamoste, bijîşk, karker û ajokerên tirk li ber çavên wan bi şev û roj di van deran re derbas dibin, şervanên azadiyê û dilxwazên wan, tu car zirarê nedane û nadin wan… Lê belê, şervanên serê çiya baş dizanin ku gelekî ji wan- ên mîna çivîkên per û baskên wan şikestî di ber wan re derbas dibin û diçin tên- gava digihêjin warê xwe, lingên wan erd digre, dibin agir û pizot û bi kurdên nav xwe ve dizeliqin. Ev kurdên stûxwar, bi piranî ji zilm û zordariya dewleta wan e, ji xizanî û belengaziya ku dîsa nexşê wan e, welatê xwe terikandine û Xwedê giravî, ketine ber bextê wan!

Êşeg nizane ku; mirovek xaniyê xwe, mal û milkê xwe, zevî û mêrgên xwe, wenda bike bi hêviya “ wê Xwedê dîsa bide” jiyana xwe berdewam dike, lê heger rûmet û, şerf û, heysiyeta wî jê bistînî , an dibe lehî û tofan, te dide ber xwe paxiş dike, an jî dibe hostayê taqiyyeyê û xwe; “di rastiyê de ne tirk lê nijadperest, ne misilman lê ummetparêz, Dolarperest lê, Kemalperwer û laikparêz” nîşan dide û mîna qirnî xwîna te dimije!

Êşeg tu car lê varneqiliya ye ku şervanên azadiyê, ev 25 sal in di hembêza xwezayê de jiyana xwe berdewam dikin û piraniya hewcedariyên xwe ji xwezayê bi dest dixin, lê dîsa jî heta iro, tu rayedarek dewleta tirk an saziyek navneteweyî wan bi şewitandina darek, bi kuştina sewalek, bi tehripkirina şikeftek tewambar û mehkûm nekiriye. lê ji aliyê din ve , êşeg û hevkarên wî bi balafiran, bi top û tankan bi çiya û baniyan ketine, dar û sewalên bê zar û ziman dişewitînin, serobino dikin, tînin xwarê û bi vî havî seferên nîvcomayi yên Cengîz û Tîmûr dibin serî…

Hevalno, dagirkirina welatek, dorpêçkirina eraziyek dorfireh, bi cih û warbûna li ser parçeyek axa rûyê Dinyayê-siûda meriv jî lê werê- gelek caran hêsan e, lê rêveberiya wê, armkirin û şênkirina wê pir û pir bi zehmet e.

Ev cografya ya ku em bi tirk û ereb û farisan re li ser dijîn;
ji vî perrî heta perrê din, bi seranser, ji serî heta binî, bi deyşt û zozanan, bi çem û golan, bi daristan û behran xemilandî ye.

Ku dera wê dikolî jê av û neft dipijiqe. Lê heyfa mirov tê bi wê heyfê ku, bi sedan salan e şûna bereketê, xezeb lê dibare!

Êşeg, ev cinneta heft reng, ev “bihûşta bi xêr û ber, têr û tije” ji me re jî,  ji xwe re jî kiriye dojeh, nahêle em bi rehetî kerîkî nan jê bixwun!

Ev Anatoliya ku ji deh hezar salan vir ve bûye wargeha şaristaniyan û bi milyaran mirov bi amûr û aletên herî kevnare cot kirine lê dîsa jî bi çandiniyê liser têr xwarine, îro li me hatiye xezebê û dev ji nan berdin, dike qultek av jî nede me…

Ev rojhilata Navîn a ku hatin û çûyîna tevahiya, balafir, otomobîl û kamyonên cihanê bi nefta wê dibe, ewrûpî û Amerîkî û piraniya gelên din ên cihanê bi pereyê ku ji vê neftê kar dikin ji xwe re bi kêf û evîn, bi zewq û sefa wek tûrist - ne tenê li ser ruyê erdê- li ezmanan û stêrkan digerin; lê ne yek car, ne du car, hezar car heyf e ku ji ber neyîna ewlehiyê, ji ber ambargo û şer û pevçûnan, li hin deran ji ber kêmasiya rê û dirban, ji ber sînorên bê wate, sînorên qaşo maşo, ji zarokên xwe re bûye girtîgehek sergirtî ku - xwedê qe lihev neyne- hoste û gardiyan û rêveberê wê jî êşeg e!

Hevalno, êşeg bi xwe jî ev çend sedsal e ji tirsa “dîl û hêsîrê” vê girtîgehê ye. Em di germa havînê de be, di van rojên zivistana sar û serma de be , li ser doşegên xwe rûdinên û- hinek caran bi dilek xemgîn be jî-hevdû hembêz dikin û di can û bedenên xwe de, di mejî û giyana xwe de hêviya azdîyê mezin dikin lê êşeg, ji tirsa azadiya me bi çol û baniyan ketiye, wek Don Kişotê rehmetî şev û roj bi perwaneyên aşên bayê re şer dike!

Hevalno, ev çend sal e li jor cih lê teng bûye. Bi sê telaqan sond dixwim, hûn hinek din jî li ber xwe bidin, an ew ê dev ji êşegtiyê berde an ew  ji bihûşta meya regîn bê derxistin. Ma hûn ji mezinan bawer nakin?

Lingê êşegan tu caran nayê ser doşegan !
                                                                 Mamoste Marûf

Hal û meseleya gundiyê me

Ji vir 50 sal berê, gundîkî me yê ji gundekî Tatosê (Tekman) dil dike ji xwe re here karê(*) xwê bîne.
( bila gundiyên min bi min hêrs nebin, ev gund ne Xîtik e, ne jî Kunerûvî ye)

Ew ê ji bo zivistanê tevdîra mala xwe bibîne, mesarifa xwe bike. Payîza derng e. Sibeh şeveqê, beriya dîka  radibe; heqîfa xwe ya rîs dide pişta kerê xwe û berê xwe dide karê...

Di çiyayên asê re, di gelî û newalên bê serî û bê binî re derbas dibe û piştî nîvro xwe digihîne karê; heqîfa xwe tije dike bi xoyê û dide pişta kerê û dide rê...

Ber bi esrê, ji nişkava tarî dikeve erdê, dûv re ewr û ezman diguricin, ba dibe bahoz, gurminî bi çiya û baniyan dikeve. Baranek wisa destpê dike ku tu dibêjî qey lehî ye...

 Gundiyê me bala xwe didê, dibîne; heqîfa li pişta kerê wî vik û vala ye! Xwê bi tevahî heliya ye, libek jibo teberikê jî nemaye...
Xwê çû.

***

Dest davêje dia û selawatan; hewara xwe dide şêx û meşayixan... Bona ku di tariyê de riya xwe şaş neke, bi qemçika kerê xwe ve digire. Ew pol û poşman e; paş stûyê xwe dixurîne; lê dîsajî li ber Xwedayê xwe yê jorîn ranabe.

Li serê wan çiyayên asê, di vê xezebê de, peyakî tik û tenê ye : ew e, kerê wiyê guhsist e...

Li ser serê wî gurîna erd û ezmanan, li ber guhên wî teqîna vedanên birûskan...

Bi vedanên birûskan heta çavên wî dibirrin derûdor, gelî û devî wek nîvroyî ronî dibe, her çiqilekî daran wek dêwan mezin dibe; dûv re dîsa zulamata reş û tarî destpêdike, îcar ji wîtrê dor lê digirin cin û şeytan û kabos û cinawir...

Ez çi serê we biêşînim; çê–xirab dîsa jî di riya xwe de dimeşe. Lê hê bihostek rê neçûye, birûskek bê rihm û bê wijdan vedide; kerê wî yê delalîkê ber dilê wî ji hev belav belavî dike, dikuje. Ker jî çû...

***

Brûsk, rast-çep, li jêr, li jor li her aliyên wî dibarin; tu dibê qey bi sedan balafirên şer ên tirko hatine li ser serî hêwirîne, bombe dibarînin... Şîn û xof û hêrs û tirs û serma tev bi hev re dikevin nav can û dil. Vir de, wê de çavên xwe digerîne, hemd ji Xwedê re şikeftek dibîne, bi lez û bez bazdide xwe davêje hundirê wê...

Şikeft heta tu dibêjî kûr e. Serî heye binî tune ye... Di tariyê de çav nabînin, li vî alî, li wî alî pirî li keviran diqelibe dest û pî, ser û guh lê namînin, ew di nava xwînê de digevize, lê dîsa jî bela tirsê, heta dawiya şikeftê diçe; di kuncikekî de kund dide rûdinê, xwe ditelîne...

Lê, hê bihna xwe nedaye, birûskek wisa bi zeft vedide, hundirê şikeftê mina flaşên heft makîneyan ronî dike...

Gundiyê me êdî hew dikare xwe bigire. Tirs û xofê dide alîkî... Her dû destên xwe berjor dike; bi devekî lava dike, bi devê din hêrs dibe; diqîre û dibêje:

- Xwedêyooo! Te xoy şûşt; te ker kuşt; îcar tu lambeya xwe pêdixî li min digerî! De bes e lo!

                                                                                                                                                                                 Mamoste Marûf

(*) Kar; kana(ocax) xwê ye. Li Tatosê du kar hene: Kara sor, kara sipî.

Tirk çiqas Tirk; Kurd çiqas Kurd in?

Li cihanê zimanên ne xwedî dewlet ber bi windahiyê ve diçin. Li gorî lêkolînên UNESCO’yê, her sê hefteyan zimanekî koça xwe ya dawî dike. Jixwe ji berê berê ve Asyaya Biçûk bûye goristana zimanan. Hin gelên Anatoliyê ku bi zimankî û bi nasnametî êdî nemane ev in; Hatî, Asûrî, Akadî, sumerî, Trovayî,Palayî, Kaskayî, Lûvî, Hurî, Mitani, Bîthinyayî, Trakî, Firîgî, Mûşkî, Lîdyayî, Mîsiyayî, Aiolî, Paflagonî (Eflanî) Karyayî,Lelegî, Pîsîdyayî, Kîlîkyayî, Kapadokyayî, Lîkaonyayî(Konya)Maryandînî, Xalîbî, Taoxî, Skîtî, Kolxî,Dirrîayi, Mosînoîkosî, Mosxosî, Tîberenosî, Maresî, Panfîlî, Galatî, Îyonî… Îro tu dibê qey erd qelişîye û ew tê re çûne xwarê; kes newêre axir û aqûbeta van gelan bikolîne; jiber ku dewleta tirk a nijadperest ji tirsa “dibe ku pirs li nasnameya Tirk jî bê kirin” rê li ber xebatên etnolojîk û etnografîk venake . Gava mirov bala xwe dide civaka tirk, tê de şopên van hin gelên antîk dibîne… Wek mînak; li derûdora bajarên Çanakkale, Bûrsa, Balikesîr û li gelek herêmên din hinek kes hene ku xwe wek Tirkên MANAV dihesibînin. Lê bi ya dîrokzanên serbixwe, ew ji pişta Ruman in(Hurum) , Rum jî ji pişta Îyonîyan in... Ew di sedsala 12’an û 13’an de bi girsehî tên ser Misilmantiyê û di nava tirka de wenda dibin diçin. Lê tiştekî pir û pir balkêş e, pîspor vê civakê bi me wiha didin nasîn: “ Tirkên Manav(?) heta tu dibêjî şermok û sernerm in; tu car dijberiya kirin û gotinên biyaniyan nakin; bê nîqaş û bê xirecir mîna bav û kalên xwe jiyna xwe berdewam dikin. Bi qewlê Manavan; “ew heft caran difikirin dûvre gavekî davêjin”. Jiber vê kesayetiyê, ew peyvên wek “tu dizanî, bila bi ya te be” pir bikartînin” Hûn niha dibêjin tirkên qehreman ên ji deşt û zozanên Asyaya navîn bi rê ketine, hatine Anatoliyê çiqas zû kedî bûne! Lê ez dibêm stûxwariya Manavên ku sibeh-roj diqîrin dibêjin “em Tirkê kurê tirka ne” dişibe ya Ermenî û Rûm û cihûyan; ew kêmnetew ên reben û feqîrok û şermok ên li Tirkiyeyê mane ne. Di kuncikê dilê Manavan de kula asîmîlasyonê mîna birînek reş a bê derman bicih bûye maye, lê ew pê nizanin, ji xwedernaxin. Di dewr û dewrana Osmaniyan de amûrê asîmîlasyonê ola îslam bû. Osmanî car caran bi îmtiyaz û kemçûrên giranbuha, car caran bi şîretên alim û şêxan, lê bi piranî “bi darê zorê” gelên Anatolî û Balkanan û kafkasan aniye ser dînê Mihemed û li ser pişta wan -bi gotina misilmanên berê- “bavfile û dêfile”yên” bê ûrt û bê kok û bê esl û bê asas; lê di heman demê de stûxwar û reben” ji xwe re desthilatdariyek demdirêj ava kiriye.Yên ji ber van stûxwaran mane û gihîştine Cumhûriyetê, li Anatoliyê êriş dibin ser kurdên xwedî şeref û heysîyet, çima ku ew jî wekî wan nabin tirk! Gava mirov liser van bûyeran hûr û kûr radiweste têdigihîje ku ev êriş bi gelemperî li herêma Behra reş a ku “welatiyên wê heta duh bi zimanên Rumî diaxivîn” diqewime... Ev bûyer li Sakarya yê rûdidin; Sakarya ya ku ji sedî 70-80 yî nîştecihên wê neviyên gelên Kafkasan in û di sedsala 19’an de -wekî Kurdên ku îro ji neçariyê di nav wan de dijîn û dikin bi rehetî kerîkî nan bixwin- bi çoyê Ûris ji welatê xwe hatine miştexîkirin. Ev bûyer li bajarên Egeyê rûdidin; Egeya bi sedhezaran Tirkmanên koçer ên bi “ pest û pêkûtiyên Osmaniyan” di gundan de hatine bicih û war kirin de ... Egeya ku heta duh tê de bi bi sedhezaran Rum hebûn û navê bajarê wê yê herî mezin hê jî nava gel de “Gavur İzmîr” e. Ev gel çi qewimî ku vegeriyane nijadperestên tirk ên bihnteng û bi mahde û bi mirûz? Sedemên wî bila bimîne ji bo nivîsek din, em liser amûr rawestin; Amûrê asîmîlasyona li vî welatî êdî ne ol e; Tirkî ye... Yên di serî de bi mabesta birêvebirina kar û barên xwe yên rojane hînî Tirkî bûn hey çû tê de rewac û jîr û jêhatî bûn, roj hat hey dîtin zimanên wan ên ji bav û kalan mayî bi av û bayê re çûye! Ew bi wendakirina zimanên xwe yên zikmakî û xwezaî kesayetî, mirovatî, hevaltî, dilşewatî ya xwe jî wenda kirin. Ji vê jî xedartir û xrabtir nasnameya xwe ya bingehîn bi Tirkîtiyek çêkirî re guherandin... lî Cihanê he netew, her çiqas ne rastiyek zanistîbe jî, bi îmajekî, bi nav û dengekî taybet ê “çêkirî” tê nasîn; Aleman bi muhendisiyê, Îngîlîz bi dek û dolabên bi nezaketê û bi xwînsariyê nixifi, Cihû wek bazirgan, Ermenî wek pîşesazên bi meharet, Kurd wek çiyayiyên bibext... lê Tirk wek leşker û qehremanên dewletperest tên zanîn... Ew bi vê nasnameyê xwe qure jî dikin. Yên bi dû re tên ser tirkîtiyê, divê pêşî bibin qehreman, leşker û dewletperest û xwe li ser yên “netirk” çêkin û qehremanîya xwe li wan biceribînin...Dibên qey çiqas êrişkar û leşkerîperest û dewletparêz bin ewqas dibin tirk ... Tirkên ji ber û ji pişta Tirkên Asyaya Navîn in bi qasî wan xwe naçirînin, na dirdirînin, bi qasî wan xwe bi ala sor û sipî naxemilînin... Ji sazkirina Komara Tirkiyeyê vir de gelek netew û ziman, an bi tevahî ji holê rabûne an jî liber mirinê ne. Wekek mînak; zimanê Ûbihî yê qedîm ê qafkasan di sala 1992’an de li Balikesîrê bi mirina camêrekî bi navê “Tevfik Esenç” re çû gorê. Boşnak ên bi eslê xwe Sirb; Pomak ên ku Bulxar in lê bûne Misilman, Laz, Osetî, Lezgî, Acarî, Gurcî yên bav û kalên Tayîp, Abhaz, Çerkez, Roman hema bigre tev ji binî ve xwe ji ziman û nasname, ji esl û asas kirine û xwe bi Tirk- Îslamparêzîyê ve şidandine. Zimanên van gelan ji hêla nifşên nû ve qet nayên axaftin. Kal û pîrên wan jî tenê ji bo “lihevpirsînê” çend peyvan lihev diqelibînin ew e...Hal û mesele ev e ku; ev bi salan e dewleta tirk alîkî ve rê li ber hînbûn û weşan û ragihandina zimanên cuda girtiye, ji aliyê din ve di giyan û mejiyê xwediyê van zimanan de “pisîkolojiya xwebiçûkdîtinê” bicih kiriye û wana xistiye nav rewşek ewqas xedar ku êdî bi kesayetiya xwe û bi zimanên xwe tinazan dikin û bixwe xwe asîmîlîye dikin. Pergala nijadperest û şovenîst a Tirkiyeyê ewqas zor dide gelan ku yên li Lozanê mafê perwerdehiyê ya bi zimanên xwe bi dest xistine jî xwe ji “tora asîmîlasyonê” xelas nakin. Zarokên Ermenî û Cihu û Ruman bi sedan salan in ji yên 5-6 saliyan bigire heta yên 17-18 saliyan bi zimanên xwe dixwînin, dinivîsin dîsa jî zimanên xwe wenda kirine. Ne ji cudatiya olî bûya ew ên ji zû de bigotina “em jî tirk in..”. Di vî warî de ez dixwazim ji civata Ermeniyan a ku -ev bi salan e bala min li ser e- çend mînakên balkêş pêşkêşî we bikim. Ev gelê kevnare yê Anatoliyê hema bigre du hezar sal e di tenişta her dêrê de dibistanek ava kiriye û bi alfabeya xwe ya taybet, bi zimanê xwe yê netewî , zarokên xwe perwerde kiriye... Îro bi giranî di Stenbolê de bi dora 60-70 hezar Ermenî hene û ew xwedî 15 dibistanên seretayî û 5 lîseyan in. Ji ber sedemên cûrbecûr bi tenê 3000 xwendekar diçin van dibistanan. Yên din wek zarokên Kurda bi Tirka re dixwînin. Di pêvajoya Komarê de bi dehan dibistanên wan jiber kêmasiya xwendekaran hatine girtin. Yên mayî jî liber girtinê ne. Jixwe yên diçin van dibistanan, her çiqas xwedî mafê perwerdehiya bi Ermenkî bin jî, tu car hînî vî zimanî nabin. Asîmîlasyona “komara reş” mamosteyan jî asîmîlîye kiriye! Ew êdî nikarin waneyên wek matematîk, zanist, mûzîk, hwd. bi Ermenkî bidin ber xwendekaran. Jixwe gava yek ji wan bixwaze van waneyan bi ermenkî bide ber şagirtan ji hêla malbat û xwendekaran ve rastî gelek bertekan tên; ji ber ku azmûnên navendî yên jibo zanîngeh û lîseyên Fen û Anadolûyê bi zimanê tirkî ne û xwendekarên tirkîya wan ne têkûz in di wan de bi ser nakevin. Di warê ziman de asîmîlasyon gihiştiye wê radê ku îro di nav ermeniyan de xeynî yên 60-70 salî, nifşên nû bi ermenkî hema bêje qet nizanin. Yên bi Ermenkî dixwînin jî vî zimanî bi qasî Îngiliziya liseyên Tirkiyeyê nas dikin. Kêmnetewên din; Cihû û Rum jî “bi zimankî” liber mirinê ne. Rewşa kêmnetewên fermî yên me lijor da serhev, ne çêtir e ji “Asûrî û Keldanî” yên di Peymana Lozanê de wek kêmnetew nehatine jimartin û ne xewdî mafê perwerdehiya bi zimanê xwe ne ... Profesor Faruk Sumer di gotarekî xwe ya di kovara “turk Dunyasi Tarih Dergisi” de di sala 93’an de hatiye weşandin de bûyerek balkêş radigihîne; Ew seba lêkolînê diçe gundekî Balikesirê. Bi qewlên wî, ronakbîr(!) dor lê digirin û jê dipirsin ; gelo Tahtaci tirk in, Manav Tirk in, Elewî Tirk in? Profeorê me liwan dizivirîne dibêje; hûn jimin pirsa gelo “Tik jî Tirk in” dikin! Zimanê zikmakî yê kî Tirkî be ew Tirk e! Yek ji wan dîsa dipirse; Ma hin Çerkez jî bi Tirkî diaxifin, ew jî Tirk in ? Ew dibersivîne; Heger xeynî Tirkî, bi zimanekî din neaxifin Tirk in. Di vir de divê Kurd jî ji xwe bipirsin; hûn bi çi zimanî diaxifin, hûn çiqas Kurd in?

Kurdên asîmîlîyekirî wê serê kî bixwin?

Mirov dikare bêje; êdî li Asyaya Biçûk, ji ber bi dehan zimanan ku heta dawiya hilweşandina Dewleta Osmanî jî li ser xwe bûn, du “ziman ên zikmakî” yên zindî bi tena serê xwe mane; Tirkî û Kurdî... Ev her dû ziman di heman demê de du bere(enî, alî) yên dijber in: ji wan yek bere ya kapîtalîzmê û şovenîzmê û kevneperestî û nijadperestî û dîktatoriyê ye; ya din bereya demokrasî û azadiyê ye.Bereya yekemin hemî gelên asîmiliyekirî yên durû, kapîtalîstên piştgiriyên emperyalîzmê, olperstên bazirgan, mîlîter û mîlîtarîstên faşîst di kozikan de (mewzî) bicih kiriye. Bereya duyemîn; ji gelê kurd û heval û hogirên wî, ji gelên ji êşa asîmîlasyonê bêzar, ji sosyalîst û misilmanên ji dil, ji kedkar û xizan û belengazan û ji ronakbîrên bi anor û bi rûmet lêkirî ye... Bi ya min nîşane û kaxizê turnesolê ya bereya demokrasiyê ne Kurd û Kurdistan e; bi tenê ziman û nasnameya kurda ye... Ji ber ku “yên xwedî hişmendî û yên ji dîrokê hayîdar in” baş pê dizanin ku li ser vê erdnigariya kambax, tu netewekî misilman, bê ziman û bê nasname duh liberxwe nedaye, îro hew dikare liberxwe bide! Bê ziman û bê nasname kerên guh-sist ji dizanin ku çi kurd dibe kurd, çi Kurdistan dibe welatê wan... Di serî de divê kurd, dûvre jî heval û hogir û piştgirên wan bizanibin ku: Kurdekî bê ziman “Kurdboregî”ye; xwarina “ser lingan” ên hemî peyayan e... Kurdên bê ziman û bê nasname wek “gelên Anatoliyê yên asîmîlekirî” pehlewanên nanoziko yên xelkê, fêlbaz û konek û takiyekarên siberojê ne... Kurdekî bê ziman û bê nasname Îdrîs û Şêx kamûranê(!) Bedlisî ye... Kurdên bê ziman û bê nasname Beko yê Ewan û Rêber û Dîyap ên berê; “60 parlemanên AKP’î yê iro” ne... Tetîkkêş in, xwînxur in celad in, dizên nîvê şevan, “kapkaççî” yên navrojê ne... Ji ber vê rastî ya evqas zelal; îro çi tirk, çi ereb, çi laz û çerkez û pomak û ermenî; çi sunî çi elewî ; çi sosyalît çi lîberal; çi kedkar çi ronakbîr, çi aşitîxwaz hemî canik û camêr divê li pişta Tevger a Azadiyê ya Kurda rabîn, hevkariya wê bikin. Bi zanetî, bi dilgermî û bi dilsozî, rasterast Kurdîheziyê bikin û pêşî li asîmîlasyona Kurda bigirin... Ewilê ewil ji bona ewlehiya can û malên xwe... Çima? Ji ber ku kurd qet naşibin gelên din ên ji kafkasan û ji balkanan hatine Anatoliyê. Ev gel, dora pêşî li wan deran bi destê Bulxar û yunan û sirb û bulxar û yunan û sirb û ûrisan hatibûn kedîkirin; ligel helîmî û selîmya wan, li Anatoliyê bi destê tirka ji binî ve hatin xesandin. Lê kurd, zarên azadên çiyayan in... Kedîkirina wan a bi destê biyaniyan li alîkî, yên ji tevgera azadiyê dûr in, guh nadin bavên xwe jî û ji bo seyek gurêx deh mêran dikujin, jin û makên xwe jî ser de! Bazil Nîkîtin derheqê edebiyata kurdî ya devkî de dibêje “ tê de azadî û serbestîyeke temam, heta meriv dikare bibêje anarşiyeke gotin û vegotinê heye” Mehmet uzunê meyê gorbihûşt vê nêrînê jidil dipejirîne û wê wekî sedema bêdewletbûna kurda dibîne û wiha lê zêde dike: “... welê dixuye ku çêbûn, rabûn û rûniştina wan, di tu warî de, li disîplîn û li dîsîplîbûnê nayê” ( Mehmet Uzun, Destprka Edebiyata Kurdî, Weşanên İthaki-2005, rûp:37) Kurd ên duh ên bê pergal û bê serî û bê berate , bi tevgera azadiyê re ev sih sal e, xwe bi sazî û dezgeh, bi kitêb û pênûs dikin... Kurd, çav lê ne, wek 12 hewariyên Îsa, wek sehabiyên dewra seadetê, wek şoreşgerên komûna Parîsê li seranserê cihanê bibin pêşengên azadî û serfiraziyê... Gotina xwe ya a dawî pêşkêşî “hemû mirovên li ser axa vî welatî dijîn û dixwazin ev çend rojên vê cihana derewîn bi hev re, di nav aşitî û aramiyê de derbas bikin” dikim û dibêjim; hûn in hê nikarin bi hezaran xwînxwar û takiyekar û diz û mafyakar û çeteçî û talakeran; de ka hûn ê çawa bikaribin bi 20-25 mîlyon Kurdên asîmîlîekirî û “ji mirovatî kirî” wek neviyên rûm û laz û çerkez û gurcî û abhaza û roman û pomak û arnawutan, cehşên kurda jî ser de; yên li Trebzon û li Sakaryayê û li bozûyûkê derpê “ji qwîn” avêtî! Mamoste Marûf

Ger em hebin ew ê tunebin

Heta damezirandina Komara Tirkiyeyê, hejmara Tirkan, em bi awayek din bibêjin; hejmara yên xwe wek Tirk bi nav dikirin, endamên netewa ku Kemal Ataturk û rêhevalên wî yên jontirk û Îttîhatparêzan; dixwestin Anatolî û Kurdistanê li ser navê wan qeyd û tapî bikin, bê xilaf, ji şêniyên “gundekî gur” (qelebalix) kêmtir bûn, ne zêde... Ez dibêjim çend sed peya bûn, hûn bêjin çend hezar... Belê rast e; bi taybetî li Anatoliyê, gava mirov rastî hev dihatin, an jî kar û barên wan diketin aliyê hevûdu , ji neçariyê bi hev re bi zimanekî Tûranî yê ne têkûz, bê rêzik, tevlihev, berhevkirî, gund bi gund tax bi tax ji hev cuda diaxivîn.Lê gava te ji wan pirsa “ tu kî û kê yî?” bikira; ew xwe tucar ne wekî Tirk; xwe wek ; “Kurd, Ereb, Ecem, Çerkes, Çeçen, Gurcî, Abhaz, Mihelmî, Roman(Qereçî), Laz, Alban (Arnewid), Boşnak, Dagistanî, Qerepapax, terekeme, Pomak, Rum, Ermen, Cihû, Asûrî, Kildanî, manav, yorik(koçer)” didan nasîn. Werên li vî ecêbî û li vî gosirmetî; Tirk di Kurdistan û Anatoliyê de na, bi tenê di çend bajarên Ewropayê de hebûn! Ew jî “jon-tirk” bûn û di dawiya sedsala 19’an û di destpêka 20’an de ji Stembolê wek Osmanî çûbûn Parîsê û li wir hişê wan hatibû serê wan (!) û bi xwe hesiya bûn û bubûn “Tirkên Qehremanên bi nav û deng!” Ew bûn çend murîdê wan ên Stembolî bûn... Li Mezopotamyayê û li Anatolyê tu kesî ne bihîstibû, nas nedikir netewek bi navê Tirk! Lewma ew, dîroka xwe ya kevin û qedîm a tije bi xêr û ber û bi mêranî û mêrxasî û bi qehremanî(!) ; girêdan bi Atîla û Cengîz û Tîmûrê ji Asyaya Navîn... Ev her sê kes jî, ji aliyê gelên Kurdistanê û Anatoliyê ve wek; “ mirovkuj, Xwînrij, har û hov dirîndeyan dihatin nasîn... Ev “navên bi tirs û xof jî “têra Jontirkan nekirin “gurê boz”ê devbixwîn jî kirin dewsa bav û kal û rêberê xwe û pê gelên kevnare û xwecih û xwedî olk û erd û pîşe û şaristanî yên Anatoliyê tirsandin û ax û welat ji wan stendin û an ew kirin der, an kuştin, an bişaftin, helandin û dawiya dawîn dest danîn ser hemû dewlemendî û çand û nirx û hêcayiyên wan...Yên mayî; Z.Gokalp û Kamiran Înan û Gênc Qemer û nizanim kî û kê yê Kurd; Qiliç Elî û Muşîr Zekî û Deniz Baykal û bi mîlyonan Çerkez; Mesût û tayîp û bi sedhezaran Gurcî; Hîkmet û Elo û Misto û Temel û kul û kuruder û êdî nizanim kî û kê yê Laz û Qereçî û Ermenî û Rum û boşnak... Ev tev ketin dilqê gurê boz û kê û kî ne jiwan bin, kê û kî “paradîgmaya ji derewan pêkhatî” nepejirandibin ji holê rakirin... Ên li ser xwe man jî gefan li wan xwarin, tirsandin çewisandin kevirê aşê bê av li ser serê wan gerandin, ji mirovatiyê kirin; gelekên wan bi kemçûran kirîn, ên din veguherandin gur û cinawiran! Belê gava mirov li dîroka li ser navê “Tirkiye û Tirktiyê” hatiye nivîsandin dinêre, dibîne ku; hemî tiştên ku ew pê pesnên xwe didin û wek şoreş û reform û pêşveçûn nîşan didin, di rastiyê de kar û kirinên tunekirin û bişaftin û jiholêrakirina netew û civak û kes û kesayetiyên din in; çilmisandin û hişkkirina kulîlkên din ên Anatolî û Kurdistanê ne ... Li şer û komplo û komkujiyên van heyştê salên dawiyê binêrin; bona çi ne? Tev jibo tunekirina Rum û Ermenî û Kurd û gelên din ên nîştecihên kevnare yên bi hezaran salan in bi nav û deng ên vê axê ne... ji şoreşa elfabeyê bigirin heta ya cil û bergan; ji zagona yekitiya perwerdehiyê ( Kanûna tevhîdî Tedrîsat) heta ya paşnavan; ji rakirina ocax û dergahên şêxan; ji guhertina navên bajar û gund û mirov û çiya û deyştan bigirin heta qedexekirina navên lawir û kulîlkan, kar û xebat û şoreş û reform û renesansên wan ên ewqas mezin , derd û kulên wan ên bê derman, hebûna gel û çanda yên din in... ( roviyê me yê vulpes vulpes Kurdistanica, laleya me ya tulipes Kurdistanica, pezê Ermeniyan ê bi navê ovis Armeniana, dîsa mamiza Ermemeniyan a bi navê capreolus capreolus Armenius- ew jî wek xwediyê xwe – nikarin li ser erdnîgariya xwe bi nasnameya xwe bijîn!) Welhasilê kelam yên “bi namûs û bi şeref û bi hejmarkî û bi moralkî bi hêz” ew man, Kurdên li serê çiyayên asê man... Ew çend caran serî li ber yecûc û mecûcan, zalim û dagirkeran rakir, bi mîlyonan hatin kuştin, tî û birçî man li serê çiyayan; lê dîsa jî serî ne tewand, çok dananî li ber neyaran Çi Tirkên rasteqîn, çi Ermenî çi Gurcî, çi Çerkez çend û çendik kesên heta niha ji tirsan di kuncikên xwe de teliyabûn, melisîbûn; çav dan Kurda û serê xwe rakirin û gotin; “-vaye em jî hê livir in, li ser xwe ne!” û piştî heyştê salan xwedî li nasname û kesayetiya xwe derketin. Hin caran yên wek Tayîpê “Gurciyê veşartî” lê, di nav civatê de bê esil û bê kok û bê asas (bala xwe bidinê Xwedê giravî ew doza yek al, yek netewew û yek welat dike lê, bixwe tu car nabêje ez tirkim ) Denizê ji doxîna çerkezan, Demirelê Balkanan tev jibo berjewendiyên rojane, hin caran devê xwe vedikin û bi awayek nîvco navê Kurda li ser zimanan digerînin. Lê wê demê “neviyên Jontirkan ên general û profesor û fabrîkator û rantxur” di cih de di kuncikên tarî de bi qirika wan digirin û dibêjin: “- lawo huşbin! We çi zû jibîr kir em jî, hûn jî wek xewnên şevan derw in; me navê Tirktiyê lixwe kiriye û hemû mêrg û zevî û xan û xaniyan dane ber xwe, ji wan stendine. Ma Hûn nizanin; xwediyê vî welatî ew in; heger ew hebin divê em tunebin! Huş bin; kera bi guh nekin! Îro ew tune ne; loma em hene! Lê ew nizanin ku mirov demokrasîxwaz, aşitîxwaz û welatparêz bin; erd û ezman liber wan fireh dibin, tê de mirov tev bihev re wek bira bi cih û war dibin... Mamoste Marûf

Ji neyarên min ên totikvala re...

Ez, Agirberdana çol û çiyayên me Serobinîkirina bajar û gundên me Kuştina zarok û zêrçên me Telefkirina xezal û pezkûviyên me Kuştina hechecok û şarûlên me Şewitandina morî û kurmik û tirtûlên me Qelandina axa welatê me Şermezar nakim… Ka bipirse, bêje çima? Lo lo, dujminê min ê ehmeq! Ev hezar sal e em bi hev re ne Te ji zimanê min tu tiştek dernexist, çû! Em peyva şermê ji bo mirovan bikartînin Yên şerm nakin lawir in Em lawiran tu car şermezar nakin… Tu hûtek tirsonek î, ji ber ku neheq î, serde jî pir û pir ehmeq î Bi sonda qesemê tu nikarî mêş berdî ser gûyê tu kesî Rojek bê wê kurd bibînî birinek bê derman di canê te de, tu yê pê nehesî! Jixwe, êdî ecelê te jî hatiye, lewma tu ewqas har û hov î, cilq û dilqî, berzeq î Tu nikarî bi kerê, bi dora kurtan keti, hêrsa xwe di serê kurdên xizan û belengaz ên ketine ber bextê te de didî der... Tu nizanî ku ew bi mîlyonan in; îro dibe ku gelek ji wan li ber te rû nerm û dev bi ken bin; lê heger tu dev ji lawiriyê bernedî wê dewrana te ser te de wergere û tu yê bi Brûtûsan ve werê dorpêçkirin û rê ya revê jî bi destê te nekeve! Îcar dora Henri Heine’e, (1797 -1856)de ka guh bidê, ew 150 sal berê ji bo mêtingehkarên paranoyak û totikvala yên wek te çi gotiye: “Ehmeqno hûn çi li çanteyê min digerin! Dê hûnê tê de, tu car tu tiştî nebînin,! Malên min ên qaçax di qafê serê min de ne Ez, ku de diçim ew jî bi min re ne!” Mamoste Marûf

2.03.2009

TIRKO - MISILMANTÎ Û AKP

Texteqele; navê tax û bazar û piyasaya herî kevin û rengîn û zengîn û sosret û gosirmet a Cihanê ye. Ew wek navê tengekekî(semt) tê zanîn lê piyaseya Texteqeleyê bi xwe tengên wek Suleymaniye, Mercan, Kuçukpazar, Sultanhamam, Sîrkecî, Mahmutpaşa û Cagaloglû jî dihundirîne.

Texteqele ji Bîzansê heta roja îro bê navber bûye bazar; bazara her cûre mal û nirx û hêjayiyan... Beriya sazkirina Komara Tirkiyeyê, ev bazar bi giranî di destê kêrmnetewên wek Cihû, Rum û Ermeniyan de bû, lê piştî Komarê bi mabesta afirandina “burjûwaziya neteweyî”, dora pêşî bi “Baca Hebûnê” ya 1942'an, paşê bi komploya “6 û 7’ê Îlona 1955’an kêmnetew ji qidûman hatin xistin; dewleta Tirk û hevkarên wê yên talanker dest danîn ser mal û milkên wan û Texteqeleyê kirin bazareke neteweyî ya bi dilê xwe... Fîlma Derhhêner Tomrîs Gîrîtlîoglu ya bi navê “Libên Salkim Xanimê” ya ku senaryoya wî ji ber romana Yilmaz Karakoyunlu hatiye girtin vê rastiyê gelek xweş dide ber me.

Texteqele  berê bi ser navçeya Emînonî ya Stembolê ve bû; lê îro ev navçe, ji tirsa bidestxistina Kurdan a rêveberiya şarederiyê, digel dijberiya şêniyên (bazirgan û esnaf li vir rûnanên) wê yên bi piranî Kurdên xizan , bi awayek “min kir bû” (defacto) bi destê AKP’ê, bi Fatîhê ve;bi navçeya navenda tevgerên “Tirko-misilmantiyê” ve hat mehr kirin. Bi vî awayî Texteqele ya ku ev şêst sal in nûnertiya bûrjûvaziya Tirko-Kemalîzmê (?) dikir, peyî darbeya leşkerî ya 1980’an bi dilê xwe, hêdîka xwe şimitand nav nivînê “Tirko-misilmantiyê”; îdeolojiya ku îro bi navê AKP’ê û bi destê Tayîp tê meşandin...       

Mirov dikare li ser dek û dolab û konekî û fêlbaziyên Texteqeleyê bi sedan pirtukan binivîsîne! Meraqa min a li ser vê piyasayê bi stendina pirtûgeke bi zimanê Osmanî destpêkir. Ev pirtûk ya “Tirko –misilmanekî bazirgan” ê bi navê Eşref Edîp bû. Ev camêr, beriya Komarê, xortekî 20-25 salî ye û li fakûlteya Hiqûqê ya Stembolê şagirtî dike; di heman demê de bi îniyan diçe mizgefta Ayasofyayê û li wir li mele guhdarî dike û wez û nesihetên wî li deftera xwe dike û tîne li Texteqeleyê dide çapkirin; dike pirtûk û difiroşe misilmanên ji dilên xwe sax... Lê, gotina mezinan a “diz ji dizan didize; erd û ezman dilerize” tê cih û pirtûkên wî ji hêla hin kesên ji Texteqeleyê ve bi dizîka, nepenî tên çapkirin... Ew dike nake nikare bi korsanan, tîne mor dide destan û pirtûkên xwe yeko yeko mor dike; li ser wan jî wiha lê dike: “ nebî nebî pirtûkên bê mor nestînin, heram e, guneh e, Xwedê xenîmî we dibe...” 

Bi ya min, yekemîn çapa korsan a pirtûkan bi destê “tirko-misilmanan” li Texteqeleyê derketiye bazarê. ( Ev camêr, li ser Enstîtûyên Gundan jî pirtûkek bi navê Kara Kîtap nivîsandiye û ev pirtûk , di sala 1969’an de, bi kûponan ji hêla rojnameya Bugun a M.Ş Eygî ve hatibû belavkirin. Min di zarokatiya xwe de wê xwendiye. Ez dibêm, ne hewce ye ku hûn lê bigerin; “Akît” a îro hê gotin û nêrînên Eşref Edîp ên wê demê dubare dike)

Ev piyase “ya ku li ser heramiyê, li ser hêstir û axîn û waxînan ava kirî” ji gelek kolanan pêktê. Di van kolanên reş û tarî de rojê çend sed mîlyon dolarên reş diçe  tê kes pê nizane. Ev pere bi ku ve diçin? Yên piştgiriya vê piyaseyê dikin û li hemberî nelirêtiyên wê xwe kerr û lal dikin, kîne? Ev diravên derzagonî ji bo fînansmana kî û çi têne bikaranîn? Ev pirs û şik û nêrîn jibo civaknas û siyasetmedar û nivîskaran hêcayê lîkolînê ye. Ez ê di berdewamiya vê nivîsê de li ser bersîvên van pirsan hinek rawestim...                                                        

Di serî de, me behsa korsantiya yekemîn a pirtûkan a li Texteqeleyê rûdabû kiribû ... Heft xwezî ev tenê bûya! Texteqele qada antrenmanê ya cewrikên kapîtalîstên vî welatî ye û bona ku ew jî jîr û dir û jêhatî bin di her warî de azad in. Beriya 15 salan danûstendina pereyên biyanî li seranserî Tirkiyeyê û li Rojhilat a Navîn ji binî ve qedexe bû. Niha li bûroyên dovîzan tenê serbest e ; lê li Texteqeleyê, ji berê berê de, li her deverî; bi aşkeretî û bi qîreqîr, berdewam e...          

Li Tirkiyeyê xeynî dermanxaneyan li deverek tenê derman tên firotin; ev der Texteqele ye... Serde jî di kolanan de, bi awayek servekirî, bi seyarî û bi qaçaxî !          

Li Tirkiyeyê eşyayên bi alektrîk û elektronîk ên qaçax ên “bê garantî” qedexe ne; lê li Texteqeleyê bi hezaran kes bi aşkeretî, ayan beyan debara xwe bi vî karî dike...          

Li texteqeleyê di bin siya mizgeftan de CD’yên seksê, dermanên afrodîzyak, şaşik û egal û şalwar û cube û tizbî yên destê sofiyan, solên ku ji mizgeftan û ji malan hatine dizîn, tev bi hev re tên firotin.          
Li Cihanê cûreyek sextekarî ji berê berê de li Texteqeleyê berdewam e. Hûn jî baş pê dizanin, gava hecî ji axa pîroz vedigerin welatên xwe, bi xwe re ji bo kesên ku tên serdana wan hin tiştan tînin. Ev eşya jiber ku ji cih û warên pîroz (!) tên, wek teberik, wek objeyên pîroz tên hesibandin. Li Texteqeleyê, li ser eniya bi dehan dikanan ev dinivîsin: “malezemeyên hecîtiyê!” Di rastiyê de piraniya eşya û teberikên heciyan ji Meke û Medineyê nayên kirîn; tev malên Texteqeleyê ne... Wek mînak; Quranên bê mor, tizbiyên 99 libî , gustîlên zîvîn, saetên bi azan, kumên nêmêjê yên dor bi bismîlah û bi wêneyên Kabe ya pîroz xemilandî, şehr û laçikên jinan ên bi ayatan neqişandî, êhram û şimik, misînên jibo ava kaniya zemzemê çêkirî, esansên bi navê “Kulîlka Mekeyê ”xurme yên medîneyê (?), êdî nizanim çi û çi...

Me got, li Texteqeleyê her tişt bi aşkeretî ayan û beyan tên frotin: Xwedê, dîn, şeytan, amûrên zayendiyê û doxînsistiyê, malên diziyê, Quran a Pîroz, Dovizên der-zagonî, zêr û zîvên qelp, dermanên ji kirêc û ji alçiyê çêkirî, bi kurtasî xêr û guneh, pîrozî û rezîli û ruswatî tev bi hev re ne. Tişta herî balkêş; kesên van kar û şuxulan dikin tev wek hev in ; tu dibê qey ji malbatekî ne û ji doxîneke ketine; tev mêr in; mêrên di şiklê nimêjkaran de: dev bi Xwedê û bi pêxember, lêv bi sond û bi dia; laş bi gulyaxî û bi esans, dest bi ala sor û sipî, çav û guh bi liv û reqs in...       

Esnafên Texteqeleyê neyar û heyranên Cihûyan in. Gava di stendin û frotinê de jêhatiya merivekî xwe bibînin, bikin bi tirkiya xwe ya “Trebzonî” an jî bi ya “Anatoliya Navînî” pesnê wî bidin, dibêjin; “ ... godumun yahûdîsinde ne gafa va be dayi!”( cihûyê nizam min pê çikiro çiqas baqil e!) Lê gava kesekî rexne li kar û bar û pergala wan bike û berjewendiyên wan bixe xetereyê, an gotinek dijî pergala dewleta Tirk bike, wek mînak; piştgirî û daxwaziya mafê Kurdan, dilxwaziya demokrasiyê, azadiya raman û baweriyê bilêv bike, wê demê pir hêrs dibin, kef û kopik bi devê wan dikeve, rûyê wan wek rengên ala wan “sor û spîçorkî” dibe û diqîrin, dibêjin: “ ev dafik û xefikên cuhûyan in ku dane ber me misilmanan! Dikin me parçe parçe bikin!” Di rastiyê de, ev bazirganên Texteqeleyê hema bigre bi gelemperî û bi girsehî miraz dikin, dixwazin bibin ji wan mirovên baqil û dewlemend, sextekar û konek, durû û zalim , mêtinger û dagirker, kapîtalîst û kolonyalîst...

Ji bo vê kesayetiyê, ji xwe re modelek dîtine. Bi ya wan, ev nimûne û kesayetî “Cihûtî” ye! Di vir de ecêbek reş heye; “ew heyran û aşiq û maşiqê neyarên xwe yên “wek cihû binav kirine” ne... Lê ew pirî nezan in, cihûyan jî, kesayetiya xwe jî nas nakin. Belê Cihûyên Sîyonîst û emperyalîst hene û îro li Cihanê di gelek warî de xwedî hêz û gotin in, lê çîna bûrjûwaziya Cihûyan bûrjûwaziyek rasteqîn e. Di dirêjahiya dîrokê de ji wê bi hezaran zanist û wêjenas û wênesaz û civaknas û ekonomîst û komînîst derketine ...

Rastî ev e ku kesayetiya bazirganên texteqeleyê tiştek din e; kesayetiyek kesnedîtî ye, resen e. Navê wê jî “texteqelecîtî” bixwe ye! Texteqelecî ji zanist û hunerê bêpar in... Bi bejn û balan wek dêwan in; lê di rastiyê de ji wan pahlîwanên derewînan in. Zikên wan, pirî dixwun, wek kûpê avê mezin, li ber devan e... Kes û kesayetiyê herî serkeftî yênTexteqeleçiyan Suleymanê Demirel ûTayîb e...                                                        
Çi rom, çi Ermenî, çi Elewî, çi laz, çi Cihû, çi Gurcî, çi boşnak, çi Pomak, çi Abhaz, çi hin Kurdên hemal, çi Qereçî, devê kîjan Texteqelecîyî vedibe dibêje; “ ez tirkê kurê Tirkan im, hema duh ji Asyayaya navîn hatime...” Gava bê hesabên wan, bi yek dengî dibêjin şikur ji Xwedê re em Misilman in, par-pêrar ji hec hatin! Texteqelecî ; ol û al û nasnameya neteweyî jî tê de, hemû nirx û hêcayî û hêz û enerjya xwe ji bo pere anîne Texteqeleyê, xerc dikin, difiroşin. Ev bazar a hovane ya bê wîcdan û bê rihm, bikî nekî jî, di giyana wan de bihntengîyek, stresek peyda dike: Lewma dibe ku rojek, bela hêrs û stresê, bi hevûdu re pevçin û hev û du li ber kiryaran (muşteriyan) rezîl û rûsuwa bikin û xweş bazara xwe berhewa bikin û kilîta reş li deriyê dikanên xwe bixin! Lê, Ji tirsa vê yekê, Texteqelecî, bi mabesta ku bi hev re nekevin nav mijarên kûr û fireh û pûşê xwe dernexin holê û nijad û kesayetî û esil û asasên xwe aşkere nekin, tu dibêjî qey peymanek nepenî mor kirine û tê de biryar stendine û gotine :
“ em nava hevdû de nebî nebî xeynî futbolê, li ser tu tiştî nîqaş û laqirdiyan nekin!”

Bi rastî jî, li Texteqeleyê çend pêgermokan bikin, guh bidin axaftinên wan, hemî gotinên wan ên bi dengê bilind li ser fûtbolê; yên bi pilepil li ser pereyan e... Din û iman, sond û qesem, demokrasîxwazî, neteweperestî, alperestî û olperestiya wan para muşteriyan e! T

exteqelecî tu car di kolanên texteqele “yên teng ên bi roj gurr (qelebalix) lê bi şev bê şeng û bê deng” de rûnanên... Dikanên wan li wir, malên wan li taxên dûr in. Jiber ku ew pirî qure û ji xwe xweş in, bi ya min, bona ku çavên wan “bi xizan û hejarên ku malên wan li Texteqeleyê ne” nekevin, bi wan re nebin yek, êvaran dikanên xwe hêj tarî neketiye erdê bi lez û bez diterikînin û ber bi malên xwe ve tu dibêjî qey bi çargavî direvin! Gava -bi taybetî bi havînan- Stembola wan a rengîn de bi piranî feqîrên xemgîn dimînin, îcar Texteqelecî piştî nîvrojê ref bi ref ne tenê Texteqeleyê, bajar di cih de dihêlin û ber bi giravên Stenbolê ve difirin ; an xwe davêjin nav ava hênik, an xwe di bin siya xaniyên xwe yên havîngeh de dirêj dikin. Carinan ev jî têra wan nake, serê xwe digirin û hetanî perê din ê cihanê hespê xwe dibezînin...

Texteqelecî şanogerên pir jîr û jêhatî ne ... Shakespare û Molîere li cem wan gû xwarine... Ew, çîrokbêjî û sêrbazî û heqlebazî û cambaziyê tevlî şanoyê kirine û ekolek nû afirandine... Sal donzdeh mehên Xwedê hunera xwe li gel diceribînin, û bê şik û bê guman û bê şaşitî biserdikevin; çimkî heman lîstikê bi heman mirovan bi hezaran caran didin temaşekirin, dîsa jî kes liwan nakeve şikê! Ew bi misilmanan re nimêj dikin, li ber xaçparêzan serkêşiya bihnxweşiyê dikin û vediguherin neviyê Mewlana; bi Hîzbula re dikevin dilqê mucahîdên xwîrij, bi elewiya re semah digerînin, bi kurdan re biratî, bi elewiyan re kirîvatî datînin...

Txteqelecî, bi taybetî piştî darbeya leşkeriya 1980’an rapelikîn qada siyastê jî. Dora pêşî bûn hevkarên darbekeran, paşê veguherîn lîberalan, bi Erbakan re olperestiyê ceribandin; dîtin ku nabe, dawiyê de hemû taybetmendiyên Texteqeleyê anîn cem hev û bi destê texteqeleciyê herî jîr û jêhatî “Erdogan” partiyek ava kirin û navê wê danîn AKP. Ev partî qetek ji ber Texteqeleyê ye. Bala xwe bidin kesayetiya serokê wê; olperestî û futbolperestyê, dovîzparêzî û umetparêziyê, bi hev re çawa xweş birêve dibe, dimeşîne... Bazara xwe ya Li Enqereyê, wek hevpîşeyên xwe yên Texteqelecî di quncikên tarî de dike û bi Kurda re Kurdîtî, bi Elewiyan re Elewîtî, bi oldaran re welîtî, bi nijadperestan re Hîtlertî, bi leşkeran re Kemalîstî dike... Hemî Cihan bibe yek; nikare nav li vê rewşê bike; ji ber ku çi kapîtalîzm çi oportunîzm çi makyavelîzm çi teqiyecitî, çi kevneperestî, tu têgih û îdeolojî Texteqeleyê û şêwaza siyaseta wî bi qasî “Texteqelecîtiyê” bi me nikare bide nasîn.

Şêniyên Texteqeleyê û yên navçeya berê ya bi navê Emînonû ji %70-80 kurdên xizan û belengaz in û di xirbeyên Osmanî û Bîzansîyan de bi cih û warin ; bi salan in hemaltî û çopçitî û hemû karên giran ên Texteqeleyê bi piştên wan in; lê dîsa jî hinek ji wan di hilbijartinan de dixapin, dengê xwe didin efendiyên xwe yên texteqelecî yên sêrbaz û konek û xwînmij. Hin kurd çav didin Texteqeleciyan û dixwazin bi seyarfiroşiyê û bi rê û rêbazên mafyoz ew jî ji dewlemendiya vê bazarê para xwe bistînin; lê polês û zabitayên Stembolê tim û tim li ser serê wan in. Hêjayê gotinê ye ku ev Kurdên tên xapandin dîsa jî wek beriya 12 Îlona 1980’an xwe bi erzanî nafiroşin, wek berê nabin milîtan û mucahîdê wan; lê çavê xizaniyê birije, Kurd dikin nakin xwe jê xelas nakin; bi hêviya kar û şuxulek bi rûmet li metropolên Tirkan gelekên wan dixapin, bi dilkî na, lê bi devkî û bi dengkî xwe dispêrin konek û fêlbazên Texteqeleçiyan.

Beriya 12’ê Îlona 1980’an endamên tevgera Îslamî, bi gelemperî xortên xizan ên tirk û kurdan bûn. Ew jibo sazkirina pergalek olî ji dil û can dixebitîn, şer dikirin. Bi taybetî ber bi salên darbeya leşkeriya 12 Îlonê, rêjeya xortên kurdan ên Îslamperwer gelek zêde bubû û rêveberiya gelek rêxistinan ketibû destê wan. Ew bi kedek bêhempa piştî 80 salên sekûlarîzmê, li Tirkiyeyê civatek berxwedêr û şoreşger a Îslamî afirandin. Rast e ku mirov bibêje “ beriya 12 Îlonê sembol û lehengên herî xuyayî yên umetparêzan bi piranî zarên Kurda bûn. Wek mînak Metîn Yûkselê kurê Mele Sedredînê Mûşî tevlî hevalên xwe yên Kurd, li Stembolê yekîneyên herî bi nav û deng ên Îslamparêzan saz kiribûn. Îro sedema bingehîn a serkeftina MSP û Partiya Saadetê û ya AKP’ê, xebatên ji dil û can ên xortên Kurdan ên 25-30 sal berê ne. Ew rebenan, jibo berjewendiyên xwe na, jibo kemçûran na, jibo koşk û serayan na, Xwedê giravî ji bo dînê Mihemed xwe ji netew û welat, ji dê û bav kirin... Heta ew jî têra wan nekir, yeko yeko qetla xwe kirin stûyê xwe û jibo xelkê xwe dan kuştin; mirazên xwe di çavên xwe de hîştin!

Kurd bi rastî jî ji dilê xwe sax in; qehreman in, di bîr û baweriyên xwe de jidil (samîmî) in... Ev taybetmendî ji nîjada wan na, ji şert û mercên wan gihîştiye wan... Bi sedan salan in ew bindest in... Bi sedan salan in ew xizan û belengaz bi tena kiras li ber diwaran in... Ji van tevan jî xedartir û xirabtir heta çend sal berê jî ew, hema bigire bitevahî bê nasname û bê kesayetî bûn... Ew xwedî çi bûn ku bitirsin bibêjin em ê wê winda bikin?

Kurd, di dewr û dewranan de tim û tim ji xwe re li peyî nasnameyek geriya ye ; ji gundiyên serê çiyayên Dêrsimê bigre heta yên deşta Rihayê, ji ronakbîran bigre heta malmezinan, ew dibûn sosyalîst, dibûn Kemalîst, dibûn Tirkperest, dibûn Umetparêz lê tu car nedibûn Kurd... Ew xwe, ji çand û kevneşopî û ziman û kesayetiya xwe ya Kurdî dişûştin û hemî hêz û mejî û deziyên xwe dikirin qurbana ideolojî û baweriyên hûnandî, afirandî jibo biyaniyan... Ew bi vî şiklî digotin qey bûne xwedî nasname! Ev rewşa kambax gihiştibû wê radeyê ku; ew di warê Misilmantiyê de bi seyîdên Ereban re , di warê sosyalîzma Sovyetê de bi Rûsan re , di warê Tirkperestiyê de bi bi tirkan re diketin ber qayîşê, bi wan re diketin pêşbirkê! Beytên Erbî yên herî bi dilşewat ew bûn digotin... Di cihanê de her netew “das kapîtal”ê bi zimanên xwe dixwendin, lê ew bi zimanê neyarên xwe dixwendin, piştî Şoreşa Bûrjûwaziyê ya Fransewîyan her netew neteweperestiya xwe dikir, Zîyoyê Kurdistanî hîmê Tirkperestiyê datanî!

Îcar dor, dora Kurdên AKPHEZ e... Ew duh piştgirên Hîzbula bûn; îro hevkarên Texteqeleciyan in. Dil heye Kurda bi çend torbe komir û bi çend pakêt maqerna û bi çend kilamên Kurdî bixapînin... Lê xwedê li çolemêgê Tayîpê serokê Texteqeleçiyan şaş kir; bi erdê ve kaş kir û bi devê wî sira wî aşkera kir; “em xwedî yek al, yek welat, yek netew in; ên napejirînin bila bichehemin, herin!”                                                
Di pêvajoya darbeya leşkerî ya 1980’an de Dewleta Tirk bi hovitiyek kesnedîtî êrîş bir ser kurd û Kurdistanê... Dagirker û darbekarên Tirk kîn û nefreta xwe bê tirs û bê minnet  di serê Kurda de didan der û dikirin “ev gelê çiyayî yê bibext û serbilind, lê ewqas jî bêxwedî û bê siûd” ji qûdûman bixin û wek gayekî ber kêrê daxin ser çokan! Şêrên Tevgera Azadiyê bi xwîn û xwîdana şervanên xwe yên çeleng û bedew û canik û camêr, destana qehremaniyê ya herî bi şeref a vê sedsalê nivîsî... Tevgera azadiyê pêşî li lehiya asîmîlasyonê ya “ji nêm û kêma çanda dagirkeriyê pêkhatî” girt û gelê Kurd ji tunebûnê, ji helandinê, ji xulamtiya xelkê, ji nîrê biyaniyan azad kir û ew “bi kesayetiyek Kurdewarî, bi kesayetiyek demokrat û nûjen û hemdem û şoreşger xemiland û ji nav dest û lepên konek û fêlbaz û cambazan derxist,...

Ev sih salên dawîn xortên Kurda bi girsehî ji refên “umetparêzên qelp” veqetiyan û vegeriyan ser riya heqiyê. Ew hatin tevlî şervanên azadiyê bûn; hatin di nav şaxên partî û saziyên xwe de cih girtin. Piştî ku zarên Kurdan ji sazî û rêxistinên paşverû yên umetparêz veqetiyan, rewş û durufê çînî( sinifî) yên van tevgeran jî guherî: êdî ew “çekên pêlîstok” ên destê burjuwaziya qaşo-maşo ya Texteqeleyê bûn. Ew bûrjûwazi ye ku wek cewrikan xwînşirîn e devbiken e lê, li hemberî lawazan dirînde ye... Bê hiş û bê mejî lê, xwarin li ku be li wir e; jibo kerîkî nan poçik dihejîne, palûpûsiyan û bi hezaran fêlbaziyan dike... Gava hestiyekî bi bi goşt dest xistibe dibe hêsîr û dîlê wî. Cihan li alîkî hestiyê wî li alîkî ye! 

Me behsa “hestiyê bi goşt kir”, em dîsa hatin texteqeleyê, û bidestxistina wê ya desthilatdariyê Belê îro AKP jî tê de, hemî partî û terîqet û sazî û rêxistinên “olparêz û tayîpperest” ên Tirkan di sûk û kolanên Texteqeleyê de şîn dibin. Ji kerema xwe serê sibehê bi azana dîkan rabin û li darebeyên dikanan binêrin, dê hûn ê  di qulên wan de bi çavên serê xwe bi hezaran heb ji rojnameya Şêx Fetulayê Gulen bibînin. Ew rojname ye ku serê qise binê qise buxtan û îftirayên kes nedîtî bi stûyên şervanên azadiyê ve dikin...

Wê hûn ê bi sedan ji rojnameya “Mucahîdê Doxînsist” ê bi navê Huseyîn Uzmez bibînin... Ew rojname ye ku nijadperestî û olperestiyê tevlihev kiriye û îdeolojiyek ew qas hovane û dirînde afirandiye ku “kûçik jê pûrta xwe diweşînin!”

Wê hûn ê bi tomarkî rojnameyên bi navê vî welatî bibînin ku ; xwediyê wî hê duh bi hinceta dayîna “ kara bê faiz” ji deh hezaran misilmanan bi trîlyonan pere berhev kir û çendikî şûn ve got: “- Erê rast e, min kiribû bêrika xwe ya paş; lê çawa bû ez nizanim min ew wenda kirin(!)”

Hûn ê rojname û kovarên wisan bibînin ku xeynî Texteqeleyê li tu deverî çavên we bi wan neketine... Bi ya wan, Serokê gelê Kurd Decal e, Kurd jî Ye’cûc û Me’cû in! Ew jî têra wan nake, dibêjin Kurd Cihûyên kurê Cihûyan in! Kerba wan dîsa danayne, çawa ku Ömer seyfetin ê kal û bavê wan di çîroka xwe ya “Laleya Sipî” de kiribû, ew jî dikin; “doxînsistî û qabiktî û fasiqî û sadîzm û gemariyên di hiş û mejî de veşartî, şerwanên azadiyê bikin hincet û bidin der; bi vî awayî dil û bedenên xwe pê rehet bikin, kîsê xwe jî tije...                                                                            
                                                                                                            Mamoste Marûf

EZ ÇAWA 4Ê GULANA 1961’AN Jİ DAYÎKA XWE BÛM?

  Salên salixa ji dayîkbûna min didin, salên bi cih kirina serweriya komarê bû.   Ji Enqereya kambax wêdetir demokrasî û azadiyeke nîvçe, li...

Nivîsên zêde hatine xwendin